Bir yandan tartışmalı ekonomi politikalarıyla eriyen TL diğer yandan önü alınamayan zam yağmuru vatandaşın cebini çifte kıskaca aldı. Evdeki en büyük yangın ise mutfakta çıktı. Şekerden yağa ekmekten pirince kadar her kalemde fiyatlar katlandı. Alışveriş torbası neredeyse her hafta daha pahalı dolarken geliri sabit kalan milyonlar ‘Bu gidişat nereye kadar davam edecek. Dayanacak güç kalmadı’ tepkisini gösterdi.
Ekonomi yönetiminde ‘Faiz sebep’ ısrarıyla kamuoyuna yansıyan hatalı politikalar, milli parayı tarihinin en düşük seviyesine düşürdü. Kurdaki artış ocak 2020’den bu yana yüzde 100’ü buldu. Vatandaşın parası saat saat buharlaşırken dövizdeki hareketliliğe bağlı olarak iğneden ipliğe her şeye zam gelmeye başladı. Şekerde yüzde 25’lik fiyat artışının ardından marketlerde neredeyse her gıda ürününde etiket değişti.
DOĞALGAZ VE TÜP FİYATLARI KATLANDI EKMEĞE ZAM DA YOLDA
Ayçiçek yağının fiyatı 11 ayda 35 lira arttı. Elektrik ve doğalgaz faturaları da el yaktı. Türkiye’de hâlâ yaygın kullanılan 12 kilogramlık mutfak tüpüne de bir ayda dört kez zam geldi. Ekimde 150 TL olan tüp, kasımda 200 TL’ye fırladı. Girdi maliyetleri artan üreticilerin ‘Bu halde üretirsek batarız’ isyanı yeni artışların yolda olduğunu gösterdi. Toptan un fiyatlarının katlanması ‘ekmeğe zam kaçınılmaz’ değerlendirmelerine yol açtı.
EPDK’DAN TARTIŞILACAK AÇIKLAMA
Benzin zammı otomatik hükümetin suçu yok
Akaryakıttaki tarihi artışın ardından pompa fiyatları 10 lirayı aştı. Yalnızca son bir haftada gelen yüzde 20 zamma ilişkin Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu “Fiyat hareketleri serbest piyasa koşullarında, kamu otoritesinin herhangi bir müdahalesi olmadan oluşmaktadır” açıklaması yaptı. Dikkat çeken ifadeler ‘O zaman zammı kim yapıyor’ tartışmalarını başlattı.
Mutfaktaki yangına benzin döktük
TL’deki hızlı değer kaybı zam yağmurunu da beraberinde getiriyor. Kurun rekor seviyelere ulaşmasının ardından akaryakıta son 1 haftada neredeyse yüzde 20 zam geldi. 10 liraya yaklaşan pompa fiyatı ilk başta tedarik zincirini vurdu. Enflasyonla birlikte kur farkı da mutfaktaki yangını artıracak. Yılbaşından beri kur yüzde 61 yükseldi. Aynı dönemde un, yağ, şeker ve pirinç fiyatları neredeyse yüzde 50’nin üzerinde zamlandı.
Kurdaki hızlı yükseliş TL’yi derinden etkiliyor. Her gün daha değersiz hale gelen TL karşısında, zamların da ardı arkası kesilmiyor.
Son 1 haftalık süreçte özellikle akaryakıta gelen sert zamlar istasyonlar önünde kuyruklar oluştu. En son önceki gün benzinin litre fiyatına 1 lira 2 kuruş, motorinin litre fiyatına 1 lira 6 kuruş ve LPG’nin litre fiyatına 65 kuruş zam geldi. Önceki günlerde de gerçekleşen zamlar sonrasında pompada fiyatlar neredeyse yüzde 20 arttı.
Yapılan zamların ardından akaryakıtın litre fiyatı 10 liraya dayandı. Yükselişlerden sonra benzine 46 kuruş, motorine 45 kuruş, LPG’ye 25 kuruş zam geleceği paylaşıldı. Bunun üzerine Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nca (EPDK) “Akaryakıt piyasamızdaki fiyat hareketleri serbest piyasa koşullarında, kamu otoritesinin herhangi bir müdahalesi ya da kararı olmadan oluşmaktadır” açıklaması yapıldı. Şimdi ise sıra tedarik sürecine geldi. Artan kur sonrasında yapılan akaryakıt zamları iğden ipliğe birçok ürüne fiyat artışı olarak yansıyacak.
Ocak 2021’den bu yana kur yüzde 61,5 arttı. Ocak 2021’de 5.98 olan dolar bugün 12 liranın üzerinde. Bugün en temel gıda ürünleri de son 1 yıllık süreçte 2 kat arttı. Ocak 2021’de 70 lira olan 5 litrelik yağ bugün yüzde 50 artışla 105 lira oldu. Daha geçtiğimiz günlerde şekere yapılan yüzde 25’lik zam da fiyatlara hemen yansıdı. Ocak 2021’de 50 kilogram şeker 200 lira idi. Bugün aynı şekerin fiyatı yaklaşık 305 lira.
En fazla artış yaşanan ürünlerden birisi de un. 50 kilogram un aynı dönemde 115 liradan satılıyordu. Bugün temel gıda ürünlerinin ham maddesi sayılan un 390 lira. 10 kilogramlık pirinç ise 70 liradan 90 liraya çıktı. Türkiye Makarna Sanayicileri Derneği Başkanı Abdülkadir Külahçıoğlu, ana girdisi buğday olan sektörde, döviz kurunda yaşanan son artışların tüketiciye yansımasının yıl başından sonra gerçekleşeceğine dikkat çekerek, bu zammın da en az yüzde 15 olacağına işaret etti.
EKMEK 3 LİRA OLSA BİLE KURTARMAZ
İzmir Ticaret Odası (İZTO) Meclisi’nce yapılan oylama sonucu 200 gram ekmeğin gramajı 230 grama, fiyatı da 2 TL’den 2.50 TL’ye çıkarıldı. İZTO’ya bağlı 450 kişilik fırıncı esnafı, yeni tarifeye geçerken, İzmir Fırıncılar Odası’na üye işletmelerde ise hala 200 gram ekmek 1.80 TL’den satılıyor.
En son fiyat artışının 1 Temmuz 2021’de yapıldığı İzmir’de bu karar, görüşüne başvurulmak üzere Ticaret Bakanlığı’na gönderildi. Bakanlık, İzmir’deki zam talebine olumsuz görüş verdi. Ekmek Üreticileri İşverenleri Sendikası Genel Başkanı Cihan Kolivar ise durumun çok vahim bir hâl aldığını, fırınların destek verilmezse kapanacağını belirtti. Tabela vergileri, Bağ-Kur, günlük bayat ekmek iadesi, işçi giysisi, temizlik, ofis giderleri, bayram yevmiyeleri, çöp vergisi gibi daha pek çok giderin de eklenmesiyle bu maliyetin 7 bin 500 TL’yi bulduğunu anlatan Kolivar “Ekmeği 3 TL’ye de satsak yine kurtarmaz. Fırıncılar borçları yüzünden kaçacak yer arıyorlar” dedi.
BİR DEPONUN MALİYETİ 150 LİRA ARTTI
CHP Enerji ve Altyapı Projelerinden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Ahmet Akın, akaryakıt fiyatlarına gelen zamlara ilişkin; “LPG otogaza son iki ay içinde tam 8 defa zam yapıldı. Bir depo LPG’nin maliyeti ise son iki ayda 155 lira arttı. Motorine son iki ayda 5 defa zam yapıldı. Bir depo motorinin maliyeti son iki ayda 121 lira yükseldi.
Benzine ise 7 defa zam yapıldı. Bir depo benzinin maliyeti son iki ayda 148 lira arttı” dedi. Akın konuşmasına şöyle devam etti: “Türk lirası son iki ayda yanlış ekonomi politikaları nedeniyle olağanüstü değer kaybetmektedir. Döviz kurundaki artış nedeniyle iğneden ipliğe her şeye zam gelirken; yaşanan son döviz krizinin etkileri yine ilk olarak akaryakıt ürünlerine yansıyacaktır. Son iki aya içerisinde akaryakıt ürünlerinde yaşanan artışın faturası akaryakıt istasyonlarının yanı sıra market raflarına da yansımaktadır. Yalnızca son iki ayda yapılan akaryakıt zamlar nedeniyle temel gıda ürünleri başta olmak üzere bütün ürünlere yapılan zamların kaynağını araştırmak istiyorsa kendi yanlış politikalarına bakmalıdır. 24 Eylül’den bu yana başka bir deyişle yalnızca son iki ay içerisinde akaryakıt ürünlerine pompa fiyatlarına yansıyacak şekilde tam 20 defa zam gelmiştir. İktidar ortalama her 3 günde bir zam yaptığı akaryakıtta vatandaşın belini bükmüştür. Bu kapsamda önümüzdeki günlerde akaryakıta yeni zamların yapılması ve benzin ve motorinin litre fiyatının 10 lirayı aşması beklenmektedir.”
EVDE TÜP PATLADI
Türkiye’de birçok kişinin mutfakta kullandığı 12 kilogramlık mutfak tüpüne son bir ayda 4 kez zam geldi. Eylül ayında 150 TL olan tüp, Ekim ayında 164 TL, Kasım ayında ise 200 TL’ye kadar çıktı.
Tüp gaza son bir ayda üst üste gelen zamlara Osmaniye’nin Kadirli ilçesinde yurttaşlar tepki gösterdi. Tüp gaz satıcıları ise gelen zamlardan dolayı yurttaşların zorlandığına işaret etti. 10 yıldır tüp bayiliği yaptığını belirten Eyüp Saraç “Son bir ay içerisinde tüp fiyatlarına 3-5 defa zam geldi ve 185-200 TL civarına ulaştı. Vatandaşın alım gücü tabii ki düşük. Arayıp fiyatları soruyorlar sonra borca talep ediyorlar. Şu anda dediğim gibi fiyatlar yüksek, satışlarda düşüş oluyor” dedi. Saraç “Tabii ki tüp fiyatları dolara endeksli olduğu için doların ne kadar çıktığına bağlı olarak artıyor. Bu gidişat nereye kadar devam edecek mutlaka bu bir sonu olacaktır ama ne zaman olacak onu bekliyoruz” diye konuştu.
ZAMMI HÜKÜMET DEĞİL PİYASA YAPIYOR
EPDK’dan yapılan yazılı açıklamada, bazı basın yayın organlarında benzine 46 kuruş, motorine 45 kuruş, LPG’ye 25 kuruş daha zam kararı alındığı yönünde haberlerin çıktığı bildirildi. Bu haberlerin doğru olmadığı belirtilerek dün şöyle bir paylaşım yapıldı:
“Bugün akaryakıt fiyatlarında herhangi bir artış söz konusu değildir. Medyada yer alan bu tip gerçek dışı haberlerin yanı sıra bazı sivil toplum kuruluşları temsilcilerinin kamuoyunda daha fazla tanınma gayesi ile günler öncesinden zam açıklama telaşına düşmesi, sektörümüze olan güveni zedelemektedir. Sadece kendi çıkarlarını düşünerek toplumumuzda huzursuzluğa sebep olan böylesi gerçek dışı haber ve yorumlar yapan ya da yaptıran kişiler hakkında da Kurumumuz tarafından suç duyurusunda bulunulacaktır.
Bir kez daha vurgulamak isteriz ki; akaryakıt piyasamızdaki fiyat hareketleri serbest piyasa koşullarında, kamu otoritesinin herhangi bir müdahalesi ya da kararı olmadan oluşmaktadır. Pandemi koşullarında devletimiz eşel mobil sistemi ile uluslararası piyasalardan kaynaklanan olağanüstü fiyat hareketlerinin vatandaşlarımıza asgari düzeyde yansıtılmasını sağlamış, 60 milyar TL’yi aşan bir vergi gelirinden fedakârlık etmiştir. Akaryakıt fiyatlarındaki ÖTV’nin sıfırlanması ile birlikte ise küresel petrol fiyatlarındaki dalgalanmalar ve döviz kurundaki hareketler doğrudan fiyatlara yansımaktadır.”
PASTIRMA DİLİM SUCUK PARMAĞA DÜŞTÜ
Kayseri’de sucuk ve pastırma üreticisi olağan her yıl belli oranda zamlanan ürünlerin bu sene yüzde 50 zamlandığını belirterek vatandaşların artık dilim pastırma ve parmak sucuk aldığını söyledi. Ayakta kalmak için kâr oranını düşürmeye hazırlanan esnaf “Ya fiyatları geriye çekeceğiz biz kârımızdan fedakârlık yapacağız veya üreticilerin bize yardım etmesini bekleyeceğiz. Aylık maaşı 100 bin lira, 50 bin lira, 80 bin lira arasında değişen siyasilerin, yöneticilerin de fedakârlık yapmasını bekliyoruz” dedi.
Kuyruklardan bir ikmal krizi oluşturulmaya çalışılıyor
EPDK açıklamasında, yurt sathında 13 bini aşkın akaryakıt bayinin hizmet verdiği, herhangi bir ikmal krizinin söz konusu olmadığı vurgulanarak, şunlar kaydedildi: “Kurumumuz tarafından otomasyon sistemi sayesinde bütün bayilerin anlık satışları takip edilmekte, herhangi bir bayinin fiyat artışlarından kar etmek için vatandaşlarımıza akaryakıt satmadığının tespit edilmesi halinde çok ağır yaptırımlar uygulanmaktadır. Bu süreçte mağduriyet yaşayan vatandaşlarımız varsa Kurumumuza yazılı olarak başvurmalarını, EPDK olarak konunun yakın takipçisi olacağımızı da hatırlatmak isteriz. Özellikle merkezi konumda bulunan akaryakıt bayileri önünde oluşan kuyruklardan ötürü ‘bir ikmal krizi yaşandığı algısı oluşturmaya çalışmak’ ise sektörümüze yönelik haksız ve yakışıksız bir tavırdır. İçinden geçtiğimiz süreçte bütün paydaşlarımızın, STK ve medya temsilcilerinin sağduyu ile hareket etmesini, vatandaşlarımızda infiale sebep olacak maksatlı haber ve yorumlardan kaçınmalarını rica ediyoruz.”
