Yıllık enflasyon TÜİK’in tabelasında bile yüzde 83’ü aştı. Üretici fiyatları yüzde 151’e ulaştı. Savaştaki Rusya ve Ukrayna’da bile görülmeyen büyüklükteki hayat pahalılığı, yükseliş hızıyla da rekor kırdı. Bu artış hızı en son 2’nci Dünya Savaşı’nda yaşanmıştı. ‘Savaş enflasyonu’ tablosu ekonomideki tercihleri gözden geçirme gereğini bir kez daha hatırlattı.
ÜRETİCİ FİYATLARI TARİHİ SEVİYEYE ÇIKTI ZAM YAĞMURU YOLDA
İktidarın düşüşe ilişkin tarih güncellemelerine rağmen enflasyonda yukarı yönlü gidiş sürüyor. TÜİK verilerine göre yıllık enflasyon yüzde 83.45 oldu. Üretici fiyatlarında yüzde 151’e ulaşan gidiş yeni zamların yolda olduğunu gösterdi. En yüksek fiyat artışı üniversite eğitim giderlerinde yaşandı. Onu doğalgaz ve elektrik izledi. DİSK-AR, en yoksul yüzde 20’lik gelir grubunun enflasyonun ise yüzde 137 olduğunu açıkladı.
RASTGELE POLİTİKALARLA ENFLASYON TARİHİ EŞİĞE ULAŞTI
Fakirleştiren gidişat için CHP Sözcüsü Öztrak “Cumhuriyet tarihinin rekoru kırıldı. Epistemolojik kopuş millete pahalıya patladı” dedi. Ekonomistler de vahim tabloyu işaret etti: Enflasyonda bu hız en son 2’nci Dünya Savaşı’nda yaşanmıştı. Ekonomide rastgele politika ülkeyi adım adım yıkıma götürüyor. Bu, kul hakkı değil de nedir? Raflar ‘hayat çok pahalı’ diyor TÜİK gözümüzün içine bak baka ‘yalan söylüyorsunuz’ diyor.
SAVAŞ YOK AMA ENFLASYON VAR
Türkiye ekonomisinde denenen yeni model, vatandaşa pahalıya patladı. Kur her gün yeni rekoruna imza atarken, mutfaktaki yangına su yerine benzin döküldü. Yüzde 100’ü aşan İstanbul enflasyonu karşısında TÜİK Türkiye’nin enflasyonunu yüzde 83,4 olarak açıkladı. Uzmanlar bu seviyeyi 99 yıllık Cumhuriyet tarihinde bir ilk olduğunu paylaşarak; bu hızın daha önce ikinci dünya savaşı döneminde olduğunu belirtti.
Ekonomi yönetiminin aldığı kararlarla birlikte Türkiye’nin her defasında uçuşa geçeceği söylense de sonuç yine aynı oluyor. Uzun bir süredir denenen yeni ekonomi modeli, her geçen gün ekonomiyi çıkmaza sürüklerken, hızlı faiz indirimi döngü de bu işin deyim yerindeyse tuzu biberi oldu. Faiz indirimleriyle birlikte TL tarafında sert kayıpların görülmesiyle birlikte enflasyonda da yeni zirveler gecikmedi. Geçen hafta sonu açıklanan İstanbul enflasyonunun ardından Türkiye İstatistik Kurumu da (TÜİK) genel fiyat artışlarını paylaştı. İstanbul’un enflasyonu yüzde 100 aşmışken Türkiye’nin yıllık enflasyonu da TÜİK verilerine yüzde 83,45’e ulaşarak yeni model rekorunu kırdı. Bağımsız akademisyenlerin oluşturduğu Enflasyon Araştırma Grubu (ENAGrup) ise enflasyonun yüzde 186,27’yi aştığını paylaştı. Uzmanlar enflasyondaki bu artışın 99 yıllık cumhuriyet tarihinde bir ilk olduğunu belirtti. En hızlı artışın 2’nci Dünya savaşı döneminde olduğunu da kaydetti.
Tüketici fiyatları endeksindeki (TÜFE) değişim, 2022 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre yüzde 3,08, bir önceki yılın aralık ayına göre yüzde 52,40, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 83,45 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 59,91 olarak gerçekleşti. Yıllık yüzde 83,45’lik enflasyon, Temmuz 1998 sonrasındaki 24 yılın zirvesi oldu. Bir önceki yılın aynı ayına göre en az artış gösteren ana grup yüzde 30,76 ile haberleşme oldu. Buna karşılık, bir önceki yılın aynı ayına göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise yüzde 117,66 ile ulaştırma oldu. Ana harcama grupları itibarıyla eylülde bir önceki aya göre en az artış gösteren ana grup yüzde 0,04 ile alkollü içecekler ve tütün oldu. Buna karşılık, 2022 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise yüzde 9,99 ile konut oldu.
‘YENİ MODEL YENİ REKOR GETİRDİ’
CHP Parti Sözcüsü, Faik Öztrak “Eylül’de üretici enflasyonu yüzde 151,5 ile cumhuriyet tarihi rekorunu kırdı. Tüketici enflasyonu yüzde 83,5 ile 1998 Temmuz’undan bu yana en yüksek seviyeye çıktı. Erdoğan ve şürekasının “epistemolojik kopuşu” milletimize çok pahalıya patladı. Eylül’de üretici enflasyonu yüzde 151,5. Tüketici enflasyonu yüzde 83,5. Üretici ve tüketici enflasyonu arasındaki fark, 68 puan. Bu da ayrı bir rekor... Eylül’de; ENAG enflasyonu yüzde 186,3 İTO ücretliler geçinme enflasyonu yüzde 107,4. TÜİK tüketici enflasyonu yüzde 83,5. TÜİK ‘in rakamlara yaptığı işkence, artık çok sırıtıyor. İTO ile TÜİK ‘in tüketici enflasyonu arasındaki makas 24 puan. Böyle bir makas geçmişte hiç yok! Hükümete nasıl başladılar? Tüketici enflasyonu yüzde 29,7, Üretici enflasyonu yüzde 30,8. Hükümetten nasıl gidiyorlar? Tüketici enflasyonu yüzde 83,5. Üretici enflasyonu yüzde 151,5” açıklamasını paylaştı.
ŞAMPİYON ULAŞTIRMADAN GELDİ
Eylülde endekste kapsanan 144 temel başlıktan 18 temel başlığın endeksinde düşüş gerçekleşirken, 2 temel başlığın endeksinde değişim olmadı. 124 temel başlığın endeksinde ise artış gerçekleşti. İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE’deki değişim, eylülde bir önceki aya göre yüzde 2,74, bir önceki yılın aralık ayına göre yüzde 45,84, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 74,63 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 51,92 olarak gerçekleşti. Eylül ayında bir önceki yılın aynı ayına göre en az artış gösteren ana grup yüzde 30,76 ile haberleşme olurken bir önceki yılın aynı ayına göre en yüksek artış yüzde 117,66 ile ulaştırmada yaşandı. Aylık bazda en yüksek fiyat artışı yüzde 9,99 ile konutta yaşandı.Ana harcama grupları itibarıyla 2022 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre en az artış gösteren ana grup yüzde 0,04 ile alkollü içecekler ve tütün oldu.
İSTANBUL’DA FİYATLAR YÜZDE 100’Ü AŞTI
İstanbul Ticaret Odası (İTO), İstanbul’da eylülde aylık enflasyonu yüzde 6,06, yıllık enflasyonu yüzde 107,42 olarak açıklamıştı. TÜİK ağustosta aylık enflasyonu yüzde 1,46, yıllık enflasyonu yüzde 80,21olarak açıklamıştı. Reuters anketinde eylülde aylık enflasyonun yüzde 3,8, yıllık enflasyonun yüzde 84,63 olması bekleniyordu. AA anketinde ise ortalama enflasyon beklentisi aylıkta yüzde 3,53, yıllıkta yüzde 84,26 olmuştu.
ÜNİVERSİTEDE EĞİTİM BİLE ASLANIN AĞZINDA
Eylülde aylık bazda en fazla fiyat artışı yüzde 22,70’lik oranla üniversite eğitiminde oldu. Yüzde 20,78’lik artışla doğalgaz ikinci, yüzde 20’lik artışla elektrik üçüncü oldu. TÜİK, 2022 yılı Mayıs ayı itibarıyla madde sepetindeki mal ve hizmetlerin ortalama fiyat verilerini sansürlediği için artışlar net görülemiyor.
EKONOMİSTLERİN ENAG’I YÜZDE 186,27 DİYOR
Akademisyenlerin ve ekonomistlerin bağımsız biçimde oluşturduğu Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG), eylül ayına ilişkin enflasyon verilerini açıkladı. ENAG verilerine göre, eylül ayında enflasyon (E-TÜFE) aylık bazda yüzde 5.30, yıllık bazda ise yüzde 186.27’ye yükseldi. ENAG, Tüketici Fiyat Endeksi’nin yılbaşından bu yana yüzde 101.63 arttığını açıkladı. ENAG verilerine göre, değerlendirmeye alınan 12 harcama grubunun arasında yalnızca ulaşımda aylık enflasyon geriledi. Ulaşım masrafı, son bir ayda yüzde 1.60 azaldı. En yüksek aylık artış ise yüzde 26.05 ile sağlık kategorisinde oldu. Konut fiyatları yüzde 8.57, giyim ve ayakkabı ise 7.79 arttı.
‘KERAMET İMZADA DEĞİL Mİ NEYİ BEKLİYORSUNUZ’
DEVA Partisi Genel Başkanı Ali Babacan “Yıllık enflasyon, ENAG’a göre yüzde 186, Rakamları Ayarlama Enstitüsü’ne göre yüzde 83,45. Sayın Erdoğan, enflasyon düşürme kabiliyetiniz TÜİK’e makyaj yaptırmak mıdır? Hani keramet imzadaydı, atsanıza imza, neyi bekliyorsunuz?” paylaşımını yaptı.
‘ZİRVEYE ULAŞMAK NÖRO EKONOMİ MODELİNE NASİPMİŞ’
Ekonomistler de Türkiye’nin enflasyon verilerini değerlendirdi. Ekonomist Ali Hakan Kara “99 yıllık Cumhuriyet tarihinde enflasyonun şimdikinden daha hızlı arttığı tek bir dönem var: 2. Dünya Savaşı” yorumunu yaptı. Hazine Bakanı Nureddin Nebati’nin sözlerine de değinen Kara durumu şöyle özetledi: “99 yıllık Cumhuriyet tarihinin en apansız enflasyonu 2. Dünya savaşında yaşanmıştı. Rekoru kırmak epistemolojik heterodoks nöro ekonomi modeline nasipmiş.” Ekonomist Oğuz Demir ise şöyle bir yorum paylaştı: “Geçen yıldan bu yana asgari ücret artışı yüzde 94. TÜİK’e göre yılbaşından bu yana enflasyon ise yüzde 52,40! TÜİK’e göre asgari ücretlinin bu ay geçen yıla göre hala satın alma gücünün yüzde 40 daha fazla olması lazım. Asgari ücretlilerin bundan haberi var mı acaba? Yalanlar, yalanlar. Memurlar ve emekliler de şu an geçen yıla göre çok mutlu olmalı. Geçtiğimiz yıla göre maaş artışları yaklaşık yüzde 86,4! Enflasyon ise yüzde 52,40! Parayı saklayacak yer bulamıyorlardır. ÜFE’de bir aylık yavaşlamanın ardından elektrik ve doğalgaz zamları, kurdaki 50 kuruşluk hareket etkisini gösterdi. Aylık artış yüzde 4,78 ve yıllık artış yüzde 151,50! Ama ekonomi çok hızlı büyüyor. Dünya şampiyonu! Kime büyüyor? Yüksek enflasyona rağmen büyüyen ekonomi kime büyürse ona. Orta sınıfa, yoksullara, ücretlilere değil. TÜİK, sürekli vazoyu kırıp, hayır vazoyu ben değil sen kırdın diyen küçük kardeş gibi değil mi? Milyonlarca insan hayat çok pahalı hale geldi diyor, TÜİK bize, gözümüzün içine baka baka her ay ‘hayır yalan söylüyorsunuz’ diyor. Bu arada bir de kendini enflasyon verilerinde gösteren ama henüz hissettirmeyen fiyat artışları da var. Mesela doğalgaz. Daha oradaki fiyat artışını tüketici tam anlamış değil. Kasım sonu üç kata yakın fazla fatura ödeyince anlaşılacak. Dua edelim de kış sert geçmesin.”
‘ENERJİ VE GIDA ZAMLARINA RAĞMEN TÜİK’TEN BÜYÜK BAŞARI’
Ekonomist İris Cibre, 3 farklı enflasyon verisini paylaşarak (İTO 107% TÜİK 83.45% Enag 186%) “Tüm enerji ve gıda zamlarına rağmen TÜİK enflasyonunun beklenti altı gelmesi büyük başarı doğrusu” dedi. Analist Faik Toy “Yahu ülkede hiç mi ucuz bir ürün kalmadı, şöyle o ürünleri bulup enflasyon sepetine ekleseydik belki enflasyonu aşağı çekerdi. Ya işte böyle olur, sepete hangi en düşük fiyatlı ürünü eklersen ekle artık yüzde 83’ün altına inmiyor sepet. Ah TÜİK ah” ifadelerini kullandı.
‘BİR SENEDİR HÂLÂ NEYİN ANALİZİ YAPILIYOR’
Ekonomist Yalçın Karatepe “Asıl ‘epistemolojk kopuş’ TÜİK’de: TÜFE Eylül ayında aylık yüzde 3,08, yıllık yüzde 83,45” dedi. Kadir Has Üniversitesi Ekonomi Bölümü öğretim üyesi Prof Dr. Erinç Yeldan “Enflasyon oranı Merkez Bankasının para politikasına Cumhurbaşkanı ve AK Parti Başkanı tarafından yapılan açık müdahaleler ve izleyen rastgele tasarımlar sonucunda 3 ay içinde yüzde 17’den önce yüzde 50’lere sonra da yüzde 80’lere fırladı ve o düzeyde kaldı. Bir senedir hala neyin analizi?” diye konuştu.
‘EKONOMİ YÖNETİMİNİ İSTİFAYA DAVET EDİYORUM’
Gelecek Partisi Sözcüsü Serkan Özcan ise TÜFE yüzde 83,45 ÜFE yüzde 151,50 paylaşımı yaparak şu yorumu yaptı: “İktisadi analiz yapmaya gerek yok! Göreve başladığı güne göre enflasyonu 5 katın üstüne çıkaran TCMB Başkanı ve PPK üyelerini, Milletin rakamlara olan tüm güvenini yerle bir eden TÜİK Başkanı ve yöneticilerini, derhal istifaya davet ediyorum.” Ekonomist Selçuk Geçer ise “TÜİK verilerine göre Eylül ayında tüketici fiyat endeksi bir önceki yılın aynı ayına göre yıllık yüzde 83,45 arttı. Bu kul hakkı değil de nedir?” ifadelerini kullandı. Gelecek Partisi Ekonomi Politikaları Başkanı Kerim Rota da “Erdoğan; ‘Enflasyon oranımızın nispeten yüksek seviyelere çıkması bazılarını şaşırtıyor olabilir. Halbuki biz, aynı enflasyonu onları daha da şaşırtacak hızla düşürebilme kabiliyetine de sahip bir ülkeyiz’ Bu yaklaşımla Venezuela’da enflasyon yüzde 2960’dan yüzde 114’e düştü” dedi.
