TÜİK verilerine göre enflasyon, haziranda aylık yüzde 1.94, yıllık 17.53 oldu. Üretici fiyatlarında yıllık rakam ise yüzde 42’ye ulaştı. Doğalgaz ve elektrik zammının yansıtılmadığı tabloda, her kalemde fiyatlar tırmandı. Temmuzda memurların zam oranı yüzde 5.45, emeklilerinin ise yüzde 8.45 olarak gerçekleşti. Daha önce eksi seviyelerde olan haziran enflasyonunun son 3.5 yılda artıya geçmesi ‘sistem’ etkisini ortaya koydu.
ÜRETİCİNİN MALİYETİ FIRLADI, FİYATLAR ADIM ADIM TIRMANACAK
Gelecek Partili Kerim Rota “Cumhurbaşkanlığı Sistemi’yle 9 yılda oluşması beklenen enflasyon 3 yılda gerçekleşti” dedi. Uzmanlardan ‘zam sağanağı kapıda’ değerlendirmeleri geldi: Üretici fiyat endeksi rekora gidiyor. Tüketici fiyatları daha da yükselecek demektir. Bu enflasyonu yüzde 19’luk faizle tutacağını sanan MB, faiz indirimi bekleyen Külliye’ye hâlâ ‘temmuz-ağustosu görelim, faize bakarız’ diyor mu?
ENFLASYON FIRTINASI
Başkanlık sistemiyle birlikte alınan hızlı kararlar mutfaktaki yangını arttırırken, yapılan müdahalelere rağmen yangın sönmüyor. Son 3.5 yılda alınan kararlarla birlikte elektrik ve doğal gaza aşırı zamlar gelirken, enflasyonda da tablo aynı. Haziran ayında enflasyon genel olarak düşüş trendine girerken 2003-2017 arasında eksi seviyede olan fiyat artışları 2018-2021 Haziran’da mevcut hükümet döneminde neredeyse görülmemiş seviyede.
Hükümet ekonomide oldukça ‘iyiyiz’ ve ‘uçuşa geçeceğiz’ mesajları verirken, zamların ardı arkası kesilmiyor. Mutfaktaki yangın müdahalelere rağmen söndürülemezken, tüketici artık markete girmeye bile korkuyor. 1 Temmuz itibarıyla yapılan elektrik ve doğal gaz zamları da dikkat çekerken, Temmuz 2021 enflasyonu için sessizlik sürüyor. Başkanlık sistemiyle birlikte hızlı kararlar alınıyor fakat, tüketici için olumlu yönde bir değişiklik görülmedi. Bir gecede özelleşme kararlarına imzalar atılırken öte yandan da zam furyası durmuyor. 2010 ila 2017 arasındaki 7 yıllık dönemde elektriğe yüzde 54 zam yapılmasına rağmen sadece son 3.5 yıllık periyotta bu oran yüzde 123’ü buldu. Doğal gaz fiyatları ise aynı dönemde yüzde 93 arttı. Şimdi de benzer bir tablo enflasyon verilerinde kendini gösterdi. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Türkiye’nin enflasyonu Haziran 2021’de bir önceki yıla göre 17,53 artarken, bir önceki aya göre ise 1,94, bir önceki yılın aralık ayına göre yüzde 8,45 arttı. On iki aylık ortalamalara göre ise yüzde 14,55 artış gerçekleşti. Mayıs ayında gerileyen enflasyonun kısıtlamaların ortadan kalkmasıyla Haziran’da yüzde 1,5 civarı artması ve yüzde 17’ye yükselmesi bekleniyordu. Ancak enflasyon haziran ayında beklentileri aştı. Açıklanan bu verilerle birlikte enflasyon, son 2 yılın en yüksek seviyesine ulaştı. Son yılların en yüksek enflasyonuna ulaşılırken, başkanlık sisteminden sonra da enflasyon ikinci defa zirve yaptı. Geçmiş yıllara bakıldığında enflasyon sürekli düşüş gösterirken, 2003-2017 Haziran döneminde artış yüzde 0,76’yı geçmedi. Aksine bu dönemde yüzde 1,4’e varan düşüşler bile gerçekleşti. 15 yıllık süreçte ortalama enflasyon -0,15 olurken, başkanlık döneminde Haziran ayına rağmen düşüş görülmedi. 2018 yılında enflasyon ilk kez yüzde 2,61 artarken, şimdi de ikinci rekor geldi. Son 4 yıllık başkanlık döneminde de fiyatlardaki ortalama artış yüzde 1,43 olarak kayıtlara geçti.
100 TL’NİN SATIN ALMA GÜCÜ 17 LİRAYA DÜŞTÜ
100 TL’nin satın alma gücünden bahseden Murat Kubilay şunları paylaştı: “100 TL’nin satın alma gücü 2003’ten bugüne 16.9 TL’ye düştü. Yıllık TÜFE yüzde 17,53 ve ÜFE yüzde 42,89. Zam yağmurunun sonu hala ufukta görünmüyor. Aylık fiyatlar artsa da yıllık enflasyonu düşüyor gösteren baz etkisi önümüzdeki 2 ayda yok. Çarşıda ve istatistiklerde yoksullaşmaya devam.” Karar yazarı ve ekonomist Oğuz Demir de “Eğer maliyetlerde belirgin bir düşüş olmazsa ki olacak gibi görünmüyor yıllık enflasyonu yeniden yüzde 20’de göreceğiz. Renkli göstergeler maliyetleri, siyah fiyatları gösteriyorsa enflasyon nereye gider diye? Ve bu ayki verilerde doğalgaz ve elektrik zammı ile bu zamların yarattığı ek maliyetler daha yok” dedi.
EKONOMİSTLER YÜZDE 3,2 HESAPLADI
Akademisyenlerin kurduğu Enflasyon Araştırma Grubu’nun (ENAG) paylaştığı verilere göre, enflasyon; haziran ayında yüzde 3,28 arttı, altı aylık artış ise yüzde 19,16 oldu. ENAG, tüketici fiyat endeksi (TÜFE) verilerini açıkladı. Buna göre; TÜİK’in 1,94 olarak açıkladığı haziran ayı enflasyonu 3,28 oldu. ENG’ın araştırmasına göre son altı ayda TÜFE’deki artış yüzde 19,16 olarak gerçekleşti. ENAG’in verilerine göre, enflasyon sepetinde yer alan meyve-sebzedeki aylık fiyat artışı yüzde 17,23 oldu. Gıda başlığında tuzlar ve baharatlar aylık yüzde 4,04, kahvaltılık gıdalar ise yüzde 0,22 artış kaydetti. Haziran ayında fiyatı en fazla yükselen grup ise yüzde 21,34 ile elektrikli ev aletleri ürün grubu oldu. Düğün sezonu devam ederken özellikle beyaz eşya ve mobilyadaki artış dikkat çekti. Mobilyada aylık fiyat artış yüzde 16,50 olurken, beyaz eşyada ise yüzde 11,35 olarak gerçekleşti. Ev temizlik malzemelerinin fiyatı ise aylık yüzde 13,86 oldu. ENAG’ın metodoloji konusunda paylaştığı bilgilere göre hesaplama yöntemi ve yaklaşımda fiyat endekslerinin elde edilmesinde ortak standart enflasyon hesaplama yöntemi kullanılıyor.
ERTELENEN BİR TÜKETİCİ ENFLASYONU VAR
Ekonomistler de TÜİK’in enflasyon verilerini değerlendirdi. Sosyal medya üzerinden yorum yapan ekonomist Prof. Dr. Mehmet Hasan Eken “Haziran 2021 enflasyonu beklentilerin üzerinde açıklandı. Aylık Tüfe yüzde 1,9 yıllık Tüfe yüzde 17,53. Eğer elektrik ve doğal gaz zammı haziranda açıklansaydı enflasyon daha yüksek olurdu ve memur ve emekliler daha adil bir zam alacaktı. Aylık Üfe yüzde 4,01 yıllık Üfe ise yüzde 42,89 olarak açıklandı. Üfe-Tüfe makası yüzde 25,36 olarak gerçekleşti. Bunun anlamı şudur ertelenen bir tüketici enflasyonu var ve gelecekte hızla yukarı çıkacak. Bu arada piyasanın Tüfe beklentisi yüzde 1,4 düzeyindeydi. Bu tahminde bulunanların hepsi sınıfta kalmıştır” diye konuştu. İktisatçı Hayri Kozanoğlu “İşte bu fark veya makas önümüzdeki aylarda tüketici fiyatlarının düşmeyeceğini hatta artacağını gösteriyor” dedi.
MERKEZ'İN BAŞKA ÇARESİ GÖZÜKMÜYOR?
Ekonomist Uğur Gürses “Yüzde 1,42’lik medyan ‘piyasa beklentisi’ne karşılık yüzde 1,94’lük TÜFE artışı görüldü. ‘Sopa gölgesi’ altındaki kurumlardan gelen ‘piyasa beklentisi’ diye oluşan bir referans anlamsızdır bu ülkede. Haziran ayında yüzde 2,5’luk çekirdek enflasyonla birlikte, son üç aylık çekirdek enflasyon ivmesi yüzde 25’e yaklaştı. Bu enflasyonu yüzde 19’luk faizle tutacağını sanan Banka yönetimi, faiz indirimi bekleyen Külliye’ye hala ‘Temmuz-Ağustos’u görelim, faize bakarız’ mı diyor?” ifadesini kullandı.
'FAİZ İÇİN HALA AĞUSTOS MU BEKLENİYOR?
Ekonomist Mahfi Eğilmez “Üretici fiyat endeksi rekora gidiyor. Tüketici fiyatları daha da yükselecek demektir. TCMB’nin faizi artırmaktan başka çaresi görünmüyor. Ama tekrar söyleyeyim: Enflasyona gerçek ve kalıcı çözüm arıyorsak faiz artırımıyla değil, hukukun üstünlüğünü sağlayarak başlamak gerek” dedi. Analist Zafer Yükseler de “Hızlı Tüketilen Ürünler Fiyat Endeksi (HTFE) Haziran ayında yüzde 1,79 artmıştır. Yıllık artış yüzde 17,81, altı aylık artış ise yüzde 8,54 olmuştur” açıklamasını yaptı.
YURT İÇİNDE MALİYETLER DURMUYOR
Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, Yİ-ÜFE, haziranda bir önceki aya göre yüzde 4,01, geçen yılın aralık ayına göre yüzde 22,04, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 42,89 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 25,38 yükseldi. Sanayinin 4 sektörünün haziranda yıllık bazda değişimleri, madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 35,34, imalatta yüzde 45,87, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 11,22, su temininde yüzde 28,59 artış olarak gerçekleşti. Bu grupların aylık değişimlerine bakıldığında ise madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 2,92, imalatta yüzde 3,78, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 7,46, su temininde yüzde 0,19 artış görüldü. Ana sanayi gruplarının yıllık değişimleri incelendiğinde, ara malında yüzde 54,89, dayanıklı tüketim malında yüzde 33,05, dayanıksız tüketim malında yüzde 28,25, enerjide yüzde 41,74, sermaye malında yüzde 31,65 artış yaşandı. Bu grupların aylık değişimlerine bakıldığında ise ara malında yüzde 4,26, dayanıklı tüketim malında yüzde 2,56, dayanıksız tüketim malında yüzde 2,57, enerjide yüzde 7,28, sermaye malında yüzde 2,51 artış kayıtlara geçti. Yıllık en düşük artış yüzde 10,43 ile giyim eşyasında gerçekleşti.
KISITLAMA KALKTI EĞLENCE FİYATLARI ARTTI
Ana harcama grupları itibarıyla haziranda, aylık bazda artışın yüksek olduğu gruplar sırasıyla yüzde 4,5 ile ev eşyası, yüzde 4,46 ile eğlence ve kültür, yüzde 3,82 ile lokanta ve oteller oldu. Haziranda aylık bazda düşüş gösteren tek grup yüzde 0,01 ile alkollü içecekler ve tütün olarak kayıtlara geçti. En az artış gösteren ana gruplar yüzde 0,35 ile haberleşme ve yüzde 0,8 ile sağlık olarak belirlendi. TÜFE’de ana harcama gruplarında haziranda yıllık bazda en yüksek artış yüzde 26,29 ile ulaştırmada görüldü. Ulaştırmayı yüzde 25,69 ile ev eşyası, yüzde 19,99 ile gıda ve alkolsüz içecekler izledi. Haziranda 2020’ye göre artışın düşük olduğu ana gruplar sırasıyla yüzde 2,01 ile alkollü içecekler ve tütün grubu, yüzde 6,13 ile haberleşme, yüzde 7,05 ile giyim ve ayakkabı olarak belirlendi. Haziranda, endekste kapsanan 415 maddeden 55’inin ortalama fiyatında düşüş gerçekleşirken, 54’ünün ortalama fiyatında değişim olmadı. 306 maddenin ortalama fiyatında ise artış gerçekleşti.
