ABD Başkanı Donald Trump, Çin’in nadir toprak elementleri ihracatına getirdiği yeni kontroller sonrası yaptığı açıklamada, 1 Kasım 2025 itibarıyla Çin’e yönelik mevcut tarifelere ek olarak yüzde 100 oranında yeni gümrük vergisi uygulayacaklarını duyurdu. Trump ayrıca, kritik yazılım ihracatına da sınırlama getireceklerini belirtti.
Trump’tan Çin’e yeni tarife tehdidi: Artık Xi ile görüşmeme gerek yok
“AHLAKİ BİR UTANÇ VESİLESİ”
Truth Social üzerinden yaptığı paylaşımda Trump, Çin’in dünya ticaretine “son derece düşmanca” bir mesaj verdiğini savundu. Çin’in neredeyse tüm ürünlerine ihracat kontrolleri uygulamaya başladığını belirten Trump, “Bu durum, istisnasız tüm ülkeleri etkiliyor ve açıkça yıllar önce planlanmış bir stratejinin ürünü. Uluslararası ticarette eşi benzeri görülmemiş bu adım, diğer uluslarla ilişkilerde ahlaki bir utanç vesilesidir.” ifadelerini kullandı.
Trump, ABD’nin Çin’e yönelik mevcut tarifelere ek olarak yüzde 100 oranında yeni bir gümrük vergisi uygulayacağını ve bu adımın 1 Kasım 2025’te, gerekirse daha erken yürürlüğe gireceğini duyurdu. Ayrıca aynı tarihten itibaren tüm kritik yazılımların ihracatına yönelik yeni kontrollerin de devreye gireceğini belirtti.
Trump, paylaşımında şu ifadeleri kullandı:
"Çin’in, dünyaya son derece düşmanca bir mektup göndererek ticaret konusunda olağanüstü agresif bir pozisyon aldığı ve 1 Kasım 2025 itibarıyla, neredeyse ürettikleri her ürüne — hatta bazılarını kendileri üretmeseler bile — geniş çaplı ihracat kontrolleri uygulayacaklarını bildirdiği yeni görüldü. Bu durum, istisnasız tüm ülkeleri etkiliyor ve açıkça yıllar önce planlanmış bir stratejinin ürünü. Uluslararası ticarette eşi benzeri görülmemiş bu adım, diğer uluslarla ilişkilerde ahlaki bir utanç vesilesidir.
Çin’in bu benzeri görülmemiş tavrı karşısında Amerika Birleşik Devletleri, Çin’e yönelik olarak şu anda geçerli olan tüm tarifelere ek olarak %100 oranında yeni bir gümrük vergisi uygulayacaktır. Bu uygulama 1 Kasım 2025’te (ya da Çin’in atacağı ek adımlara veya yapacağı değişikliklere bağlı olarak daha da erken bir tarihte) yürürlüğe girecektir. Ayrıca, aynı tarihten itibaren tüm kritik yazılımlar için de ihracat kontrolleri getirilecektir."
ÇİN’İN HAMLESİ NEYDİ?
Çin Ticaret Bakanlığı geçtiğimiz günlerde yayımladığı düzenlemeyle, nadir toprak elementleri ve ilgili teknolojilerin ihracatına yeni kontroller getirdi. Bu kapsamda, yabancı birey ve kuruluşların Çin menşeli ürünleri yeniden ihraç edebilmesi için hükümet onayı gerekecek. Söz konusu ihracat kontrolleri, madencilikten eritmeye kadar pek çok aşamada kullanılan teknolojileri kapsıyor.
Çin yönetimi, bazı yabancı aktörlerin bu materyalleri askeri alanlar da dahil olmak üzere hassas kullanımlar için üçüncü taraflara aktardığını belirterek bu durumun ülkenin ulusal güvenliğine ve küresel nükleer silahların yayılmasını önlemeye yönelik çabalara tehdit oluşturduğunu vurguladı.
Bakanlık, kitle imha silahları, toprak genişletme ve askeri kabiliyet artışına dönük ihracat başvurularının “prensip olarak” reddedileceğini açıkladı. Ancak insani yardım amaçlı sevkiyatlar lisans zorunluluğundan muaf tutuldu; bu sevkiyatların 10 iş günü içinde Ticaret Bakanlığı’na bildirilmesi zorunlu kılındı.
Şİ-TRUMP GÖRÜŞMESİ İPTAL
Trump, Pekin’in ihracat kısıtlamalarını genişletmesine tepki olarak Çin Devlet Başkanı Şi Jinping ile planlanan görüşmesini iptal ettiğini duyurdu. Trump, Şi ile Güney Kore’de yapacağı görüşme için artık “bir sebep kalmadığını” ifade etti. Çin tarafı ise bu görüşmeyi kamuoyuna duyurmamıştı.
PİYASALARDA SARSINTI
Trump’ın açıklamaları küresel piyasalarda sert dalgalanmalara neden oldu. Dow Jones endeksi yüzde 1,9, S&P 500 yüzde 2,7, Nasdaq Composite ise yüzde 3,6 geriledi. Sabah saatlerinde güçlü seyreden endeksler, Trump’ın Çin’e yönelik “büyük tarife artışı” tehdidinin ardından düşüşe geçti.
ABD 2 yıllık Hazine tahvili faizi yüzde 3,52’ye, 10 yıllık tahvil faizi ise yüzde 4,05’e gerilerken, dolar zayıfladı, petrol fiyatları sert düştü. Citi stratejisti Scott Chronert, “Bugünkü sert negatif piyasa tepkisi, bu gelişmeler öncesi fazla iyimserlik fiyatlanmış olduğunu gösteriyor” dedi.
Öte yandan “korku endeksi” olarak bilinen CBOE Volatilite Endeksi (VIX), 1 Ağustos’tan bu yana ilk kez 20 seviyesinin üzerine çıktı. Bu gelişmelerin bilanço sezonu, hükümetin kapanma riski ve ticaret savaşındaki gerginlikle birlikte yakından izleneceği belirtildi.
