Kuzey Afrika ülkesi Sudan’da tansiyon yüksek. Ordu ile paramiliter bir güç olan Hızlı Destek Kuvvetleri arasındaki gerilim, sıcak çatışmaya dönüştü. Birçok kentten silahlı çatışma haberleri geliyor. Zırhlı araçlar ve savaş uçaklarının da yer aldığı çatışmalarda en az 56 sivil hayatını kaybetti, yüzlerce kişi yaralandı.
Demokratik düzenin bir türlü kurulamadığı Sudan’da ordu ve paramiliter güçler arasında patlak veren güçmücadelesi ülkeyi kan gölüne çevirdi. Cumartesi gününden bu yana süren çatışmalarda 56 vatandaş hayatını kaybetti, 600’e yakın kişi yaralandı. Başkent Hartum’da cumhurbaşkanlığı sarayı, devlet televizyonu ve kışlalarda çatışmalar meydana gelirken siviller kurşunlardan kaçmaya çalıştı. Sadece Hartum’da 17’si sivil 25 kişi öldürüldü.
Çatışmalar, sivil yönetime geçiş önerisi üzerindeki gerilimlerin ardından patlak verdi. Hem ordu hem de Hızlı Destek Kuvvetleri (RSF) adlı paramiliter güçler, havaalanının ve Hartum’da önemli bölgelerin kontrolünü ele geçirdiklerini iddia etti. Dün sabah erken saatlerde Hartum’a yakın Omdurman ve Bahri yakınlarında ağır top sesleri duyuldu.
Görgü tanıkları Kızıldeniz’deki Port Sudan şehrinde de silah sesleri duyulduğunu bildirdi. Ordu, jetlerin RSF üslerini vurduğunu ve bu süreçte halka evlerinde kalmalarını duyurdu.
Ülkede gıda yardımı sağlayan Dünya Gıda Programı’nın (WFP) üç çalışanı, ülkenin batısındaki Kabkabiya’daki bir askeri üste RSF ve silahlı kuvvetlerin karşılıklı ateş açması sonrasında öldürüldü. Çatışma, fiili lider General Abdel Fattah al-Burhan’a sadık ordu birlikleri ile Hemedti olarak da bilinen Sudan’ın genel başkan yardımcısı Mohamed Hamdan Dagalo’nun komutasındaki RSF arasında yaşanıyor.
Hemedti, birliklerinin tüm ordu üsleri ele geçirilene kadar savaşmaya devam edeceğini söyledi. Buna karşılık, Sudan silahlı kuvvetleri “paramiliter RSF dağılıncaya kadar” müzakereleri reddetti.
Bir Reuters muhabiri, sokaklarda zırhlı araçların olduğunu söylerken, Suudi havayolu şirketi Saudia, Airbus’larından birinin ateş altında kaldığını açıkladı. Çok sayıda havayolu Hartum’a uçuşları askıya aldı ve komşu Çad, Sudan sınırını kapattı. Hartum’daki akrabalarını ziyaret eden İngiliz-Sudanlı bir doktor BBC’ye “Elektriğimiz yok. Hava sıcak. Pencereleri açamıyoruz, gürültü sağır edici.” diye konuştu. Birleşik Krallık, ABD, AB, Çin ve Rusya, savaşın derhal sona erdirilmesi çağrısında bulundu. BM Genel Sekreteri ise Orgeneral Burhan ve Orgeneral Dagalo ile görüşerek onları şiddete son vermeye çağırdı.
ABD Büyükelçisi John Godfrey, “son derece rahatsız edici silah sesleri ve çatışma sesleriyle uyandığını” ve “Hartum’daki ve başka yerlerdeki Sudanlıların yaptığı gibi, büyükelçilik ekibiyle birlikte yerine sığındığını” söyledi. Daha önce RSF, Hartum’un güneyindeki kamplarından birinin saldırıya uğradığını iddia etmişti. Cumartesi akşamı Reuters, görgü tanıklarına dayanarak ordunun şehrin kuzeybatısındaki bir RSF üssüne hava saldırıları düzenlediğini bildirdi.
Ordu, RSF savaşçılarının ordu kamplarına saldırdığını ve askeri karargahı ele geçirmeye çalıştığını belirtiyor. Bu arada Mısır ordusu, askerlerinin Sudanlı muadilleriyle tatbikat yapmak için Sudan’da olduğunu ve personelinin güvenliği sağlamak amacıyla Sudanlı yetkililerle koordinasyon içinde olduğunu söyledi. Arap Birliği de, Mısır ve Suudi Arabistan’ın çağrısı üzerine Sudan’daki durum nedeniyle olağanüstü toplandı.
5 SORUDA KRİZ
ÇATIŞMALARIN ARKA PLANINDA NE VAR?
Ekim 2021’deki darbeden bu yana Sudan bir generaller konseyi tarafından yönetiliyor ve anlaşmazlığın merkezinde iki askeri yetkili var. Silahlı kuvvetlerin başı ve fiilen ülkenin devlet başkanı olan General Abdulfettah el-Burhan. Ve onun yardımcısı ve Hızlı Destek Güçleri’nin (RSF) lideri General Mohamed Hamdan Dagalo. Daha çok ‘Hemedti’ olarak biliniyor. Ülkenin gittiği yön ve sivil yönetime geçiş süreci konusunda fikir ayrılığına düştüler. Ana anlaşmazlık noktalarından biri, 100 bin kişilik RSF’yi orduya dahil etme planları ve daha sonra yeni gücü kimin yöneteceği.
NEDEN SİLAHLAR KONUŞTU?
Çatışmalar, RSF üyelerinin ülke çapında yeniden konuşlandırılması nedeniyle günlerce süren gerilimin ardından geliyor. Ordu bu adımı bir tehdit olarak görüyor. Görüşmelerin durumu çözebileceğine dair umut vardı ama bu gerçekleşmedi. Cumartesi sabahı ilk kurşunu kimin attığı belli değil, ancak bunun zaten istikrarsız olan durumu daha da kötüleştireceğine dair korkular var.
HIZLI DESTEK GÜÇLERİ KİMLERDİR?
RSF 2013’te kuruldu ve kökenleri, Darfur’da isyancılarla acımasızca savaşan kötü şöhretli Cancanvid milislerine dayanıyor. O zamandan beri General Dagalo, Yemen ve Libya’daki çatışmalara müdahale eden ve Sudan’ın bazı altın madenlerini kontrol eden güçlü bir paramiliter güç oluşturdu. Ayrıca, Haziran 2019’da 120’den fazla protestocunun katledilmesi de dahil olmak üzere insan hakları ihlalleriyle suçlanıyor. Ordu dışında böylesine güçlü bir güç, ülkede bir istikrarsızlık kaynağı olarak görülüyor.
ÜLKEYİ NEDEN ORDU YÖNETİYOR?
Bu çatışma, 2019’da uzun süredir görev yapan Devlet Başkanı Ömer El Beşir’in devrilmesinin ardından yaşanan gerilimli sürecin devamı. El Beşir’in yaklaşık 30 yıl süren iktidarına son verilmesi çağrısında bulunan kitlesel sokak protestolarının ardından ordu darbesiyle devrildi. Ancak siviller, demokratik yönetime geçiş planında yer almayı talep etmeye devam etti. Daha sonra ortak bir askeri-sivil hükümet kuruldu, ancak bu, Ekim 2021’de başka bir darbeyle devrildi. Ve o zamandan beri Orgeneral El-Burhan ile General Dagalo arasındaki rekabet kızıştı. Gücü yeniden sivillerin eline verecek bir çerçeve anlaşma üzerinde geçen Aralık ayında anlaşmaya varıldı, ancak ayrıntıları kesinleştirmeye yönelik görüşmeler başarısızlıkla sonuçlandı.
ŞİMDİ NE OLABİLİR?
Çatışma devam ederse, ülkeyi daha da bölebilir ve siyasi çalkantıyı daha da kötüleştirebilir. Sivil yönetime dönüşü teşvik etmede çok önemli bir rol oynayan diplomatlar, iki generali müzakere ettirmenin bir yolunu arayacaklar.
