Zara, ürün tedarik ettiği fabrikalardaki işçilerin temel haklarından sorumlu olduğunu kabul ederek Avrupa’da bu kararı uygulasa da Türkiye’yi es geçti. Batan tedarikçisi Bravo’da maaş alamayan işçiler için herhangi bir işlem yapmadı.
EKONOMİ SERVİSİ / İSTANBUL
Dünyaca ünlü tekstil devi Zara, IndustriAll sendikası ile Küresel Çerçeve Sözleşmesi imzalayarak ürün tedarik ettiği fabrikalardaki işçilerin temel haklarından sorumlu olduğunu kabul etti. Fakat marka için ürün tedarik eden Bravo fabrikasının batmasıyla içeride kalan maaşlarını alamayan işçilerin, mağduriyetleri halen sürüyor. Uzmanlar bu firmaların taahütlerini yerine getirmeden de çalışabilecekleri için Türkiye’ye geldiklerini ifade ederken, Avrupa'da durumun tam tersi olduğunu söylüyor. Öte yandan mağdur işçiler özellikle sosyal medyada çok ses getiren bir eyleme imza attı. 3 aylık maaşlarını ve kıdem tazminatlarını alamayan 155 işçi, giysilere yeni bir etiket basarak dünyanın en zengin dördüncü adamı olan marka sahibi Amancio Ortega’yı şikayet etti: “Alacağınız ürünü ben yaptım. Ama paramı alamadım. Biz aldığınız ürünü üreten, Bravo fabrikasının işçileriyiz. Yıllarca Zara için üretim yaptık. Son üç aylık maaşlarımızı ve kıdem tazminatımızı almadan fabrika bir gecede kapandı. Lütfen Zara’ya söyleyin paramızı ödesin. İmza kampanyamıza destek olabilirsiniz.”
* İmza kampanyası başladı: Change.org’taki imza kampanyasında ise şu ifadeler yer alıyor: “Bizler Bravo ve BRV isimli aynı kişiye ait iki tekstil firmasının işçileriydik. Üretimi Zara/ Inditex grubuna, Next ve Mango markalarına yapmaktaydık ve bu markaların sürekli olarak gözetimi ve kontrolü altındaydık. 2016 yılının Mayıs’ından Temmuz’una patronumuz ücretlerimizin büyük bölümünü ödemedi. 2016 Temmuz’unun sonunda ise alacaklı firmaların adamları işyerini basıp tüm makine ve değerli eşyalara el koydu. Patron ise ortadan kayboldu. İki ila üç aylık maaşlarımızı, kıdem ve ihbar tazminatlarımızı alamadık. Zara/Inditex, uluslararası IndustriAll sendikası ile Küresel Çerçeve Sözleşmesi imzaladı ve ürün tedarik ettiği fabrikalardaki işçilerin temel haklarından sorumlu olduğunu kabul etti. Hepimiz yıllardır Zara/Inditex, Next ve Mango için çalıştık, ter döktük. Bu markaların o güzel giysilerini ellerimizin emeği, gözlerimizin nuru ile bizler yaptık. Bu markaları alın terimizin karşılığını, hakkımız olanı vermeye çağırıyoruz. Sadaka değil hakkımızı istiyoruz! Sizlerden de bu çağrımıza destek olmanızı bekliyoruz.”
PATRONU DÜNYANIN EN ZENGİNLERİ LİSTESİNDE
Uluslararası IndustriAll sendikasına üye olması nedeniyle Bravo çalışanlarının haklarını ödemek zorunda olan İspanyol giyim firması Zara’nın patronu Amancio Ortega, şirketin ilk tohumlarını 14 yaşında attı. Ablalarıyla birlikte atıldığı ticaret hayatındaki ilk ciddi atılımı ise 1975 yılında yani bornoz dikmeye başladıktan tam 26 yıl sonra Zara ile yaptı. İlk başlarda mağazasının adını Zorba koymak isteyen Ortega efsane oyuncu Anthony Queen’den de oldukça etkilenmiş. Ortega Zara’nın isim hikayesini şöyle anlatıyor: ”Artık bir marka yaratmak istediğimi biliyordum. Markanın adını Zorba koymak istedim. Çünkü Anthoney Queen’in ‘Zorba The Greek’ filmini çok beğenmiştim. Fakat isim için başvurduğumda bu ismin alındığını öğrendim ve çok üzüldüm.
Onun yerine Zara’yı seçtim” diyor. Ortega’ya göre Zara’nın sırrı ucuz fiyat politikası ve sürekli değişen kreasyon. Sık kreasyon değiştirmenin önemine değinen Amancio Ortega aynı zamanda müşterinin isteklerini en iyi anlayan kesimin satış pazarlama departmanı değil, saha da müşteriyle birebir ilişki halinde olan tezgahtarın olduğunu savunuyor. İş yerine 20 kilometre uzakta oturuyor. Çalışanlarının anlattığına göre öğlen yemeklerini kafeteryada çalışanlarla yiyor. Dünyanın tekstil ürününü üretmesine rağmen basit giyiniyor. Mavi blazer ceket ve gri pantolon onun klasiği. Ünlü olmakla ilgili olarak da hiçbir derdi olmadığı anlaşılıyor. Ortega, 2015 yılında 79 milyar dolarlık servetiyle Bill Gates’i geçerek 3 saatliğine dünyanın en zengini oldu.
SENDİKAYA ÜYE İŞÇİLERE BASKI YAPILDI
Bağımsız Tekstil ve Deri İşçileri Sendikası (Bağımsız Sen) Genel Başkanı Asalettin Arslanoğlu, çok yüksek kar oranı ola bir sektör olmasına rağmen, bu tür sıkıntıların sürekli yaşandığına değindi. “Bravo tekstil işçilerinin bizimle irtibatı 2012’de başladı. Sigorta primlerinin ödenmediği, haftada 45 saati aşan mesailer yaptıklarını dile getirdiler. İş verenle görüşme yaptık. Yasalara uyması yönünde ikaz yaptık. Yine o dönemde Zara, Mango ve Next’e üretim yapıyorlardı” diye konuşan Arslanoğlu, “Sözde markalar bu firmayı denetliyorlar ama 12 saat çalıştırıldıklarını, sigorta primlerinin düşük yatırıldığını görmüyorlar. İşverene müdahale ettiğimizde çağdaş bir yaklaşım sergilediler. ‘Peki, herkes böyle çalıştırdığı için ben de böyle yapıyordum. Beni yakaladınız’ dedi. Aynı gün işçileri topladı ve düzeltme yaptı ama işçiler örgütlenmedi ve korktu” ifadelerini kullandı. Pek çok işçinin başka yerde iş bulamayacaklarını düşünerek sendikadan çıktığını vurgulayan Arslanoğlu, sözlerine şöyle devam etti: “2016 Temmuz ayında beni aradılar patron kaçtı, borçlular fabrikayı talan etti diye beni aradı. Ertesi gün kapıya gittim ve bu böyle olmaz dedim. Biz de çalışanlardan vekalet aldık ve parayı üretim yapan firmalardan istedik. Süreç böyle başladı. Klasik bir Avrupa ülkesinde sözleşmelere uyuyorlar ama bizim gibi geri kalmış ülkelerde bunu yapabiliyorlar. Üretimi bize kaydırmalarının da asıl nedeni bu.”
12 ÜLKEDE TEDARİKÇİSİ VAR
Zara'nın üretim tedarikçilerine dair bilgiler paylaştığı, uluslararası anlaşmalarını duyurduğu internet sitesinde şu ifadeler yer alıyor:
* Tedarikçiler: Üretim zincirinin zaman içinde sürdürülebilir olması ve müdahil olan tüm tarafların olumlu etkilenmesi için çalışıyoruz. Çalışanlar, şirket sahipleri, sivil toplum kuruluşları, sendikalar ve hükümetler. Şu anda İspanya, Portekiz, Türkiye, Fas, Hindistan, Pakistan, Vietnam, Kamboçya, Bangladeş, Çin, Brezilya ve Arjantin'de tedarikçi toplulukları faaliyet gösteriyor.
* IndustriALL Global Union: Sendikalar işçileri temsil etmekte ve fabrikaları içeriden tanımaktadır. Toplanma özgürlüğü ve toplu sözleşme haklarına saygıyı temin etmek için sendikalarla birlikte çalışmak temel önemdedir. 2007 yılından beri IndustriALL ile birlikte çalışmaktayız.
* Ethical Trading Initiative: Ethical Trading Initiative ile 10 yılı aşkın süredir işbirliği yapmaktayız. İmalatçı ve Tedarikçi Davranış Kurallarımız ve bunların geliştirildiği yöntemler, bu kuruluşun Temel Kurallarını esas almaktadır.
* Global Compact, Birleşmiş Milletler: Birleşmiş Milletler Global Compact programının bir parçasıyız. Her yıl Birleşmiş Milletlere gönderilen izleme raporu esasında uygulamalarımız en yüksek notla değerlendirilmektedir.
BENZER OLAYLAR SÜREKLİ YAŞANIYOR
* Şişecam: Şişecam patronu, talepleri ve grev hakkı için günlerce fabrikalarında direnen, her vardiyada belli zamanlarda üretimi durduran Şişecam işçilerinden, üretimi durdurdukları için 4 günlük ücret kesintisi yaptı. “Kesintiyle TİS’ten sonraki ilk ücretimizi zamsız aldık” diyen işçiler tepkili.
* Metro Kargo: Metro Holding bünyesinde 10 yıl önce kurulan Metro Kargo geçtiğimiz yıl iflasını açıkladı. Şirketin yüzlerce çalışanı, bir süre maaşlarını alamadı.
* 16 yıl beklediler: Tekirdağ'ın Çerkezköy İlçesi'nde, 2001 yılında iflas nedeniyle kapanan özel bir firmaya ait halı fabrikasının işçileri 16 yıl sonra tazminatlarının ancak yüzde 65'ini alabildi.
* DHL Express: TÜMTİS sendikasına üye oldukları ve sendikal faaliyet yürüttükleri gerekçesiyle işten çıkarılan DHL Express işçilerinin Genel Müdürlük binası üzerinde sürdürdüğü eylem 100’üncü gününe girdi. İşçiler kararlı olduklarının mesajını vererek, “100, 200, 300 artık kaç gün sürerse sürsün yılmayacağız. Geri adım atmak yok” dedi.
