2017’nin ilk yarısındaki yüksek büyüme rakamları ile tüm dünyayı şaşırtan Türkiye’de geleceğe ışık tutan öncü göstergeler, ikaz sinyalleri yakıyor. Ekonomik, tüketici ve sektörel güven endeksleri düşüş kaydederken, SAMEK ve PMI verileri de ‘dikkat’ uyarısı yaptı.
GÜVEN ADALI / EKONOMİ SERVİSİ
2017’nin ilk çeyreğinde yüzde 5,2, ikinci çeyreğinde ise yüzde 5,1 büyüyen Türkiye, üçüncü ve dördüncü çeyreğe dair beklentilerini de yüksek tutuyor. Örnek olarak Fitch Ratings'ten dün yapılan açıklamada, “2017 3. çeyrekte büyümenin yüzde 7’yi aşmasını bekliyoruz. Bu nedenle 2017 için büyüme tahminimizi yüzde 4,7’den yüzde 5,5’e revize ediyoruz. 2017 4. çeyrekte büyümenin yavaşlamasını bekliyor ve 2018, 2019 için büyüme tahminlerimizi yüzde 4,1 olarak devam ettiriyoruz” denildi. Fakat ekonominin geleceğine ışık tutan öncü göstergeler ise yaklaşmakta olan tehlikeye dair uyarılarda bulunuyor. 100 puanın üzerinde yer alarak ekonomide iyimser bir hava olduğu sinyalini veren Ekonomik Güven Endeksi’nde yaşanan kayıp gelecek büyüme rakamlarına dair ikaz ışığı yakan göstergelerin başında yer aldı. Vatandaşların geleceğe dair güven ve tedirginliğini ölçen Tüketici Güven Endeksi’nde de geçtiğimiz ay kayıp yaşandı. Bu iki önemli verinin yanı sıra sektörel güven endeksleri, SAMEKS ve PMI rakamları da, ekonomi yönetimine uyarılarda bulundu. Öncü göstergelerden sadece biri yükseldi. Reel Kesim Güven Endeksi gelecek aylara dair istihdam miktarı, üretim hacmi, mevcut mamul mal stoku miktarı, mevcut toplam sipariş miktarı gibi beklentilerde iyileşmeye işaret etti.
EKONOMİK GÜVEN ENDEKSİ
Gelecek büyüme rakamlarına dair en önemli sinyali veren Ekonomik Güven Endeksi, Eylül ayında düşüş yaşadı. Ekonomik güven endeksi bir önceki aya göre %3 oranında azalarak 106 değerinden 102,8 değerine geriledi. Söz konusu dönemde inşaat sektörü güven endeksi 88,3’ten 83,5’e, tüketici güven endeksi 71,1’den 68,7’ye, perakende ticaret sektörü güven endeksi 108’ten 105,9’a ve hizmet sektörü güven endeksi 105,4’ten 103,3 değerine geriledi. Eylül ayında reel kesim (imalat sanayi) güven endeksi ise 110’2’den 110,8 değerine yükseldi. Ekonomik güven endeksinin 100’den büyük olması genel ekonomik duruma ilişkin iyimserliği gösteriyor.
REEL KESİM GÜVEN ENDEKSİ
Eylül ayında Reel Kesim Güven Endeksi bir önceki aya göre 0,9 puan artarak 111,6 seviyesinde gerçekleşti. Endeks bir önceki ay 110,7 olarak açıklanmıştı. Mevsimsellikten arındırılmış reel kesim güven endeksi (RKGE-MA) bir önceki aya göre 0,6 puan artarak 110,8 puan seviyesine yerleşti. Genel gidişat, son üç aydaki toplam sipariş miktarı, gelecek üç aydaki toplam istihdam miktarı, gelecek üç aydaki üretim hacmi, mevcut mamul mal stoku miktarı, mevcut toplam sipariş miktarı endeksi artış yönünde etkilerken, gelecek üç aydaki ihracat sipariş miktarı ve sabit sermaye yatırım harcamasına ilişkin değerlendirmeler endeksi azalış yönünde etkiledi.
TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ
Endeks, eylülde geçen aya göre yüzde 3,4 azalış gösterdi. Buna göre ağustosta 71,1 olan endeks, eylülde 68,7 oldu.
* Bu düşüşün neden kaynaklandığına bakıldığında tasarruf etme ihtimalindeki kayıp dikkat çekti. Tasarruf etme ihtimali yüzde 10 gerileyerek 22,4’ten 20,2’ye geriledi.
* İşsiz sayısının gelecek 12 aylık dönemde düşeceği beklentisine dair endekste de yüzde 2,7 düştü ve söz konusu ayda 70,5’e düştü.
* Tüketici güven endeksinin gerilemesinin alt kıvrımlarında hanenin maddi durum beklentisindeki kayıp da etkili oldu. Beklenti söz konusu dönemde, yüzde 2,5 azalarak eylül ayında 89,6 olarak kayıtlara geçti. Bu azalış, gelecek 12 aylık dönemde hanenin maddi durumunun daha iyi olacağını bekleyenlerin azalmasından kaynaklandı.
PMI ENDEKSİ
* İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından açıklanan PMI, ağustos ayında yaklaşık altı buçuk yılın en yüksek değerini aldıktan sonra eylülde 53.5'e geriledi.
* Yeni siparişler endeksi eylülde 57.7'den 54.3'e gerilemesine karşılık toplam siparişlerdeki güçlü artışın sürdüğüne işaret ederken, iç pazar kaynaklı siparişler dış pazar kaynaklılardan daha hızlı arttı.
* İhracat siparişleri alt endeksi 53.5'ten 51.6'ya düştü.
Üretim alt endeksi eylülde 57.9'dan 55.7'ye geriledi.
* Girdi ve fabrika çıkış fiyatlarındaki artış eylülde bir önceki aya göre hız kaybetti.
* Fiyatlardaki artış bu yılki ortalamanın altında kaldı. Endekste 50'nin üzeri büyümeye, altı daralmaya işaret ediyor.
SEKTÖREL GÜVEN ENDEKSİ
* Hizmet sektörü güven endeksi ağustosta 105,4 iken eylülde yüzde 2 azalışla, 103,3'e düştü. Hizmet sektöründe; iş durumu, hizmetlere olan talep ve hizmetlere olan talep beklentisi endeksleri sırasıyla yüzde 0,9, yüzde 2,7 ve yüzde 2,3 azaldı.
* Perakende ticaret sektörü güven endeksi, eylülde yüzde 2,3 oranında azalarak 105,9 değerine geriledi. Perakende ticaret sektöründe bir önceki aya göre, iş hacmi-satışlar, mevcut mal stok seviyesi ve iş hacmi-satışlar beklentisi endeksleri sırasıyla yüzde 1, yüzde 4,2 ve yüzde 1,9 azaldı.
* İnşaat sektörü güven endeksi yüzde 5,5 azalarak, 83,5 değerine düştü. Alınan kayıtlı siparişlerin mevcut düzeyi ve toplam çalışan sayısı beklentisi endeksleri sırasıyla yüzde 5 ve yüzde 5,8 azaldı.
SAMEKS
Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği’nin (MÜSİAD) açıkladığı eylül ayı SAMEKS Bileşik Endeksi, bir önceki aya göre 1,6 puan azalarak 54,8 değerine geriledi.
* Gözlenen bu azalışta hizmet endeksinin 3,0 puan azalarak 52,2 puana gerilemesi etkili oldu.
* Sanayi endeksi de 1,7 puanlık azalışla 58,0 puana geriledi. Temmuz ayında 59,3 puanla tarihi zirvesini gören endeks, ağustos ve eylül aylarında sırasıyla 56,4 ve 54,8 seviyesinde gerçekleşti ve yılın üçüncü çeyreğini 56,8 puan ortalamasıyla kapattı.
* MÜSİAD Genel Başkanı Abdurrahman Kaan, “Endekslerde gözlenen hız kaybına rağmen SAMEKS’in 50 referans değeri üzerinde seyretmesi, reel sektörün dinamizminin sürdüğünü gösteriyor” dedi.
