Bölge ülkelerinin ve uluslararası kamuoyunun uyarılarına rağmen Kuzey Irak’ta bağımsızlık referandumunda ısrar eden Barzani’ye en ‘somut’ mesajı Ankara verdi. Erdoğan’ın ‘Bildiğini okuyamazsın’ çıkışı sonrası TSK, Erbil’e 200 kilometre mesafedeki Habur sınırında 100 tankla tatbikat yaptı.
Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’nin (IKBY) 25 Eylül’de yapacağını ilan ettiği bağımsızlık referandumuna sayılı günler kala bölgede tansiyon gittikçe yükseliyor. Irak Yüksek Mahkemesi, referandum kararını alırken Başbakan İbadi de Erbil yönetimine aynı yönde çağrı yaptı. Irak Yüksek Mahkemesi, kæ≈ararında referandumun anayasaya aykırı olduğu yönündeki davalar neticelenene kadar durdurulduğunu duyurdu. Bağdat’ta yazılı açıklama yapan mahkeme sözcüsü İyas Samuk, mahkemenin referandumun durdurulması taleplerini değerlendirdiğini belirtti. Irak Başbakanı Haydar el İbadi’nin ofisinden yapılan açıklamada da “El İbadi’nin IKYB’den 25 Eylül’deki bağımsızlık referandumu planını askıya almasını resmen talep ettiği” bildirildi. İKYB Başkanı Barzani referandumun yapılması konusunda hafta sonunda yaptığı açıklamada referandum tarihinin ertelenmesinin söz konusu olmadığını ifade etmiş ancak “her gerçek alternatifi” memnuniyetle karşılayacaklarını vurgulamıştı. Referandumun ertelenmesi ya da iptal edilmesi için Bağdat yönetiminin yanı sıra Türkiye ve İran ile uluslararası toplum da IKYB’ye baskı yapıyor. Son olarak ABD ve BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’ten tek taraflı referandum kararının bölgenin güvenliği ve IŞİD’le mücadelenin başarısını tehlikeye düşüreceği yönünde uyarı gelmişti.
Irak içinde politik manevralar ve karşılıklı tehditler artarken Türkiye’den de dikkat çekici bir hamle geldi. Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) referanduma bir hafta kala, Irak Habur Sınır Kapısı yakınlarında askeri tatbikata başladı. TSK’dan dün sabah yapılan açıklamada, “Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından 18 Eylül 2017 tarihinde Silopi/Habur bölgesinde bir tatbikat başlatılmıştır. Bu tatbikatla eş zamanlı olarak terörle mücadele kapsamında sınır bölgesinde operasyonların icrasına devam edilmektedir” ifadesi kullanıldı. Silopi ile 15 kilometre uzaklıktaki Habur Sınır Kapısı arasındaki TIR parkının karşısında bulunan arazide gerçekleşen tatbikata büyük çoğunluğu tank olmak üzere yaklaşık 100 askeri araç katılıyor. Yerel kaynaklar tatbikatın, Silopi ile 15 kilometre uzaklıktaki Habur Sınır Kapısı arasındaki TIR parkının karşısında bulunan arazide yapıldığını belirtiyor. Obüs topları ile 4’lü füze rampaları taşıyan araçların da katıldığı tatbikat nedeniyle Silopi-Habur yolunun bir şeridinin askeri hareketlilik nedeniyle kapatıldığı bildiriliyor. Askerlerin Drone kullanılarak alınan görüntüleri tatbikat merkezine aktardığı gelen bilgiler arasında.
Başbakan Binali Yıldırım önceki gün yaptığı açıklamada, referandumu ‘ulusal güvenlik meselesi’ diye tanımlamış ve Türkiye’nin tüm gerekli adımları atacağı uyarısında bulunmuştu. Cumhurbaşkanı Erdoğan da dün, referandumla ilgili kaygılarını görüşmek için bu hafta Irak Başbakanı Haydan El Abadi’yle buluşacağını açıklamıştı.
RUSYA'DAN ERBİL'E DEV PETROL ANLAŞMASI
Referandum kararı nedeni ile tansiyonun bir hayli yükseldiği bölgede Rusya’ ile IKBY arasında dikkat çekici bir gelişme yaşandı. Rusya’nın petrol devi devlet şirketi Rosneft, 25 Eylül’de yapılması planlanan bağımsızlık referandumu öncesi IKBY yönetimiyle bir milyar dolardan fazla bir tutara sahip bir doğalgaz boru hattı anlaşması yaptı. IKBY 2014’ten bu yana Bağdat’taki merkezi yönetimden bağımsız olarak petrol ihraç ediyor. Rosneft de bu yıl bu bölgeden petrol satın alan şirketler arasına girmiş ve gelecekteki petrol alışverişi karşılığında bölgesel yönetime yüz milyonlarca dolar kredi vermişti. Şirket bu son anlaşmayla da bir doğalgaz boru hattı kurma anlaşması imzalayarak, bölgedeki yatırımlarını büyüttü. Rosneft anlaşmasının, şu ana dek daha çok orta büyüklükteki şirketler tarafından yapılan doğalgaz yataklarının gelişimini hızlandırması bekleniyor. Boru hattının yılda 30 milyar metreküp kapasiteye sahip olması öngörülüyor. Bu miktar, Avrupa’nın gaz talebinin yüzde 6’sı ve kıtanın en büyük gaz tedarikçisi Rusya’nın sattığı doğalgazın altıda biri. Boru hattının 2019’da bölgenin iç tüketiminde kullanılması, 2020’den sonra da ihracata başlaması öngörülüyor. IKBY ayrıca şu anda günlük 650 bin varil olan petrol ihracatını 2020 itibariyle bir milyon varile yükseltmeyi planlıyor.
6 MADDEDE REFERANDUM
Nereleri kapsıyor?
IKBY’nin resmi olarak kontrol ettiği Erbil, Süleymaniye ve Duhok’un yanı sıra tartışmalı bölgeler olarak tabir edilen, Kerkük’ün tamamı, Musul’un Sincar ilçesiyle Başika kasabası, Salahaddin’ın Tuzhurmatu ilçesi, Diyala’nın Hanekin ilçesiyle Mendeli, Celavla ve Karatepe kasabaları.
Kaç kişi katılacak?
IKBY Yüksek Seçim ve Referandum Komisyonu, tartışmalı bölgeler dahil olmak üzere referanduma katılması beklenen seçmen sayısının yaklaşık 5 milyon 500 bin olduğunu açıkladı.
Karar neden alındı?
IKBY ve Irak merkezi hükümeti arasındaki anlaşmazlığın temel sebebi ekonomik sorunlar. Erbil, anayasada belirtilen yüzde 17’lik bütçe haklarını Ocak 2014’ten bu yana Bağdat’tan alamadığını söylüyor. IKBY’ye göre Bağdat tarafından Erbil’e gönderilmesi gereken 44 milyar dolarlık bütçenin şimdiye kadar 4 milyar doları gönderildi.
Yasal dayanak var mı?
Bağdat’a göre yok. Başbakan İbadi öncelikle tartışmalı bölgelerde 140’ıncı maddenin uygulanmasının zorunlu olduğunu belirtiyor. IKBY ise Bağdat’on anayasanın 55. maddesine bağlı kalmadığını savunarak, anayasanın geçerliliğini yitirdiği görüşünde. ABD’nin IŞİD ile Mücadele Özel Temsilcisi Brett McGurk ise referandumun uluslararası yasal dayanağının olmadığını vurgulamıştı.
İç çatışmaya yol açar mı?
Irak merkezi hükümeti ve IKBY’nin güç çekişmesi içerisinde olup tartışmalı bölgeler arasında yer alan Salahaddin’in Tuzhurmatu ve Diyala’nın Mendeli ile Karatepe kasabalarında çatışma ihtimali bulunuyor. Bunun farkında olan IKBY ise Tuzhurmatu ve Mendeli’ye Peşmerge sevk ediyor.
Kim karşı çıkıp, kim destek veriyor?
Komşu ülkelerle birlikte ABD ve İngiltere de karşı çıkıyor. BM de referanduma gözlemci göndermeyi reddediyor. Oylamaya açıkça destek veren tek ülke ise İsrail. Tartışmalı bölgelerde yaşayan Türkmenler, Araplar ve bazı Hristiyanlar referandumu boykot edecek. IKBY’de ise Goran (Değişim) Hareketi ve İslami Toplum Partisi (Komel), önceliğin siyasi ve ekonomik kriz olduğunu belirterek Barzani’ye itiraz ediyor. 111 milletvekilinden oluşan IKBY meclisinde, KDP 38, Goran 24, KYB 18, Kürdistan İslami Birlik Partisi (Yekgirtu) 10, Komel ise 6 sandalye ile temsil ediliyor. Mecliste birer milletvekilene sahip dört parti ile azınlıkların birer kotaya sahip toplam 11 milletvekili bulunuyor.
