İngiltere hükümeti, çocukluk çağı obezitesiyle mücadele stratejisini güçlendirerek, 2028 yılından itibaren yüksek şeker içeren paketli milkshake ve kahveleri de şeker vergisi kapsamına alacağını duyurdu. Bu genişletme, 2018 yılından bu yana gazlı içeceklerde uygulanan verginin etki alanını önemli ölçüde artırıyor.
Hükümetin aldığı kararla birlikte, vergi uygulanma eşiği de aşağı çekildi. Daha önce 100 ml’de 5 gram (5 g/100 ml) olan şeker eşiği, yeni düzenleme ile 4,5 grama (4,5 g/100 ml) düşürüldü.
KAPSAMA GİREN ÜRÜNLER VE YENİ EŞİK
İngiltere Sağlık Bakanı Wes Streeting tarafından duyurulan bu genişletilmiş vergi, piyasada popüler olan pek çok yüksek şekerli paketli içeceği doğrudan etkileyecek. Düzenlemeyle birlikte Yazoo, Muller Frijj ve hazır kahve markalarından Starbucks Caffe Latte gibi ürünler vergiye tabi hale gelecek. Ayrıca, "High protein" iddiasıyla satılan Ufit ve Shaken Udder gibi ürünler de yeni vergi kapsamına dahil edilecek.
Verginin uygulanacağı bu genişletilmiş kategoride, hükümetin temel beklentisi üreticilerin ürün formülasyonlarını yeniden düzenlemesi ve şeker oranlarını düşürmesi. Bakan Streeting, bu adımın “Hükümet sağlıksız çocuklara göz yummayacak” ilkesinin bir yansıması olduğunu belirtti ve obezitenin yoksul kesimleri daha çok etkilediğini ve Ulusal Sağlık Sistemi’ne (NHS) milyarlarca sterlin ek yük getirdiğini vurguladı.
LAKTOZ MUAFİYETİ VE İSTİSNALAR
BBC'nin aktardığı bilgilere göre, vergi genişletilirken süt bazlı ürünler için önemli bir "laktoz muafiyeti" getirilecek. Bu muafiyet sayesinde, sütte doğal olarak bulunan laktoz, yani doğal şeker miktarı, vergi hesaplamasına tam olarak yansıtılmayacak.
Öte yandan, bitkisel sütlerle hazırlanan ürünler ise 2028’den itibaren aynı şeker kurallarına tabi olacak. Yeni düzenlemede vergiden muaf tutulan içecekler ise; meyve suyu, alkolsüz bira, alkolsüz şarap ve öğün yerine geçen (meal replacement) içecekler olarak belirlendi.
RAF FİYATLARINA YANSIMASI VE BEKLENEN ETKİ
Verginin raf fiyatlarına yansımasının, üretici şirketlerin alacağı kararlara bağlı olacağı ifade ediliyor. Şirketler, ya artan maliyeti doğrudan ürün fiyatlarına yansıtarak tüketiciye yükleyebilir ya da ürünlerinin şeker oranlarını düşürerek vergi ödeme yükümlülüğünden kaçınabilir.
Hükümet, 2018'de gazlı içeceklerde uygulanan orijinal şeker vergisinin başarıyla sonuçlandığını ve gazlı içeceklerdeki şeker oranını yüzde 46 oranında azalttığını hatırlattı. Bu geçmiş deneyime dayanarak, yeni verginin de paketli milkshake ve kahve kategorisinde benzer bir reformülasyon etkisi yaratması bekleniyor.
Düzenleme muhalefet cephesinden eleştirilere de yol açtı. Muhalefet, bu tür genişletilmiş vergi uygulamalarını “aşırı devlet müdahalesi” olarak nitelendirerek karara karşı çıktı.
