Bir yazarın ölümünün üzerinden 70 yıl geçtiğinde eserlerindeki telif hakkı kalkıyor, isteyen o yazarın kitabını basıyor. Halit Ziya Uşaklıgil’in telif hakkı bitti, şimdi Sabahattin Ali bekleniyor. Peki bu durum eserin kalitesini nasıl etkiliyor?
[Karar]
EREN TAŞAR
Geçen yıl dünyanın her yerinde o kadar çok ‘Küçük Prens’ kitabı basıldı ki... Nedeni kitabın yazarı Antoine De Saint Exupery’nin ölümünün üzerinden 70 yıl geçmesiyle yazarın telif hakkının kalkmasıydı. Türkiye’de bile en küçük yayınevi ‘Küçük Prens’ kitabını yayımlayarak pazardan pay almaya çalıştı. Türkiye’de ise aralarında Ömer Seyfettin, Mehmet Emin Yurdakul, Hüseyin Rahmi Gürpınar ve Halit Ziya Uşaklıgil’in bulunduğu önemli yazarların telif hakkı yok. Sabahattin Ali için de heyecanlı bir bekleyiş var. ‘Kürk Mantolu Madonna’dan ‘Kuyucaklı Yusuf’, ‘İçimizdeki Şeytan’a çok sevilen eserlere imza atan yazarın telif hakkı 2018’de kalkıyor. Ondan birkaç yıl sonra ise Orhan Veli ve Sait Faik Abasıyanık büyük bir heyecanla bekleniyor yayınevleri tarafından.
Kitapların telif hakkının kalkması ‘eserin başına ne geleceği’ ve böylece okuyucunun nasıl metinlerle muhatap olacağı tartışmasını da gündeme getiriyor. Daha fazla okura ulaşması açısında yararlı mı yoksa eserin niteliksizleşmesine neden olabilecek bir durum mu? ‘Eserin başına ne gelecek?’ diye merak ediyorsanız, uzmanlar konuyu her açıdan değerlendirdi.
UŞAKLIGİL’İN ESERI KÖTÜ BASILDI
Alpaslan Durmuş (Basın Yayın Birliği Genel Sekreteri): “Geçen sene Halit Ziya Uşaklıgil’in eserlerinin telif hakkı kalkmıştı. Yazarın eserlerini sadeleştiren bazı yayın evleri öylesine sorumsuzca davranmıştı ki o eserin artık Halit Ziya Uşaklıgil’in olduğunu söylemek neredeyse imkansızdı. Bu yönüyle baktığımızda eser açısından olumsuz bir durum söz konusu. Bir eserin düzgün olarak basılması yayıncıların eser sahibine ve okura vazifesi. Emek verilmiş bir yayının her zaman kendi okur kitlesini yaratacağına inanıyorum. Kötü bir yayın da kendine okur bulabilir fakat, iyi bir yayın kadar kalıcı olamaz. Bu nedenle telif haklarının kalkması bazıları tarafından istismar edilebilir. Ama, eserin niteliğine zarar veremez.”
HUGO’YA ‘HALT ETMİŞSİN SEN!’ DİYEN VAR
Metin Celal (Türkiye Yayıncılar Birliği Başkanı): “Bence 70 yıl serbestisinin sonuçları olumsuz. Ayrıca eser sahiplerinin mirasçıları mağdur oluyor. Hem telif hakkı alamıyorlar hem de dedelerinin, ninelerinin eserlerinin tahrif edilmesini önleyemiyorlar. 70 yıl kuralı nedeniyle serbestçe yayımlanan Victor Hugo’nun ‘Sefiller’inin kitapçılarda tam 112 çeşit çevirisine ulaşabilirsiniz. Bu çeviriler 1981 ile 48 sayfa arasında değişiyor. Kısaltan, kırpan, kafasına göre yeniden yazan hatta dip notta Victor Hugo’ya ‘Halt etmişsin sen!’ diye ayar veren bile var. Geçen yıl 70 yılını dolduran Exupery’nin Küçük Prens çevirilerinin sayısı ise bir yılda 193’e ulaşmış. Genç yaşta kaybettiğimiz büyük yazarımız Ömer Seyfettin’in eserlerini başına gelenleri ise hatırlamak istemiyorum.”
KÜLTÜREL DEVAMLILIK İÇİN ÖNEMLİ
Beşir Ayvazoğlu (Edebiyatçı, Karar yazarı): “Bu konuya iki bakış açısıyla bakmak gerekiyor. Eğer sorumlu bir yayın anlayışı benimsenmeyip istismar edilecekse eser için zararlı bir durum olur. Fakat eserin daha geniş kitlelere ulaşabilmesi açısından faydalı olarak görüyorum. Çünkü, bazı eserlerin varislerinin arasında çıkan anlaşmazlıklar ve varislerin kitabın basılması için ağır şartlar koşması eserin basılmasında ciddi sorunlar ortaya çıkarıyor. Bazı yazarların eserlerinin telifi için 70 yılın bile fazla olduğunu düşünüyorum. Bunlar kültürel devamlılığın sürmesi açısından ciddi önem taşıyor. Dolayısıyla telif hakkının kalkmasını doğru buluyorum.”
