Farklı para birimlerinin satın alma gücünü farklı ülkelerdeki bir Big Mac hamburgerinin fiyatlarıyla karşılaştıran gösterge olan Big Mac Endeksi, Türkiye’deki hayat pahalılığını gözler önüne serdi. Endekse göre, Türkiye’de 2022 yılında bir Big Mac hamburgerinin fiyatı 1,86 dolar iken, bugün aynı hamburgere 5,59 dolar veriliyor. Endekse göre fiyatlar üç yılda 3 kat artmış oldu.
TL DEĞER KAYBETTİ, ALIM GÜCÜ ERİDİ
Ekonomide yaşanan sorunlar son yıllarda Türkiye’de TL’deki değer kaybını katlarken alım gücünde ciddi oranda erimeye neden oldu. Hayat pahalılığı günden güne artarken The Economist Gazetesi tarafından 1986 yılından beri dünya çapında yayınlanan Big Mac Endeksi tablodaki vahameti gözler önüne serdi. İki para birimi arasında satın alma gücünü gösteren endekse göre bir Big Mac hamburger menüsü dolar bazında son üç yılda üç kat pahalandı.
VİETNAM BİLE BİZDEN İYİ DURUMDA
Endekse göre Türkiye’de 2022 yılında bir Big Mac hamburgeri 1.86 dolarken bugün 5.59’a çıktı. 3,5 yılda menü fiyatında artış 3 katı buldu. Türkiye’nin hemen üstünde yer alan ABD’de bu süre zarfında Big Mac fiyatı sadece 1 dolar artarak 6.01 oldu. Türkiye’nin altında ise 5,28 dolar ile Meksika, 3.98 ile Güney Kore, 3.55 ile Çin, 3.23 ile Japonya ve 2,91 dolar ile Vietnam yer aldı. Bu ülkelerde alım gücünün Türkiye’nin çok üstünde olması da dikkat çekti.
BİG MAC ENDEKSİ’NE GÖRE HAYAT ÜÇ KAT PAHALILANDI
Farklı para birimlerinin satın alma gücünü farklı ülkelerdeki bir Big Mac hamburgerinin fiyatlarıyla karşılaştıran gösterge olan Big Mac Endeksi, Türkiye’deki hayat pahalılığını gözler önüne serdi. Endekse göre, Türkiye’de 2022 yılında bir Big Mac hamburgerinin fiyatı 1,86 dolar iken, bugün aynı hamburgere 5,59 dolar veriliyor. Endekse göre fiyatlar üç yılda 3 kat artmış oldu.
Engiliz dergisi The Economist’s tarafından 1986 yılından bu yana hazırlanan Big Mac Endeksi, Türkiye’deki gerçek enflasyonun TÜİK’in açıkladığının kat kat fazla olduğunu ortaya koydu. TÜİK’e göre çekirdek enflasyonda yıllık artış oranı yüzde 35,64 olarak gerçekleşti. Temel Mallar grubu yıllık fiyat artışı yüzde 21,09, hizmet grubu yıllık fiyat artışı ise yüzde 50,34 olarak gerçekleşti. Big Mac Endeksi’ne göre ise Türkiye’de hamburger fiyatları son üç yıl içinde 3 kat artış gösterdi. 2022 yılında Türkiye’de bir Big Mac hamburgerinin fiyatı 1,86 dolar iken, bugün aynı hamburgere 5,59 dolar verir olduk. Yani 2022’de 24 lira 72 kuruşa satın alınan hamburgerin şimdiki TL değeri 225 lira 75 kuruşa çıkmış oldu. Nominal getiri 200 lira olurken, nominal getiri oranı yüzde 811 olarak hesaplandı. TL bazında kayıp üç yılda yüzde 100’e ulaştı.
TL’nin dolar karşısındaki kaybı da yüzde 9,33 olarak hesaplandı. Diğer ülkelere bakıldığında, Türkiye’nin hemen üstünde 6,01 dolar ile ABD yer alırken, daha yukarıda 6,82 dolar ile Birleşik Krallık ve 8,99 dolar ile İsviçre yer aldı. Türkiye’nin altında yer alan ülkeler ise, 5,28 dolar ile Meksika, 3,98 dolar ile Güney Kore, 3,55 dolar ile Çin, 3,23 dolar ile Japonya ve 2,91 dolar ile Vietnam oldu. Araştırmaya göre, dolar bazında daha uygun hamburgere sahip ülkelerdeki alım gücünün Türkiye’den daha yüksek olması da dikkat çekti. Bu ülkeler karşılaştırıldığında, fiyatların daha aşağı seviyelerde olduğu Güney Kore, Çin ve Japonya gibi ülkelerdeki insanların alım güçlerinin Türkiye’ye kıyasla çok daha yüksek olduğu ortaya çıktı.
BİG MAC ENDEKSİ NEDİR?
Big Mac Endeksi, 1986 yılından bu yana The Economist tarafından iki para birimi arasındaki satın alma gücü paritesini (PPP) ölçmenin gayri resmi bir yolu olarak yayınlanan ve piyasa döviz kurlarının malların farklı ülkelerde aynı maliyete sahip olmasına ne ölçüde yol açtığını test eden bir fiyat endeksidir. Endeks, McDonald’s restoranlarında satılan en temel ve tercih edilen hamburger olan “Big Mac’i” satın almak için dünya çapındaki göreli fiyatı karşılaştırmasıdır.
VATANDAŞIN GEÇİM SIKINTISI HAD SAFHADA
Enflasyonun dur durak bilmediği ve hayat pahalılığının gelir dengesini bozduğu TÜİK verileriyle de açıkça görülüyor. TÜİK tarafından yayınlanan Hanehalkı Bütçe Araştırması sonuçları, gelir dilimlerine göre tüketim dağılımının 2002-2024 döneminde nasıl değiştiğini net olarak gözler önüne seriyor. Uzmanlar politik tercihlerin bir yansıması olan ekonomi politikalarının değerlendirilebilmesi açısından da verinin oldukça faydalı olduğunu dile getiriyor. Ülkemizde toplam tüketimin yüzde 62’si en üst yüzde 40’lık gelir dilimi tarafından, yani etiketlere bakmadan alışveriş yapanlarca yapılıyor. En alt yüzde 40’lık gelir diliminin tüketimden aldığı pay ise sadece yüzde 20. En alt gelir grubunun toplam tüketimden aldığı pay son 22 yılda hayli gerilemiş. Gıda, giyim-ayakkabı, mobilya-ev aletleri-ev bakım hizmetleri, sağlık, ulaştırma, eğitim, lokanta-otel harcamaları gibi birçok alt grupta durum bu şekilde. 2024 itibarıyla sağlık ve eğitim harcamalarında en alt gelir grubunun aldığı pay sırasıyla yüzde 6,4 ve yüzde 2,3 iken, en üst gelir grubunun payı yüzde 40,8 ve yüzde 64,5’e kadar yükselmiş.
Eğlence-kültür ve lokanta-otel harcamalarında da en alt gelir grubunun payı çok düşük, sırasıyla yüzde 3,1 ve yüzde 3,8. En üst gelir diliminin payı ise yüzde 48,6 ve yüzde 47,0. Uzmanlar durum böyle olunca toplumun büyük bir kesiminin fiyatı 3 kat artan hamburgerlere ulaşmasını. diğer temel ihtiyaçlarına yetişemeyenler için neredeyse imkansız olduğunu dile getiriyor. Nitekim DİSK/Birleşik Metal-İş Sınıf Araştırmaları Merkezi (BİSAM), Haziran 2025 dönemi için açlık ve yoksulluk sınırı raporu da bu durumu teyid eden bir başka gösterge olarak karşınıza çıkıyor. Rapora göre, dört kişilik bir ailenin açlık sınırı 25 bin 811 liraya yükselirken, yoksulluk sınırı 89 bin 282 lira olarak hesaplandı. Tek başına yaşayan bir kişi için yoksulluk sınırı ise 41 bin 857 lira oldu.
