Hükümetin ihracata dayalı modeli de KKM de işe yaramadı. Enflasyon yazın rekor kırdı, cari açık 1.5 yılın zirvesine çıktı. Hamleler tam tersi sonuç verince dışarıdan gelen döviz son ümit oldu. Rusya’dan, Suud’dan milyarlarca dolar para girişi sağlayacak süreç için ‘İçeriği, siyasi maliyeti belirsiz anlaşmalar seçime kadar geçici rahatlama sağlar ama fatura millete çıkar’ yorumu yapıldı.
İhracat formülü de KKM de tutmadı kur, enflasyon, cari açık patladı
Ekonomideki ısınmayı karşılığı olmayan adımlarla kontrol altına almaya çalışan hükümetin önlemleri sorunları çözemedi. Kur, 17 seviyesinin üstünde seyrederken enflasyonda TÜİK verileri bile yüzde 80'e dayandı. Cari fazla hedefi de cari açığa döndü. Haziranda da cari işlemler 3.4 milyar dolar açık verdi. Yıllık açık 32 milyar doları aştı. Seçim öncesi ekonominin geldiği noktada bu kez 'dış kaynak' seçeneği öne çıktı.
Rus parasından sonra şimdi de Suudi Arabistan’dan 20 milyar dolar iddiası
Akkuyu üzerinden kapsamı belirsiz Rus fonu girişi olduğuna yönelik iddialar kamuoyuna yansıdı. Ardından Suudi Arabistan'la 20 milyar dolarlık para akışı için görüşme yürütüldüğü ileri sürüldü. Buna göre eriyen rezervlerin desteklenmesi amacıyla ilk etapta Riyad'ın 10 milyar dolarlık hazine bonosu alacağı iddia edildi. Çarelerin tükendiği noktada atılan adımlar, bu önlemin de kalıcı bir çözüm getiremeyeceğini gösteriyor.
El parasına kaldık
Yeni ekonomi modeliyle cari fazla vermeyi hedefleyen ekonomi yönetimi, evdeki hesabı bu ay da çarşıya uyduramadı. Böylece 12 aylık açık 32 milyar doları aşarak 15 ayın en yüksek seviyesine ulaştı. Yeni model de tutmazken, şimdi de farklı anlaşmalardan gelen paralarla ekonomi yönetimi uzmanlara göre, seçime kadar idare yolunu seçti. Akkuyu, Suudi Arabistan ve şirketlerin yabancılara satışından rezervlerin güçlendirilmeye çalışıldığı gündeme geldi.
Türkiye’de ekonomi yönetiminin aldığı kararlar, planlanın aksine sonuçlar veriyor. Yeni ekonomi modeliyle birlikte yüksek ihracat dönemine geçileceği hesaplanırken, tablo tam tersi işlemeye devam ediyor. Cari fazla vermeyi hedefleyen hükümet, yüksek kurla birlikte fazla vermeyi planlarken 12 aylık açık 32 milyar doları aştı. Böylece Türkiye’nin cari işlemler hesabı, haziranda 3 milyar 458 milyon dolar açık verirken, 12 aylık cari açık 32 milyar 667 milyon dolar oldu. Yıllıklandırılmış cari açıkta 15 ayın en yüksek seviyesi kaydedildi. Yeni model de tutmazken, şimdi de farklı anlaşmalardan gelen paralarla ekonomi yönetimi uzmanlara göre, seçime kadar idare yolunu seçti. Akkuyu Nükleer Güç Santrali için yapılacak yatırım, Türkiye’nin Suudi Arabistan ile 20 milyar dolarlık para girişi için yürüttüğü görüşme ve Birleşik Arap Emirlikleri şirketi IHC, Kalyon Enerji’nin yüzde 50’sini satın alması bunların sadece birkaç yakın örneği. Öte yandan bu süreçte Merkez Bankası’nın artan rezervleri de dikkat çekti. Son haftalarda 20 yılın en düşük seviyelerinde seyreden IMF tanımlı net uluslararası rezervler geçen hafta 2.4 milyar dolar artışla 9.12 milyar dolara yükseldi. Bu yükselişte Gazprom’dan Akkuyu için gelen paranın etkili olduğu belirtiliyor.
Kısa süre önce Rusya’nın, Akkuyu NGS için 15 milyar dolar sıcak para aktarımı yapacağı duyuruldu. Bu paranın parça parça geleceği belirtilirken, 5 milyar doların da geldiği paylaşıldı. Öte yandan önceki günlerde Hükümet’in yurtdışında para arayışının sürdüğü iddia edildi. Middle East Eye sitesinde Ragıp Soylu imzasıyla yayımlanan haberde Türkiye’nin Suudi Arabistan’dan 20 milyar dolarlık finansman arayışında olduğu öne sürüldü. Habere göre, 20 milyar dolarlık para girişi için Suudi Arabistan ile teknik düzeyde görüşmelerin devam ettiği bilgisi bir Hazine yetkilisi tarafından da teyit edildi. Hazine yetkilisinin ayrıca, Rusya’dan şu ana kadar 7 milyar dolarlık giriş olduğunu belirttiği aktarıldı. Bir diğer gelişme ise Birleşik Arap Emirlikleri şirketi IHC’nin, Kalyon Enerji’yi alması. Şirketin yüzde 50’sini alan IHC, 490 milyon dolarlık anlaşmaya imza attı. Kalyon Enerji’nin Konya Karapınar’da kısmen devreye alınmış 1,000 MW gücünde güneş santrali ve çeşitli illerde başka güneş ve hidroelektrik santralleri bulunuyor.
Rezervlerde belirgin artış
Bloomberg’e konuşan yetkililer, Rusya’nın Akkuyu nükleer santrali yatırımı için Türkiye’ye üç haftada 15 milyar dolar göndereceğini söylemişti. Bu haberin ardından Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası rezerv verilerini paylaştı. Merkez tarafından paylaşılan verilere göre toplam rezervler 29 Temmuz haftasında bir önceki haftaya göre 2 milyar 940 milyon dolar artarak 101 milyar 263 milyon dolara çıkmıştı. Böylelikle rezervlerde 4 Şubat haftasından bu yana en hızlı yükseliş gerçekleşmişti. TCMB verilerine göre brüt rezervler 5 Ağustos haftasında 7,4 milyar dolar artışla 108,6 milyar dolara yükseldi. Rezervlerdeki bu artış Ağustos 2021’den bu yana en yüksek artış olarak kaydedildi. Rezervler açısından da takip edilen kur korumalı mevduat aynı dönemde 1,17 trilyon TL’ye yükseldi.
Merkez’e Rus parası etkisi
Ekonomist Uğur Gürses köşesinde bu konuya değindi. Gürses: “Merkez Bankası’nın döviz ve altın rezervleri 26 Temmuz günü 98.9 milyar dolarken, günlük verilerden hesapladığım kadarıyla 4 ağustos günü 108.1 milyar dolara çıkıyordu. Bunun büyük bölümünün, bankalar üzerinden dolaylı olarak Merkez Bankası’na park eden ‘Rus parası’ olduğuna şüphe yok. Bu gelişmelere hâkim olduğu çok açık olan Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati de geçen hafta çıktığı bir TV yayınında, “Şu anda girişler oluyor. Her hafta Merkez Bankası açıklar. Geçen perşembe açıkladığı rezerve bakın, yarın açıkladığı rezerve bakın, sonraki haftaya da bakın. Bu iş başladı, devam edecek. Nereden geldiğinin önemi yok” diyordu.”
Cari açık 15 ayın zirvesinde
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) yayımladığı verilere göre Haziran ayında da cari dengede 3,46 milyar dolar açık kaydedildi. Böylelikle cari açık serisi 8 aya çıktı. Haziran ayı itibariyle yıllıklandırılmış cari açık 32,7 milyar dolar oldu. Böylelikle yıllıklandırılmış cari açıkta 15 ayın en yüksek seviyesi kaydedildi. Bu gelişmede, haziranda bir önceki yılın aynı ayına göre hizmetler dengesi kaynaklı girişlerin 2 milyar 508 milyon dolar artarak 4 milyar 24 milyon dolara yükselmesi ve birincil gelir dengesi kaynaklı çıkışların 105 milyon dolar azalarak 946 milyon dolara gerilemesine karşın, ödemeler dengesi tanımlı dış ticaret açığının 4 milyar 794 milyon dolar artarak 6 milyar 426 milyon dolara yükselmesi etkili oldu.
‘Nereden geldiği bilinmiyor’
Geçen hafta açıklama yapan Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati “Şu anda girişler oluyor. Her hafta Merkez Bankası açıklar. Geçen perşembe açıkladığı rezerve bakın, yarın açıkladığı rezerve bakın, sonraki haftaya da bakın. Bu iş başladı, devam edecek. Nereden geldiğinin önemi yok” demişti. Bu girişler Merkez Bankası rezervlerinde görülmeye başladı. Son 2 haftada artan veriler kayıtlara geçti. 26 Temmuz’dan bu yana 5 Ağustos’a kadar olan süreç anormal bir yükselişe işaret etti. 26 Temmuz’da 98.9 milyar dolar olan Merkez Bankası brüt rezervleri, 4 Ağustos 2022’de 108.1 milyar dolara çıkmış ve 5 Ağustos’ta da 110 milyar doları aştı. Bu girişle birlikte ‘nereden geldiğinin önemi olmayan’ paranın gerçekten girişi net değil. Uzmanlar bunun ‘Varlık Barışı’yla alakalı olduğunu tahmin ederken, son 2 haftalık artışın buradan kaynaklandığını ifade etti.
Altın ve enerji hariç fazla 1.9 milyar dolar
Altın ve enerji hariç cari işlemler fazlası, geçen yılın haziran ayında 1 milyar 931 milyon dolar düzeyindeyken, bu yılın aynı döneminde 4 milyar 294 milyon dolara çıktı. Bu dönemde, hizmetler dengesi altında seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler, 1 milyar 702 milyon dolar artarak 2 milyar 728 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. İkincil gelir dengesi kalemi, bu yılın haziran ayında 110 milyon dolar net çıkış kaydetti. Söz konusu kalemdeki çıkış, geçen yılın haziran ayında 22 milyon dolar düzeyinde olmuştu. Öte yandan, mayıs ayına ilişkin cari işlemler açığı 6 milyar 468 milyon dolardan 2 milyar 568 milyon dolara revize edildi. Ekonomistler, cari işlemler hesabının haziranda 3 milyar 500 milyon dolar açık vermesini bekliyordu. Ekonomistlerin 2022 sonuna yönelik cari işlemler açığı beklentisi ise 43 milyar 540 milyon dolar düzeyinde gerçekleşmişti.
Türkiye’nin risk primi düşmeye devam ediyor
Türkiye’nin 5 yıllık kredi risk primi (CDS), önceki gün ABD’de beklentilerin altında kalan enflasyon verisinin ardından gelişen ülke risk primlerindeki aşağı yönlü harekete paralel düşüşünü sürdürerek 664 baz puana indi. ABD Merkez Bankası’nın (FED) yılbaşından bu yana güçlü seyreden enflasyonla mücadelede attığı ve atacağı adımlara ilişkin beklentiler yatırımcı kararları üzerinde etkili oluyor. Son dönemde ülkede güçlenen resesyon endişeleri, FED’in politika alanını daraltacağı ve ultra şahin duruşundan vazgeçmek zorunda kalacağına yönelik beklentileri öne çıkarttı. Son açıklanan verilere göre ABD’de enflasyonun 41 yılın zirvesinden geri gelmesi de söz konusu beklentileri güçlendirdi. Emtia fiyatlarındaki gerileme ve azalan jeopolitik riskler de CDS’lerdeki düşüşte etkili olmaya devam ediyor.
Önceki gün veri sonrası dünya genelinde artan risk iştahıyla gelişen ülke risk primleri gerilemesini sürdürdü. Buna göre, Türkiye’nin 5 yıllık CDS değeri, 9 Mayıs’tan bu yana en düşük seviye olan 664 baz puana, Brezilya’nın 5 yıllık CDS değeri 250 baz puana, Meksika’nın 5 yıllık CDS değeri 140 baz puana ve Güney Afrika’nın 5 yıllık CDS değeri 238 baz puana düştü. 14 Temmuz’da 898,33 baz puan seviyesine kadar çıkan Türkiye’nin 5 yıllık CDS değeri, özellikle 27 Temmuz’daki FED’in faiz kararının ardından düşüş eğilimine girmişti. Brezilya’nın 5 yıllık CDS değeri 26 Temmuz’da 299, Meksika’nın 176 ve Güney Afrika’nın 352 baz puan seviyesinde bulunuyordu.
Haziranda doğrudan girişler 950 milyon dolar
Haziranda doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler 950 milyon dolar oldu. Bu dönemde, portföy yatırımları 1 milyar 578 milyon dolarlık net çıkış kaydetti. Alt kalemler itibarıyla incelendiğinde, haziranda yurt dışı yerleşikler, hisse senedi piyasasında 509 milyon dolarlık, devlet iç borçlanma senetleri piyasasında 218 milyon dolarlık net satış gerçekleştirdi. Bankalar ise yurt dışındaki tahvil ihraçlarıyla ilgili 16 milyon dolar net borçlandı. Yurt içi bankaların yurt dışı muhabirlerindeki efektif ve mevduat varlıkları haziranda 416 milyon dolar net artış kaydetti. Yurt dışı bankaların yurt içindeki mevduatları, yabancı para cinsinden 638 milyon dolar ve Türk lirası cinsinden 5 milyon dolar olmak üzere toplam 643 milyon dolar arttı. Bu dönemde yurt dışından sağlanan kredilerle ilgili bankalar 1 milyar 39 milyon dolarlık, genel hükümet 67 milyon dolarlık ve diğer sektörler 264 milyon dolarlık net geri ödeme yaptı. Resmi rezervlerde haziranda net 1 milyar 960 milyon dolarlık düşüş yaşandı.
Yabancı çıkışı sürüyor
Merkez Bankası haftalık menkul kıymet istatistiklerine göre yabancı yatırımcıların Türk menkul kıymetlerinden çıkışı aralıksız sürüyor. Yurtdışında yerleşik kişiler, 29 Temmuz haftasında net 26,9 milyon dolarlık hisse senedi, 21,1 milyon dolarlık Devlet İç Borçlanma Senedi (DİBS) ve 9,4 milyon dolarlık Şirket Borçlanma Senetleri (ŞBS) sattı. Yurtdışında yerleşik kişilerin 22 Temmuz itibarıyla 14 milyar 805,1 milyon dolar olan hisse senedi stoku, 29 Temmuz’da 14 milyar 851,7 milyon dolara yükseldi. Aynı dönemde yurtdışında yerleşik kişilerin DİBS stoku 1 milyar 327,7 milyon dolardan 1 milyar 283,2 milyon dolara geriledi. ŞBS stokları ise 109,6 milyon dolardan 98,5 milyon dolara geriledi.
Yeni ekonomi modeliyle cari fazla vermeyi hedefleyen ekonomi yönetimi, evdeki hesabı bu ay da çarşıya uyduramadı. Böylece 12 aylık açık 32 milyar doları aşarak 15 ayın en yüksek seviyesine ulaştı. Yeni model de tutmazken, şimdi de farklı anlaşmalardan gelen paralarla ekonomi yönetimi uzmanlara göre, seçime kadar idare yolunu seçti. Akkuyu, Suudi Arabistan ve şirketlerin yabancılara satışından rezervlerin güçlendirilmeye çalışıldığı gündeme geldi.
