İran’da protestolar, pazar günü İran Riyali’nin açık piyasada ABD Doları karşısında rekor seviyede değer kaybetmesinin ardından Tahran’daki Kapalı Çarşı esnafının greve gitmesiyle başladı. Yüksek enflasyon ve hızla artan hayat pahalılığına tepki gösteren esnafın eylemleri kısa sürede sokak gösterilerine dönüştü.
28 Aralık’tan bu yana BBC Farsça Servisi tarafından teyit edilen görüntülerde, protestoların Tahran’la sınırlı kalmadığı; Kerec, Hamedan, Keşm, Malard, İsfahan, Kirmanşah, Şiraz ve Yezd kentlerinde de gösteriler düzenlendiği görüldü. Videolarda, güvenlik güçlerinin bazı bölgelerde göstericileri dağıtmak için göz yaşartıcı gaz kullandığı da yer aldı.
HÜKÜMETTEN “SABIRLA DİNLEYECEĞİZ” AÇIKLAMASI
İran hükümeti, protestolara ilişkin yaptığı açıklamada, eylemlerin farkında olduklarını belirterek, “sert seslerle karşılaşsa bile protestocuları sabırla dinleyeceklerini” bildirdi. Yetkililer, taleplerin değerlendirilmesi için ilgili kurumların devrede olduğunu ifade etti.
MERKEZ BANKASI BAŞKANI DEĞİŞTİ
Protestoların gölgesinde İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, 29 Aralık akşamı X hesabından yaptığı açıklamada, İçişleri Bakanı’na protestocuların “temsilcileri” olarak tanımladığı kişilerle görüşmeler yapılması, “sorunları çözmek ve sorumlu davranmak” amacıyla gerekli önlemlerin alınması talimatını verdiğini duyurdu.
Pezeşkiyan aynı açıklamada, İran Merkez Bankası Başkanı Muhammedreza Farzin’in istifasını kabul ettiğini açıkladı. Farzin’in yerine eski Ekonomi ve Maliye Bakanı Abdolnasser Hemmati atandı.
ÖĞRENCİLER VE HÜKÜMET KARŞITI SLOGANLAR
Üniversite öğrencileri de protestolara katılarak hükümet karşıtı sloganlar attı. Gösterilerde, İran’da nihai gücü elinde bulunduran Dini Lider Ayetullah Ali Hamaney’e atıfla “Diktatöre ölüm” sloganlarının yanı sıra, 1979 İslam Devrimi’nde devrilen Şah Muhammed Rıza Pehlevi’nin oğlu Rıza Pehlevi’yi destekleyen “Şah çok yaşa” sloganlarının da duyulduğu bildirildi.
ABD’de yaşayan Rıza Pehlevi, X hesabından yaptığı paylaşımda protestoculara destek vererek, “Sizinleyim. Zafer bizimdir çünkü davamız haklı ve birlik içindeyiz” ifadelerini kullandı ve şu değerlendirmeyi yaptı:
“Bu rejim iktidarda kaldığı sürece, ülkenin ekonomik durumu kötüleşmeye devam edecek.”
ABD’DEN FARSÇA DESTEK MESAJI
ABD Dışişleri Bakanlığı, Farsça X hesabından yaptığı paylaşımda protestolara destek verdi. Açıklamada, ABD’nin, yıllarca süren başarısız politikalar ve ekonominin kötü yönetilmesi nedeniyle “onurlu bir yaşam ve daha iyi bir gelecek” arayanların yanında olduğu belirtildi. Paylaşımda protestocuların “cesaretleri” de övüldü.
29 Aralık’ta Florida’da ABD Başkanı Donald Trump ile İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu arasında yapılan görüşmede, İran’daki son gelişmelerin önemli bir yer tuttuğu bildirildi. Trump, görüşmenin ardından düzenlenen ortak basın toplantısında İran’da rejim değişikliğini destekleyip desteklemediği konusunda yorum yapmaktan kaçındı.
Trump, İran’daki duruma ilişkin olarak, “Birçok sorunları var: Devasa enflasyon var. Ekonomileri iyi değil, çökmüş durumda. İnsanların çok mutlu olmadığını biliyorum” dedi. Trump ayrıca, İran’ın balistik füze veya nükleer programlarını yeniden inşa etmesi halinde, İsrail’in İran’a yönelik yeni hava saldırıları düzenlemesini destekleyebileceğini söyledi.
NÜKLEER GERİLİM VE KARŞILIKLI UYARILAR
ABD, haziran ayında İsrail ile İran arasında 12 gün süren savaş sırasında, İran’ın önemli uranyum zenginleştirme tesislerine hava saldırıları düzenlemişti. İran ise nükleer programının “tamamen barışçıl” olduğunu savunmayı sürdürüyor.
İran Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan, 30 Aralık’ta yaptığı açıklamada, ülkesinin “herhangi bir baskıcı saldırganlık eylemine” vereceği yanıtın “şiddetli ve pişmanlık uyandırıcı” olacağını söyledi.
Dini Lider Ayetullah Ali Hamaney ise daha önce defalarca, İsrail hükümetinin savaş sırasında İran’da kitlesel protestoların patlak vermesini ve rejimin devrilmesini umduğunu dile getirmişti. Hamaney, eylül ayında yaptığı bir açıklamada, “Sokaklarda fitne çıkarmak istediler. Ama insanlar düşmanın istediklerinden kesinlikle etkilenmediler” ifadelerini kullanmıştı.
