Dünyanın en büyük kapalı denizi olan Hazar’da çekilme kritik aşamaya ulaştı. Türkmenistan’ın Hazar kentinde denizin 800 metre çekildiği saptanırken Türkmenbaşı ve Hazar kentleri arasında 1 yıldır deniz taşımacılığı yapılamıyor. Uzmanlar çekilmenin ana nedeninin iklim değişikliği olduğunu vurgularken Hazar’ı kurtarmak için kıyıdaş ülkelerin iş birliği yapması gerekiyor. Başta foklar olmak üzere birçok canlının yaşamını da tehdit eden çekilme için acil olarak harekete geçilmesi çağrısı yapılıyor.
Dünyanın en büyük kapalı denizi olan Hazar Denizi’nde deniz taşımacılığı risk altında. Orta Asya’nın en büyük limanı olan, Avrupa ve Asya arasındaki ticarette kritik öneme sahip Türkmenbaşı şehri de bundan nasibini aldı.
Fransız haber ajansı AFP’ye konuşan 36 yaşındaki denizci Batır Yusupov, “Denizdeki ciddi siltasyon (deniz tabanında tortu birikimi) nedeniyle bir yıldır bu rota iptal durumda” dedi. Türkmenistan’ın yanı sıra Rusya, Kazakistan, Azerbaycan ve İran da bu denize komşu. Avrupa ile Asya’yı ayıran 371 bin kilometrekarelik Hazar, Almanya’dan daha büyük. Fakat Almanya’dan önemli bir farkı var: Her geçen yıl yüzölçümü azalıyor. Bilim insanlarının bu azalmaya dair farklı teorileri var. Fakat iklim değişikliğinin bunu daha da kötüleştirdiği konusunda hemfikirler. Türkmenistan’ın Hazar kentinin uydu görüntüleri, denizin 800 metre çekildiğini gösteriyor. Denizdeki bir ada da bu yüzden karayla birleşmiş durumda ve karaya oturmuş gemiler de çekilmenin ulaştığı boyutları gösteriyor. Çekilmeye ilişkin konuşan Türkmen bilim insanı Nazar Mouradov ise “Deniz seviyesindeki değişimler, deniz tabanını etkileyen tektonik hareketler ve sismik etkinliklerden kaynaklanıyor” dedi.
Hazar Denizi’nin 1930’lar ve 80’lerde de çekildiğini, sonra tekrar yükseldiğini aktaran Mouradov, iklim değişikliğine de dikkat çekerek, “Fakat bu değişimde iklimsel nedenler de var: Deniz seviyesi nehirlerin akışına bağlı ve nehirlerin debisi azalıyor. Yağış miktarı da azalırken buharlaşma hızı artıyor” ifadelerini kullandı. Öte yandan hidrokarbon zengini Türkmenistan’ın dışişleri bakanı Raşit Meredov “Hazar Denizi son 25 yılda 2 metre alçaldı. Bu endişe verici olmanın da ötesinde bir durum” dedi.
Meredov, sorunun büyüklüğü nedeniyle kıyıdaş ülkelerin işbirliği yapması gerektiğini savunarak, kıyıdaş ülkeler arasındaki işbirliğinin henüz emekleme aşamasında olduğunu kaydetti. Ülkeler 20 yıldan uzun süredir uzlaşı sağlanamayan Hazar’ın statüsü hakkında 2018’de bir anlaşmaya varmıştı. Kazakistan’dan yapılan açıklamada ise “Eşsiz bir ekosisteme sahip olan Hazar Denizi’nin çevresel güvenliğini sağlamak hepimizin ortak çıkarı. Bu, doğayı ve kıyıdaş ülkelerdeki hayatı etkiliyor” ifadeleri yer aldı. Su seviyesindeki azalma ve su sıcaklığındaki artış foklar başta olmak üzere Hazar Denizi’ndeki hayatı da etkiliyor.
Kazakistan Devlet Başkanı Kasım Cömert Tokayev, fokların durumuyla “kişisel olarak ilgilenmeye başladığını” duyurdu ve Hazar Denizi’ne yönelik çalışmalar yürütmesi için bir araştırma enstitüsü kurdu. Bölgede kuraklıktan etkilenen tek yer Hazar ve Aral değil. İran’daki Urmiye ve Aydar göllerinde de su seviyesi azalıyor.
