Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), uzun süredir piyasada anormalliklere yol açan yerli üretim altın alımını durdurma kararı aldı. Piyasayı bozan bu adımın durdurulması, altın ithalatı ve kaçakçılığı tartışmalarını yeniden alevlendirirken, ekonomist İris Cibre kararın cari açığa ve gram altın fiyatlarına olası etkilerini yorumladı.
Merkez Bankası, "rasyonel" politikalara dönüş kapsamında kritik bir adım atarak yurt içinden altın alımını sonlandırdı. Banka, yasal olarak Türkiye’de üretilen tüm altını alma önceliğine sahipti ve bu hakkını yıllardır yoğun şekilde kullanarak rezervlerini güçlendiriyordu. Ancak bu durum, iç piyasada ciddi bozulmalara neden olmuştu.
PİYASAYI BOZAN SÜREÇ: İTHALAT PATLADI, KAÇAKÇILIK ARTTI
Türkiye'de yılda yaklaşık 40 ton altın üretiliyor. Merkez Bankası'nın bu üretimin büyük kısmını doğrudan rezervine eklemesi, iç piyasada altın arzı açığı oluşturdu.
Bu açık, altın ithalatında rekor düzeyde bir patlamayı tetikledi. Altın ithalatının cari açık üzerinde devasa bir baskı oluşturması üzerine hükümet, çözümü ithalata kota getirmekte buldu.
Ancak ithalat kotası yurt içi talebi karşılamaya yetmedi. Talep canlı kalınca, bu kez altın kaçakçılığı hızla artmaya başladı. Basına yansıyan haberlerde, milletvekili danışmanlarının dahi altın kaçakçılığı faaliyetlerine karıştığı iddiaları yer aldı.
Bu süreçte iç piyasa o kadar bozuldu ki, altının TL bazındaki fiyatı ile uluslararası dolar bazındaki fiyatı arasındaki makas tehlikeli seviyelere ulaştı. Uzmanlara göre bu fark (makas), 12 bin dolara kadar çıkarak kaçakçılığı daha da cazip hale getiren ana faktör oldu.
Piyasadaki tüm bu bozulmanın tek bir ana nedeni vardı: Merkez Bankası'nın alımları nedeniyle yerli altın üretim arzının piyasaya girememesi.
UZMANLARDAN 'ÇOK OLUMLU ADIM' YORUMU
Ekonomist İris Cibre, sosyal medya hesabından yaptığı değerlendirmede Merkez Bankası'nın aldığı bu kararı yorumladı. Cibre, 2017'de çıkarılan yasaya dikkat çekerek TCMB'nin 800 tonluk brüt altın rezervinin, toplam brüt rezervin %56'sını oluşturduğunu ve bunun "rezerv oynaklığı açısından risk" teşkil ettiğini belirtti.
Cibre, çözümün altın alımını durdurmak olduğunu daha önce de ifade ettiğini hatırlattı.
Bu kararın önemini vurgulayan Cibre, şu değerlendirmeyi yaptı:
"MB'nin alımı durdurmasıyla yerli üretici ürünü doğrudan yurtiçi talebe yönelteceğinden, altın ithalatının da düşmesi muhtemel. Dolayısıyla, Cari açık ve rezerv kompozisyonu açısından çok olumlu bir adım bence."
"200 TL'LİK FARK KAPANMAYACAK"
Ekonomist Barış Soydan ise, Kapalıçarşı ile bankalar arasındaki farka dikkat çekti. Soydan, "Merkez Bankası yurtiçinde üretilen altınları almayı kesti, yerli üretim artık direkt şirketlere gidecek. En merak edilen soru: Bu karar Kapalıçarşı ile banka arasında gram altındaki yaklaşık 200 TL'lik farkı kapatamayacak." yorumunda bulundu.
GRAM ALTIN FİYATLARINI ETKİLER Mİ?
Peki, Merkez Bankası'nın yerli altını piyasaya bırakma kararı yurt içi gram altın fiyatlarını düşürür mü?
İris Cibre, bu soruya da rakamlarla yanıt verdi. Türkiye'nin aylık net altın ithalatının ortalama 15 ton olduğunu (buna kaçak girişlerin dahil olmadığını) belirten Cibre, Merkez Bankası'nın piyasadan çektiği yerli üretim miktarının ise aylık 2.5 ton olduğunu ifade etti.
Bu miktar, net ithalatın yaklaşık %16'sına denk geliyor. Cibre, bu nedenle fiyatlar üzerindeki etkinin sınırlı kalacağını belirterek, "Etkisi olsa da marjinal olur" yorumunda bulundu.
