16 Nisan’da oylayacağımız sistemin devrim niteliğinde dört yeniliği var.
Devrim1: Bir siyasetçinin Cumhurbaşkanı olarak görev süresi maksimum on yılla sınırlanıyor. İster üst üste seçilsin ister ayrı dönemlerde (ki yeni sistemde bunun pek mümkün olacağını sanmıyorum), yürütmenin başı olarak siyasi hayatı on yıldan ibaret oluyor. Aday olup seçim kaybeden ya da seçilip başarısız bir dönem geçiren liderlerin, kendi partilerinde genel başkanlığı sürdürmesi de imkansızlaşacak. Siyaset dönemsel olarak yenilenecek.
Daha önce de belirtmiştim: “Yeni sistemde sadece seçim kaybeden başarısız liderlerin koltukta kalma süresi kısalmakla kalmayacak, artık yürütmenin başı Cumhurbaşkanı olacağı için, o liderin siyasi hayatına da ciddi bir sınır gelecek. Başkanlık sistemlerinin demokratik örneklerindeki en temel hedeflerden biri budur, zaman sınırıdır. Yeni Cumhurbaşkanlığı Sistemi de bu gereği fazlasıyla yerine getiriyor.” Siyasi hayatımız için bu bir devrimdir.
***
Devrim 2: Çift başlılık ortadan kalkıyor, yürütme tek elden yönetiliyor. Kenan Evren tipi isimler gözetilerek yerleşik düzenin sivil alan ve siyaset üzerindeki bekçi kulübesi olarak şekil verilen Cumhurbaşkanlığı makamı gerçek işlevine kavuşuyor. Bu makam, daha rahmetli Özal’ın seçilişiyle sivilleşip siyasallaşmıştı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 2014’te milletin oyuyla seçilmesiyle bu durum pekişmişti.
Mevcut sistem melez bir yapı. Çift başlılık, parlamenter sistemin doğasına da aykırı. Güçlü ve demokratik parlamenter sistemlerde Cumhurbaşkanları (bunlar monarşi ise Kral-Kraliçeler) sembolik niteliktedir. Yetkiler tek elde, Başbakan’da toplanır. Bizdeki gibi yetkileri bol ama sorumsuz bir Cumhurbaşkanlığı makamı yoktur. CHP’nin “güçlendirilmiş parlamenter sistem” önerisinin özünde de bu var. Ne diyorlar? “Cumhurbaşkanını halk seçmesin, yetkileri sembolik olsun.” Bu önerideki olumsuzluk, halka tanınan Cumhurbaşkanı seçme yetkisinin geri alınması talebidir. Bence bunun toplumsal bir karşılığı yok. Halk, elde ettiği bu siyasi hakkı neden geri versin?
Devrim 3: Millet mevcut sistemde ayrı zamanlarda iki ayrı sandığa gidiyor. Meclisi de halk seçiyor, Cumhurbaşkanını da. Tam da hemen yukarıda saydığım nedenle, milleti bu sandıktan mahrum etmek yanlış olurdu. Güçlendirilmiş parlamenter sistem yerine, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi bugünün ruhuna çok daha uygun. Şimdi iki ayrı sandık aynı gün gelecek milletin önüne. Meclisi de Cumhurbaşkanını ve onun kuracağı hükümeti de halk seçmiş olacak.
Bu da üçüncü bir devrime yol açıyor. Yasama ile yürütme keskin şekilde ayrışıyor. Bu ayrışma daha sandıkta gerçekleşiyor. Hükümet ile Meclis arasına net sınırlar çiziliyor. Kuvvetler ayrılığının bu şekilde uygulanması, parlamenter sisteme göre daha ileri bir adım bence.
Devrim 4: Cumhurbaşkanına denetim ve cezai sorumluluk gelecek. Mevcut durumdaki yargılanamaz, soruşturulamaz hali ortadan kalkacak. Meclis, Cumhurbaşkanını denetleyip soruşturabilecek. Cumhurbaşkanının tüm yapıp ettikleri anayasal denetime tabi olacak. Millete karşı da sandıkta siyasi sorumluluğu olacak. Daha önce bu konuda çok yazdım. Bu hatırlatma yeterli.
***
Bunlar gümbür gümbür devrimler. Bir de sessiz devrimler var: Sıkıyönetimin ve askeri yargının kalkması. Yeni HSYK’da Meclis iradesinin ön plana çıkması. Kanun teklifi hazırlama ve sunma yetkisinin sadece milletvekillerinde olması. Silahlı Kuvvetlerin, Devlet Denetleme Kurulu’nun işleyişi içine alınması. Seçilme hakkının 18-24 yaş arası gençleri de kapsaması. Bürokrasiyi hızlandıracak düzenlemeler öngörülmesi. Say dur. İçinde bu kadar önemli ve olumlu değişimler barındıran anayasa paketinin, kimi muhaliflerce tam bir olumsuzluk toplamı olarak sunulmasını anlamakta güçlük çekiyorum. Milletimizin 16 Nisan’da bu devrimler toplamına evet demesini bekliyorum.
