Ortadoğu’da son dönemde artan mezhepsel gerilimde Sünni bloğun öncüsü konumunda bulunan Suudi Arabistan’dan, Iraklı Şii liderlerle ilişkilerini düzeltmeye yönelik hamleler geliyor. Başbakan İbadi’nin ardından Mukteda Sadr’ın gerçekleştirdiği ziyaret, İran’ın Irak’taki etkisini azaltma girişimi olarak yorumlanıyor.
VOLGA KUŞÇUOĞLU
Irak’taki Sadr Hareketi’nin lideri Mukteda Sadr’ın Suudi Arabistan ziyareti, Arap dünyasında büyük yankı uyandırdı. Özellikle Suriye’de altı yıldan uzun süredir devam eden iç savaş ve Irak’ta IŞİD’in yükselişi, Ortadoğu’daki mezhep gerilimini yükseltirken, bu gerilimde Sünni blokun lideri konumunda olan Suudi Arabistan’ın, son dönemde Iraklı Şii liderlerle yakınlaşması dikkat çekiyor. Arap medyasına yansıyan haberlerde, geçen ay Irak Başbakanı Haydar İbadi’yi ağırlayan Suud yönetiminin, Mukteda Sadr’ın ardından Irak İslami Yüksek Konseyi’nin eski başkanı Ammar Hekim ile yeni lideri Hummam Hammudi’yi de Riyad’a davet ettiği öne sürüldü.
S. Arabistan’da Veliaht Prens Muhammed bin Selman ve eski Irak Büyükelçisi Samir Sabhan ile görüşen Sadr, ‘Suudi-Irak ilişkileri açısından olumlu bir kırılma noktası’ olarak tanımladığı ziyaretin, Arap-İslam dünyasındaki mezhepçi gerilim için sonun başlangıcı olmasını umduğunu belirtti. Sadr ayrıca S. Arabistan ile İran’ın mezhepsel gerilimi sonlandırmak için ‘ciddi bir diyaloga girmesi gerektiğini’ ifade etti. Samir Sabhan ise “Gerçek Şiilikle Humeynici doktrini birbirinden ayırmalıyız” diyerek “Sünni ve Şii militanlığa karşı gerçek diyalogu öne çıkaracaklarını” söyledi.
‘İRAN-KATAR BLOĞU’
Sadr’ın S. Arabistan ziyaretine Irak’tan da tepkiler geldi. Ülkenin önemli Sünni siyasetçilerinden eski Musul Valisi Esil Nuceyfi ziyareti ‘mükemmel bir adım’ olarak tanımlarken, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Nuri Maliki’nin Kanun Devleti Koalisyonu, Suudilerin “İran ve Katar bloğunu para ile zayıflatmak istediğini” savundu. Öte yandan Suudi medyasında yer alan haberlerde, Riyad’ın daveti üzerine gerçekleşen ziyareti, Mukteda Sadr’ın yoğun programını gerekçe göstererek birkaç kez ertelediği öne sürüldü.
TRUMP FIRSATÇILIĞI
Sadr’ın S. Arabistan ziyaretini Karar için değerlendiren İran Araştırmaları Merkezi’nden Dr. Hakkı Uygur, “Arabistan Irak ile ilişkilerde yeni bir sayfa açmaya çalışıyor ve Şii aktörlerle de iklişkilerini tamir etmek istiyor. Bu şekilde İran’ın ülkedeki etkisini dengelemeye çalışıyor. Diğer yandan İran’ın nüfuzundan rahatsız Mukteda Sadr ya da Ammar Hekim gibi genç Şii liderler de Trump dönemindeki bölgesel gelişmeleri İran’a mesafe koymak için fırsat olarak görüyorlar. Irak iç siyasetinde IŞİD sonrası yeni gelişmeler de mümkün” yorumunu yaptı.
TELAFİ ÇABASI MI?
Riyad’ın ‘Şii açılımı’, Ortadoğu’da Suudiler aleyhinde üst üste yaşanan gelişmelerin ardından geldi. Suriye’deki savaşın Beşar Esad’ın devrilmesiyle sonuçlanmayacağı artık bütün dünya tarafından kebul ediliyor. Yemen’de ise Suudiler öncülüğündeki koalisyon güçleri, başkent Sana da dahil olmak üzere ülkenin önemli bölgelerini elinde bulunduran Şii Husiler liderliğindeki muhalefete karşı iki buçuk yıldır önemli bir başarı gösteremedi. Suudi Arabistan öncülüğündeki bazı Arap ülkelerinin Katar’ı tecrit etme çabaları da başarılı olmadı. İran ise Suriye savaşında kazanan taraftayken, abluka uygulanan Katar’a da Türkiye’den sonra en çok destek veren ülke oldu. Suudi Arabistan’ın, Irak’ın Şii liderleriyle yakınlaşmasının, bölgedeki en büyük rakibi olan İran’ın etkinliğini kırma hamlesi olarak değerlendiliyor. ABD’nin eski Irak ve Türkiye Büyükelçisi James Jeffrey, Birleşik Arap Emirlikleri merkezli National sitesine yaptığı yorumda Sadr’ın ziyareti için “Bu, Suudilerin Ortadoğu’da İran’ın büyüdüğünü ve durdurulamadığını anladıklarını gösteriyor” dedi.
