Türkiye’nin karşısında bulunan Hafter güçlerinin hızlı ilerleyişi karşısında öne çekilen ‘Libya’ya asker tezkeresi’, olağanüstü toplanan TBMM’den 184 ‘Hayır’a karşı 325 ‘Evet’le geçti. AK Parti ve MHP blok halinde destek verirken CHP, İYİ Parti, SP ve HDP karşı çıktı.
SEDA ÇAKIR
Akdeniz’deki gaz ve petrol zenginliği başa büyük bela oldu. Bir türlü çözüm bulunamayan zenginlik paylaşımı sıcak denizde savaş çanlarının çalınmasına neden oluyor. İsrail’in Leviathan sahasında bulduğu gaz ve Rum kesiminin çırakacağı gazın Avrupa pazarına ulaştırmayı hedefleyen EastMed doğal gaz boru hattı için ilk imzalar atıldı. İsrail, Yunanistan ve Kıbrıs, İsrail ile Kıbrıs gazını Avrupa’ya taşıması planlanan bin 900 kilometrelik boru hattının temelini oluşturacak üçlü bir anlaşmaya imza attı.
Doğu Akdeniz’in (Eastern Mediterannean) kısaltması EastMed olarak isimlendirilen doğal gaz boru hattı anlaşması bugün Yunanistan’ın başkenti Atina’da üç ülke liderinin katılımıyla imzalandı. srail adına anlaşmaya Başbakan Binyamin Netanyahu, Kıbrıs adına Cumhurbaşkanı Nicos Anastasiades ve Yunanistan adına da Başbakan Kyriakos Miçotakis imza attı. Yunanistan’dan yapılan açıklamada İtalya Başbakanı Giuseppe Conte’nin de anlaşmayı daha sonraki bir tarihte imzalayacağı belirtildi. Yunanistan Enerji Bakanı Kostis Hatzidakis, boru hattı anlaşmasının Türkiye’ye mesaj göndermek değil, enerji sektöründe bölgesel düzeyde işbirliğini ilerletme amaçlı olduğunu söyledi. Kıbrıs, Yunanistan ve İsrail arasındaki 3’lü anlaşma Rus gazına alternatif olarak değerlendiriliyor. Avrupa ve ABD’li bazı yetkililer söz konusu anlaşmayı desteklediklerini belirten açıklamalar yapıyor. Bu arada üç ülkenin anlaşması, Türkiye ile Libya arasında imzalanan iki mutabakatın ardından geldi. Boru hattının bir bölümü Türkiye ile Libya Trablus hükümetinin imzaladığı deniz sınırı belirleme mutabakatının kapsadığı alandan geçiyor.
Mısır’ın yanı sıra her üç ülkenin yönetimi, Ankara ile Trablus’un Doğu Akdeniz’deki anlaşmalarına karşı çıkıyor. Üç ülke liderlerinin son dönemlerdeki görüşmeleri sıkılaşmış durumda. Atina’daki görüşme ile birlikte üç lider, 7’inci kez bir araya gelmiş oluyor.
ZENGİNLİK BAŞA BELA
Akdeniz’de suları ısıtan gelişme bölgede devasa hidro karbon yataklarının keşfiyle başladı. Kıbrıs açıklarında da tespit edilen yatakların dünyanın en zengin doğalkaz rezervleri olduğu ortaya çıkınca dünya enerji devleri de bölgeye akın etmeye başladı. Rum yönetiminin KKTC’yi devre dışı bırakarak harekete geçmesine tepki gösteren Türkiye ise Lefokaş ile anlaşma imzalayarak ada açıklarında arama ve sondaj çalışmalarına başladı. İtalyan Eni şirketine ait sondaj gemisini Türk savaş gemilerinin müdahalesi ile bölgeden çıkarılması ısınna sularda gerilimin sıcak çatışmaya dönmesinin de en yakın örneği olarak belleklerde kaldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 4 Kasım 2018’de yaptığı “Türkiye’ye rağmen Doğu Akdeniz’de veya Ege’de adım atabileceklerini sananlar ne kadar büyük bir hata yaptıklarını anlamaya başladılar. Suriye’deki teröristlere nasıl günlerini gösterdiysek denizlerdeki haydutlara da meydanı bırakmayacağız” sözleri ise Ankara’yı hesaplamadan plan yapanlara karşı en net mesaj oldu.
İLK KIVILCIM 2002’DE ÇIKTI
Bölgede büyük hidro karbon yataklarının keşfinin ardından Rum yönetimi 2002’den itibaren başta Mısır olmak üzere diğer kıyıdaş ülkeler Lübnan, Suriye ve İsrail ile MEB anlaşmaları yapmaya başladı. KKTC’nin garantörü olan Türkiye ise bu anlaşmalara itiraz ederek kendi MEB’ini BM nezdinden onaylattı. Buna karşın Rum yönetimi 2007’de aralarında ABD, Fransa, Katar ve İtalya’nın da olduğu ülkelerin enerji devi şirketleriyle 13 adet ruhsatlandırma anlaşması yaptı. Rum yönetiminin bu adımına KKTC de Türkiye ile aynı anlaşmaları yaparak karşılık verdi.
KESİŞEN HATLAR KIRILAN FAYLAR
Rum yönetiminin Ada çevresinde ruhsatlandırdığı 13 parselden 4’ü tamamen 1 tanesi de kısmen KKTC’nin arama çalışması yapmak için TPAO’ya verdiği ruhsat sahaları çakışıyor. Bunlar; 1, 4, 5, 6 ve 7 no’lu parseller.
DÜNYANIN EN BÜYÜK GAZ REZERVİ
ABD’inn enerji devi Exxon Mobil’in 2018 sonunda Kıbrıs Adası’nın güney tarafında yer alan 10 numaralı parselde doğalgaz aramaya başlaması gerginliği daha da artıran bir adım oldu. Bu sahada yapılan çalışmada ilk haber ise 2019’da geldi. Katar etrolium ile ortak çalışma yürüten şirket ada açıklarında dünyanın en büyük gaz rezerjlerine ulaştıklarını açıkladı.
SAVAŞ CEPHESİ GİBİ
Doğu Akdeniz, son dönemde askeri hareketliliğin çok arttığı bir bölge konumunda. Suriye meselesi nedeniyle Rusya Federasyonu, ABD, İngiltere ve Fransa gibi ülkeler bu bölgede önemli bir deniz gücü bulunduruyorlar. Türkiye ve Yunanistan da bu bölgede önemli bir askeri hareketlilik içindeler. Bölgedeki varlığının sınırlandırıldığı kaygısındaki Türkiye son dönemde yaptığı Mavi Vatan-2019 tatbikatıyla gündeme geldi. Yunanistan ve Kıbrıs’ın da bölgedeki tatbikatlarını artırdığı gözleniyor. Bölgede en son askeri gerginlik, Türk savaş gemilerinin 2018 başında bölgeye gelmeye çalışan ENI’ye ait SAIPEM2000 sondaj gemisini Kıbrıs açıklarında engellemesi ile yaşanmıştı. Türkiye, Yunanistan’a ait bir firkateynin Ekim 2018’de Kıbrıs’ın Güzelyurt açıklarında araştırma yapan Barbaros Hayreddin Paşa sismik araştırma gemisini taciz ettiğini açıklamıştı.
MISIR ETKİSİ VE DAGF’NİN DOĞUŞU
Bölgesel bir iş birliği mekanizması olarak Doğu Akdeniz Gaz Forumu; İsrail, İtalya, Filistin Yönetimi, Kıbrıs Rum Yönetimi, Mısır, Ürdün ve Yunanistan’ın katılımı ile 14 Ocak 2019’daMısır başkenti Kahire’de kuruldu. Forumun kuruluş amacı; Doğu Akdeniz doğalgaz rezervlerinin ve mevcut kaynakların optimal kullanımı konusunda üye ülkeler arasında koordinasyon sağlanması, üye ülkelerini amaçlarına hizmet edecek şekilde bölgesel bir gaz piyasasının kurulması olarak belirlendi. Türkiye, Suriye ve Lübnan forumun dışında bırakıldı. Nisan ayında Lübnan ve İsrail arasında yapılan görüşmelerin ardından bu dışarıda kalan ülke sadece Türkiye oldu.
6 MİLYAR EUROLUK PROJE
Kıbrıs’ın bir LNG terminali inşa etme maliyetinin 5 milyar Euro olacağı, Kıbrıs-Yunanistan-İtalya doğalgaz hattının (EASTMED) da 6 milyar Euro gibi bir maliyetle yapılacağı hesap ediliyor. Hattın İsrail ve Kıbrıs gazını Rodos adası üzerinden önce Yunanistan oradan da İtalya’ya ulaştırması planlanıyor.
Muhammed et-Tahir Seyyale
TÜRKİYE'YE TEZKERE TEŞEKKÜRÜ
Türkiye ile Libya arasında yapılan anlaşma gereği Türk askerinin ülkeye gitmesinin yolunu açacak tezkere, dün Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Genel Kurulu’nda yapılan oylamada 184’e karşı 325 oyla kabul edildi. Türk askerinin bir an önce gelerek güvenliği sağlamasını isteyen Libyalılar, TBMM’den geçen tezkereyi sevinçle karşıladı. Tarihi oylamanın Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu sosyal medya hesabı Twitter’dan yaptığı açıklamada, “Libya tezkeresi ülkemizin çıkarlarının korunması ve bölgenin barış ve istikrarı için önemlidir. Hayırlı olsun” dedi. Öte yandan Çavuşoğlu, Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) Dışişleri Bakanı Muhammed et-Tahir Seyyale ile telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Seyyale, görüşmede Çavuşoğlu’na, Türkiye’nin desteği ve Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Genel Kurulunda kabul edilen Libya’ya asker gönderilmesine ilişkin Cumhurbaşkanlığı tezkeresi için teşekkürlerini iletti.
MISIR: BERLİN SÜRECİNİ ETKİLER
TBMM’de kabul edilen Libya tezkeresi sonrası dünyadan ilk tepki darbeci Sisi yönetiminden geldi. Mısır Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada tezkere kararı kınanırken, parlamentonun aldığı bu kararın Berlin sürecini olumsuz etkileyeceği kaydedildi. Açıklamada, “Böyle bir hamle Akdeniz bölgesindeki istikrarı olumsuz etkileyecektir” ifadesi kullanıldı. Türkiye’nin BMGK’yı ihlal ettiğini iddia eden Kahire yönetimi, uluslararası kamuoyuna da çağrıda bulunuldu.
HAFTER SİSİ’DEN YARDIM İSTEDİ
Libya’nın büyük bir bölümünü kontrol altında tutan General Halife Hafter’in iki günlük Mısır ziyareti sırasında, Darbeci Abdulfettah el Sisi ile görüşerek askeri destek istediği iddia edildi. Hafter’in Sisi’ye “Türk askeri Libya’ya ulaştığında, savaş sona erecek ve Türk askerlerini sınırınızda bulacaksınız” dediği belirtildi. Hafter güçleri ise Arap Birliğine çağrı yaparak “Libya’yı savunmak sorumluluğunuz” açıklamasında bulundu.
ARAP BİRLİĞİ: ÇATIŞMAYI KÖRÜKLEYECEK
Arap Birliğinden yapılan açıklamada Türkiye’nin kararı şiddetle kınanırken, bu kararın bölgedeki çatışmayı daha da körükleyeceği belirtildi. Arap Birliği, Skhirat mutabakatının uygulanmasını desteklediklerini belirtti. Açıklamada, “Türk parlamentosundan çıkan kararı kınıyoruz. Libya’da siyasi çözümü destekliyor ve dış müdahaleleri reddediyoruz” denildi. Skhirat Anlaşması BM’nin aracılığında Libya’daki partilerin imzaladığı bir mutabakattır. Fas’ın Skhirat ketinde imzalanan anlaşma bir ulusal birlik hükümeti kurulmasını öngörüyor.
RUSYA: DURUM KÖTÜLEŞECEK
Rusya’dan gelen ilk açıklamada, tezkere kararının durumu kötüleştireceği belirtildi.
CEZAYİR: YABANCI GÜÇ İSTEMİYORUZ
Cezayir Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada, “Ulusu ne olursa olsun Libya topraklarına her türlü yabancı gücün varlığını reddediyoruz” denildi. Fas Hükümeti sözcüsü, “Skhirat Anlaşması bir referans ve tarihi bir anlaşma. Libya krizini çözmek için her türlü çabayı göstermeye hazırız” dedi.
