Ekonomi yönetimi tabelada faizleri indirmesine rağmen, piyasalarda karşılığı olmayınca peş peşe tedbir almaya başladı. Kredi hacmini daraltın, ticari kredi faizini düşük tutun diyen Merkez Bankası, bankalara dört maddelik yeni bir uyarı gönderdi. TCMB bankaları piyasa dışı saatte döviz işlemi yapmaması için uyarırken, tahvil yükümlülüğünden kaçınmak için yüksek mevduat faizi uygulamalarının da son bulmasını istedi.
Ekonomi yönetimi her fırsatta faize karşı olduğunu dile getirirken, aldığı makroihtiyati önlemler politika faizi hariç diğer faizlerin artmasına neden oldu. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) tedbir hamleleri hem kredi hem de mevduat faizlerinde yönün yukarıya çevrilmesine neden oldu. Bankalar son mevduat payı düzenlemesi sonrası 10 yıllık yüzde 10 ile bono almaktansa TL mevduat toplama stratejisine döndü. Bankaların geçen hafta yüzde 15 civarında olan TL mevduat faizleri bir anda hızla yükselerek yüzde 25’e çıktı. TL mevduat miktarı ve vadesi arttıkça bu faiz oranı yüzde 29’a kadar yükseliyor.
TCMB faiz indirmesine rağmen, makroihtiyati önlemler TL’de örtülü faiz artışına neden olurken, ihtiyaç ve ticari kredi faizlerininin mevduat faizi altında kalmasına neden oldu. Bankaları sürekli baskılayan ekonomi yönetimi yeni bir uyarı yazısı yolladı. TCMB’nin bankalara ilettiği ve Reuters tarafından görülen “TCMB Denetim” başlıklı bugün tarihli metinde son dönemde görülmeye başlanan toplam 4 uygulamanın TCMB düzenlemelerinin “ruhuna aykırı” olduğunu, düzenlemelerin hedefledikleri amaçlarla örtüşmediğini ve finansal istikrarın temini konusunda da destekleyici olmadığını belirtti. TCMB uygulamaların “müfettişler tarafından” incelenmeye devam edileceğini belirtti ve bankaların düzenlemelere ve talimatlara uyum sağlaması gerektiğini söyledi.
TCMB’nin son verilmesini istediği dört uygulama şöyle: Kredi kullanan müşterilerin elde ettikleri fonları kur korumalı mevduatta değerlendirilmesine izin verilmesi. Kredi kullanan müşterilere kredi konusu fonların bir kısmının veya tamamının bir süre vadesiz mevduat olarak değerlendirilmesi yükümlülüğü getirilmesi. TL mevduat kaynaklı yükümlülüklerden kaçınmak için piyasa mevduat faizlerinin çok üzerinde oranlar ile TL mevduat toplanması. Yurt dışı yerleşik bankalar ile off saatlerde yüksek tutarlı döviz alım satım işlemleri gerçekleştirilmesine devam edilmesi.
SIKILAŞTIRMA KARARLARIYLA TL ARAYIŞINA GİREN BANKALAR MEVDUAT FAİZİNİ ARTIRDI
Ekonomide alınan makroihtiyati önlemlerle dövizden caydırma hedeflenirken, mevduat faizlerinin artmasına neden oldu. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 18 Ekim’de yaptığı düzenleme ile döviz cinsinden mevduat için menkul kıymet tesis oranını yüzde 3’ten yüzde 5’e çıkarırken 2023’ten itibaren TL mevduatın toplam içindeki payı yüzde 50’nin altındaki bankalar için oranı yüzde 12’ye kadar artabilecek kademeli bir düzenlemeye geçti. Bankacılar düzenlemenin döviz mevduatı caydırmayı, TL mevduatın payını artırmayı hedeflediğini belirtirken ilk etki olarak bankalar önümüzdeki üç ayda 88 milyar TL daha Hazine tahvili tutmak zorunda kalacaklar. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), ise kredi kullanabilecek şirketler için daha önce 15 milyon TL olan yabancı para pozisyonu sınırı 10 milyon TL’ye indirdi. BDDK’nın kredi piyasasını sıkılaştıracak bu yeni makroihtiyati önleminin Merkez Bankası’nın faiz indiriminin ardından gelmesi ise dikkat çekti.
Tüm bu hamleler hem kredi hem de mevduat faizlerinde yönün yukarıya çevrilmesine neden oldu. BDDK’nın ‘ya lira bulunduracaksınız ya da devlet tahvili alacaksınız’ baskısı karşısında bankalar yerli para arayışına girdi. Bazı özel bankalar TL’nin mevduat faizini yüzde 24’e kadar artırdı. Meblağa göre bu oranın yüzde 30’lara kadar çıktığına dönük iddialar dolaşıma girdi. Enflasyon yüzde 80’leri aşarken faizi yüzde 10’da tutma ısrarıyla gelinen nokta için ‘Piyasa işleyişi zorlamayla yönlendirilemiyor’ değerlendirmeleri yapıldı.
‘BÜTÜN BUNLAR POLİTİKA FAİZİNİ DÜŞÜRDÜK DİYEBİLMEK İÇİN’
İktisatçı Mustafa Sönmez Merkez’in uyarı metnine ilişkin sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada George Orwell tarafından kaleme alınan Bin Dokuz Yüz Seksen Dört adlı romana göndermede bulunarak ‘’Merkez Bankası big brother! Bankalara diyor ki; Akşam saatlerinde yüklü döviz alıp satıyormuşsunuz, yüksek faizle mevduat topluyormuşsunuz, kredi açtığınız müşteri parayı KKM’ye yatırıyormuş, açtığınız krediyi,vadesiz mevduata yatır diye müşteri ile anlaşma yapıyormuşsunuz!’’ dedi. Borsa İstanbul eski Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdürü ve Gelecek Partili İbrahim Turhan ise ‘’TL kredi ile döviz borcu kapatmak yasak. 500 bin dolar nakdi varlığı olana kredi vermek yasak. Yurt dışı yerleşik bankalar ile döviz işlemi yapmak yasak. Enflasyon yüzde 80 iken yüzde 10 getirili uzun vadeli kağıtları almak mecburi. Bütün bunlar neden? Yatırım ve istihdam için olmadığı belli İktisat bilimine, yerleşik piyasa uygulamasına, hatta akla aykırı ve işlemediği, işe yaramadığı herkes tarafından görülen uydurma bir modeli dayatmak için… Artık hiçbir anlamı ve etkisi kalmayan Merkez Bankası politika faizini düşürdük diyebilmek için… Yazık bu ülkeye…’’ paylaşımını yaptı.
‘BANKALARI HEDEF TAHTASI YAPMAK KOLAYCILIK’
Pazartesi günü gerçekleştirilen 2. Finansın Geleceği Zirvesi’nde Reuters’ın sorularını yanıtlayan İş Bankası Genel Müdürü Hakan Aran, bankaların modeli baltalayan aktörler gibi gösterilmesine isyan ettiğini belirterek, bu modelin hep beraber desteklenmesi için Merkez Bankası’nın da bankaları desteklemesi gerektiğini söyledi. Bankaların yeni ekonomik modele büyük katkı sağladıklarına atıf yapan Aran “Şimdi ben bu hedefte giderken ve tüm gücümü bunu kredilendirmesini yapmak için kullanırken, müşterimin parasını dolarda ya da TL’de tutmasından dolayı niye benim paramı sen 50-60 milyarımı (TL) kredi yerine menkul kıymete alıyorsun? Bankaları hedef tahtası yapıp ‘Bak ben yüzde 9’a indirdim, kredi vermeyen onlar’ demek kolaycılık.”
KREDİ KULLANAN PARAYI KKM’YE YATIRMASIN
TCMB’nin bankalara ilettiği “TCMB Denetim” başlıklı metinde son dönemde görülmeye başlanan toplam 4 uygulamanın TCMB düzenlemelerinin “ruhuna aykırı” olduğunu, düzenlemelerin hedefledikleri amaçlarla örtüşmediğini ve finansal istikrarın temini konusunda da destekleyici olmadığını belirtti. Dövizini bozdurup kur korumalı mevduat sistemine geçenlerin sayısı azken, kredi çekip kur korumalı mevduat sistemine geçenlerin sayısının fazla olması üzerine Merkez Bankası’ndan bankalara uyarı geldi. Merkez Bankası, uygulamaların ‘müfettişler tarafından’ incelenmeye devam edileceğini belirtti ve bankaların düzenlemelere ve talimatlara uyum sağlaması gerektiğini söyledi. Merkez Bankası’nın bankalardan son verilmesini istediği dört uygulama dan biri de kredi kullanan müşterilerin elde ettikleri fonları Kur Korumalı Mevduat’ta (KKM) değerlendirilmesine izin verilmesi.
‘BUNLAR TCMB VE BDDK’NIN YARATTIĞI ZARARLAR’
Doç. Dr Oğuz Demir KARAR’a yaptığı değerlendirmede ‘’TCMB ve BDDK’nın bankacılık sektörüne yönelik uyguladığı son dönemdeki düzenlemeler çalışmıyor. Bankalar kendilerini korumak için hem kredi tahsis süreçlerinde hem de mevduat toplama süreçlerinde düzenlemenin etrafından dolanacak önlemler buluyor. Dövizi tutmak adına uyguladıkları piyasa mekanizması dışı düzenlemelerin ısrarla yürütülmesini diretmeye çalışıyorlar. Uzunca bir zamandır söylediğimiz gibi piyasaya gerekli zamanlarda müdahalenin çok ötesine geçen kararların etrafından dolanmasının yaratacağı zararları bu talimatlarla telafi etmeye çalışıyorlar. Oysa bizzat TCMB ve BDDK’nın verdiği kararların yarattığı zararlar bunlar’’ ifadelerini kullandı.
‘PİYASAYA FÜTURSUZCA SALDIRILAR DEVAM EDİYOR’
TCMB’nin bankalara yolladığı uyarı yazısını değerlendiren ekonomistler piyasalara saldırı olduğunu söyledi. Ekonomist Tunç Şatıroğlu uyarıya ilişkin sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada ‘’Serbest piyasaya fütursuzca saldırlar devam ediyor. Bu aslında bankaların mevduat faizini istedikleri gibi belirledikleri bir ekonomiyi yönetme kapasitelerinin bulunmadığının itirafıdır’’ dedi.DEVA Partili ekonomist Ömer Rıfat Gencal sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada ‘’Bunca yıldır böylesini ilk defa görüyorum. MerkezBankasi‘nın resmî bir yazısında “off saatler” ibaresi bile görüldüğüne göre kurumlarımızın yeni bir restorasyona ihtiyaç duyduğu gerçekten çok açıktır’’ ifadesini kullandı. Gelecek Partisi Ekonomi Politikaları Başkanı Kerim Rota ise ‘’TCMB bankalara gönderdiği resmi bir yazıda “off saatlerde” diye bir ifade kullanmış. Tamam enflasyonu kendi haline bıraktınız, rezervleri tükettiniz, emirle faiz kararı aldınız da, bari bankanın kendisini düzgün bir Türkçe ile ifade etmesini sağlayın’’ paylaşımını yaptı.
