Eski hastalık, yeni biçimler: Türkiye’de yolsuzluk anatomisi

1. GİRİŞ
Türkiye 2024 Yolsuzluk Algı Endeksi’nde (YAE) 34 puanla 107. sırada; 2013’teki 50 puanlık zirveden beri gerileme kalıcılaşmıştır. Hukukun Üstünlüğü Endeksi’nde (WJP – World Justice Project) 117/142, Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’nde (RSF – Reporters Without Borders) 158/180 sıradayız. Üç gösterge aynı yere işaret ediyor: fren–denge mekanizmaları aşınmış, hesap verebilirlik kanalları daralmıştır.

Bu süreç 2025’de gerçekleşen olaylarla daha net görülebilir: Cumhuriyet Halk Partisi’ne bağlı (CHP) belediyelere odaklanan geniş kapsamlı yolsuzluk/ihaleye fesat soruşturmaları ülke geneline yayılmış; İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanı Ekrem İmamoğlu 19 Mart’ta gözaltına alınmış, 23 Mart’ta tutuklanmıştır. İzleyen günlerde protestolar büyümüş ve yaklaşık 1.900 kişi gözaltına alınmıştır. Hükümet “yargı işliyor” derken muhalefet ve hak örgütleri “siyasi saik” eleştirisini dile getirmektedir. (Yargı süreçleri halen sürmektedir.) 4 5 6

Aynı dönemde diploma–ehliyet dosyaları, devletin dijital altyapısına duyulan güveni sarsmıştır: sahte elektronik imzalar (e‑imza) ile kamusal kayıtlara yetkisiz erişim; sahte diplomalar ve sürücü belgeleri. Resmî verilere göre 57 sahte diploma, 108 sahte ehliyet ve 4 sahte lise diploması tespit edilmiş; 197 şüpheli yakalanmıştır (37 tutuklu, 150 adlî kontrol). 7

Sorunun mekaniği kamu alımlarında daha görünür hale gelmiştir: 2024’te ihalelerin adette %31,26’sı, tutarda %43,79’u pazarlık usulüyle yapılmıştır. Alt kırılımda adet payının %55,51’i 4734/21-f (ivedilik), tutar payının %94,59’u 4734/21-b (doğal afet/dışsal aciliyet) üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bu tablo, istisna rejimi üzerinden rekabet kanallarını baypas eden bir ihale mimarisine ve “siyasal maliyet üretmeyen ama ekonomik maliyet büyüten” usul tercihlerine işaret eder. 8

Yoksulluk algısında 2013’ten 2024’e uzanan düşüş, belediye soruşturmaları ve sahte belge vakalarıyla birleşince tablo daha da netleşiyor: Fren–denge mekanizması aşınıyor, “usul ekonomisi” yerleşiyor. Bu durumda çıkış; hukuk, şeffaflık ve fırsat eşitliğini aynı pakette uygulamaktan geçiyor.

Bu çalışma, 2013-2024 döneminde Yolsuzluk Algı Endeksindeki (YAE) bozulmayı ve 2025’te görünür hâle gelen belediye, diploma/ehliyet ve ihale dosyalarını birlikte okuyarak, kanıta dayalı–ölçülebilir–sıralı bir reform programı önermektedir.

2. YOLSUZLUK ALGISININ SEYRİ

Türkiye’nin YAE çizgisi 2013’teki 50 puanlık zirveden 2024’te 34 puana gerileyerek uzun soluklu bir düşüş trendine oturmuştur.

Sıralama dinamikleri. 2023’te 115. sıradan 2024’te 107. sıraya görülen kısmi iyileşme, nispi bir sonuçtur; çoğu kez diğer ülkelerin kötüleşmesi nedeniyle “göreli yükseliş” yaşanır. Bu nedenle sıralama kadar, puanın kendisi ve orta–uzun vadeli eğilim belirleyicidir.

Not: YAE 0–100 aralığındadır; puan yükseldikçe yolsuzluk algısı azalır. Kaynak: Transparency International.

Bölgesel kıyaslama yapılacak olursa Doğu Avrupa & Orta Asya ortalaması (≈35) seviyesinde kalmak, Türkiye’nin bölgesel bağlamda da sınır çizgisinde seyrettiği görülür. Avrupa Birliği (AB) ve Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ortalamalarıyla kıyaslandığında performans açığı barizdir.

3. SON DÖNEMDE GÖZLENEN YENİ EĞİLİMLER

2025’te, özellikle CHP’li belediyeleri odağına alan yolsuzluk/ihaleye fesat soruşturmaları ülke geneline yayılmış; gözaltılar, tutuklamalar ve protestolarla geniş bir sosyal ve siyasi yankı yaratmıştır.

Klonlanmış e‑imza, sahte diploma ve sahte sürücü belgesi iddiaları; kamusal bilişim altyapısına ve belge güvenliğine dair sistemik kırılganlıkları açıkça göstermektedir. Soruşturmalar ilerledikçe, elektronik sertifika yönetimi, kamu–özel arayüzleri ve kimlik doğrulama protokolleri odağa alınmalıdır.

Klasik ihale–imar kanallarının yanında, lisans/ruhsat, belge/doğrulama, veri manipülasyonu ve dijital kimlik eksenli yeni yolsuzluk biçimleri ortaya çıkmaktadır.

Son dönemde yolsuzlukların sayısı artmış ve daha fazla alana yayılmış olsa da ülke yolsuzluklara hiç yabancı değildir. Tarih sırasına göre hatırlanırsa akla gelen önemli yolsuzluklar şunlardır:

1996 – Susurluk Skandalı: Bir trafik kazasıyla devlet–mafya–siyaset üçgeni açığa çıktı. Sonrasında yolsuzluk kavramı, “derin devlet” ilişkileriyle birlikte tartışılmaya başladı. Toplumda “temizlik” talebi güçlendi, ancak reformlar sınırlı kaldı.

2001–2003 – Bankacılık Krizi ve İmar Bankası Olayı: 2001 krizinde birçok banka batarken, İmar Bankası’nda toplanan mevduatlar yok oldu. Denetim zafiyetleri gündeme geldi, BDDK’nın yetkileri artırıldı. Kamuya milyarlarca dolarlık yük bindi.

2008–2011 – Deniz Feneri Davası: Almanya merkezli yardım derneğinin topladığı bağışların amaç dışı kullanıldığı iddia edildi. Yardım kuruluşlarına güven sarsıldı. Davanın siyasi boyutu çok tartışıldı.
2010 – KPSS Sorularının Çalınması: Kamu Personeli Seçme Sınavı sorularının belli gruplara servis edildiği ortaya çıktı. Liyakat sistemi yara aldı, sınav güvenliği tartışmaları başladı.

2013 (17–25 Aralık) – Büyük Rüşvet ve Yolsuzluk Operasyonları: Bakan çocukları, iş insanları, bürokratlar ve Halkbank üzerinden Reza Zarrab bağlantılı altın ticareti iddiaları söz konusuydu. Soruşturmalar siyasi krize dönüştü, davalar düşürüldü. “Yolsuzluk” siyasetin merkezine oturdu.
2014–2019 – Belediyelerde İhale ve İmar Yolsuzlukları: Büyükşehir ve ilçe belediyelerinde ihaleye fesat, usulsüz imar değişiklikleri, arsa rantı iddiaları vardı. Sayıştay raporlarıyla belgelenen usulsüzlükler kamuoyunda güven erozyonu yarattı.

2020–2021 – Pandemi Alımları ve Şeffaflık Tartışmaları: Maske, test kiti ve sağlık ekipmanı ihalelerinde şeffaflık eksikliği ve yüksek fiyat iddiaları söz konusu oldu. “Acil durum” ihalelerinde denetim boşlukları gündeme geldi.

2022–2025 – Diploma, Ehliyet ve Ruhsat Skandalları: Sahte diploma ve usulsüz ehliyetlerle kamu görevine giren kişiler tespit edildi. Devlet kadrolarına girişte digital güvenlik ve belge doğrulama sistemleri tartışmaya açıldı.

4. HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ VE ADALET BOYUTU

Dünya Adalet Projesi (WJP) endeksine göre Türkiye; hükümetin yetkilerinin sınırlandırılması, temel hakların korunması, sivil adaletin erişilebilirliği ve düzenleyici uygulamaların öngörülebilirliği gibi temel bileşenlerde alt sıralarda yer alıyor. Bu durum, sadece demokrasi kalitesini değil, yolsuzlukla mücadelede en kritik unsur olan “yakalanma ve cezalandırılma ihtimalini” de zayıflatmıştıtr. 2

Bir başka deyişle, hukukun üstünlüğündeki zafiyet, yolsuzluk yapanlar için “yakalanma riski düşük, cezasız kalma ihtimali yüksek” algısını güçlendiriyor. Bu algı, yalnızca kamu görevlilerini değil, özel sektördeki karar alıcıları da etkiliyor.

Soruşturma ve kovuşturma süreçlerinin uzun sürmesi, idari yargıda yürütmenin durdurulması için konulan yüksek eşikler ve davaların sonuçlanmasının yıllara yayılması hem yerli hem yabancı yatırımcılar için “belirsizlik primi” yaratıyor. Bu belirsizlik, özellikle büyük ölçekli kamu alımlarında maliyetleri artırıyor ve proje planlamalarını sekteye uğratıyor.

Bunun yanında, soruşturma izni mekanizmaları (örneğin bazı kamu görevlileri hakkında işlem başlatmak için idari onay zorunluluğu), Hâkimler ve Savcılar Kurulu’nun (HSK) yapısı, çıkar çatışması durumlarının ele alınma biçimi ve görevden el çektirme prosedürlerindeki eksikler; adalet sisteminin yolsuzluğa karşı caydırıcılığını daha da daraltıyor.

Kısacası, hukukun üstünlüğü zayıf olduğunda yolsuzlukla mücadele yalnızca kâğıt üzerinde kalır. Etkili bir caydırıcılık için hem bağımsız ve hızlı işleyen bir yargı hem de şeffaf, erişilebilir ve hesap verebilir adalet mekanizmaları gereklidir.

5. BASIN VE YARGI BAĞLAMI: ALGI – ENDEKS İLİŞKİSİ

Kaynak koruması, bilgi edinme ve kamu yararı savunması zayıf kaldığında; SLAPP (Strategic Lawsuit Against Public Participation – Kamu Katılımına Karşı Stratejik Dava) tipi davalar araştırmacı gazeteciliği soğutucu bir etki yaparak baskılar. 3

Reklam–kamu ilan dağılımı ve Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) lisans kararları, medya pazarında teşvik–ceza dengesini bozduğunda yolsuzluk iddialarının kamusal görünürlüğü azalır.

Tutuklama tedbirinin ölçülülüğü, delil standardı ve adlî kontrol rejimi; hak ihlali riskini ve siyasi algı maliyetini belirler. Bu konuda bir iyileşme YAE/WJP skorlarına yansır.

6. NEDENLER: KURUMSAL VE HUKUKİ ZAFİYETLER

Kamu ihalelerinde 4734 sayılı Kanun’un 21-b ve 21-f maddelerindeki istisna hükümlerinin olağan hale gelmesi, pazarlık usulünün giderek yaygınlaşması ve ön ilan–katılım–itiraz mekanizmalarının daraltılması, rekabet ortamını ciddi biçimde aşındırmakta ve kamu kaynaklarının verimli kullanımını tehlikeye atmaktadır.

Siyasi finansman ve mal beyanı alanında ise gerçek zamanlı raporlama sisteminin bulunmaması, bağışçı kimliklerinin gizli tutulması, bağış üst limitlerinin denetim dışı kalması ve çıkar çatışması düzenlemelerindeki boşluklar, hem şeffaflığı hem de hesap verebilirliği zayıflatmaktadır.

İhbarcıların korunmasında, anonim ihbar kanallarının yetersizliği, hukuki ve finansal güvence mekanizmalarının eksikliği ve misillemeye karşı caydırıcı yaptırımların uygulanmaması, yolsuzlukla mücadelede en kritik bilgi akışını engellemektedir.

Üst düzey kamu–özel sektör geçişlerinde (“döner kapı” olgusu), soğuma sürelerinin yetersizliği, menfaat beyanlarının yüzeysel kalması ve uygunluk denetimlerinin etkisizliği, çıkar çatışması riskini artırarak kamu yararını zedelemektedir.

Dijital bütünlük alanında e-imza, kimlik doğrulama, log yönetimi ve erişim kontrolü gibi temel güvenlik unsurlarındaki açıklar, veri güvenliğini ve kamu sistemlerine duyulan güveni tehdit etmektedir.

Yerel yönetimlerde ise imar, ruhsat ve ihale süreçlerinde belediyelere tanınan geniş takdir yetkisi ile denetim kapasitesinin sınırlılığı, yolsuzluk riskini kurumsallaştırmakta ve vatandaş nezdinde güven erozyonuna yol açmaktadır.

7. EKONOMİK VE KALKINMA ETKİLERİ

Yolsuzluk, firmalar için belirsiz vergidir: sermaye maliyetini artırır, kredi temerrüt takası (CDS – Credit Default Swap) göstergesi ve risk primi kanalıyla kamusal borçlanmayı pahalılaştırır, döviz kurunda beklenti kanalıyla kırılganlık üretir.

İhale–teşvik–ruhsat süreçlerinde ranta dayalı tahsis, ölçek/yenilik yerine yakınlık/ilişkiyi ödüllendirir; toplam faktör verimliliği [TFV (TFP – Total Factor Productivity)] ve ihracat çeşitlenmesini düşürerek ekonominin uzun vadeli rekabet gücünü zayıflatır.

Uzun dava süreleri, öngörülemez idari kararlar ve bilgi asimetrisi doğrudan yatırımı beklemeye alır; bilgi–teknoloji transferi geciktirir.

Kamu–özel işbirliği [PPP (Public-Private Partnership)] ve mega projelerde maliyet aşımı–işletme riski artar; sözleşme şeffaflığı ve performans ölçümü zayıflayınca hizmet kalitesi düşer.

Liyakat aşınması ve gelir dağılımındaki bozulma ise beyin göçünü hızlandırır ve gölge ekonominin büyümesine zemin hazırlar.

8. GELİR EŞİTSİZLİĞİ VE SOSYAL ADALET

Yolsuzluk, aslında toplumun her kesiminden alınan “görünmez bir vergi” gibidir ve regresif etki gösterir; yani düşük gelirli kesimler, gelirlerine oranla çok daha yüksek bir maliyet üstlenir. Bu durum, sosyal yardımların hedef kitleye ulaşmasında hata payını artırır.

Eğitimden işe geçiş süreçleri liyakat yerine referans ve ilişki ağlarıyla şekillenirse fırsat eşitliği bozulur, özellikle orta sınıfın gelecek umudu zayıflar.

Bu tabloyu doğru izleyebilmek için World Inequality Database (WID) gelir/pay verileri ile Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) Gini katsayısı birlikte değerlendirilmelidir. Ayrıca veriler, bölge ve yaş gruplarına göre ayrıştırılarak “kim, nerede, ne kadar” sorularına net yanıtlar üretecek şekilde analiz edilmelidir.9

9. POLİTİKA YOL HARİTASI: SIÇRAMA İÇİN SIRALI VE ÖLÇÜLEBİLİR PROGRAM

İlk 6 Ay – Güven Oluşturma Adımları

Kamu ihalelerinde istisnaların daraltılması; ön ilan ve itiraz mekanizmalarının zorunlu hale getirilmesi.
Tüm sözleşmelerin, faydalanıcı gerçek kişi (UBO) bilgisiyle birlikte makine-okunur formatta yayımlanması.

Lobicilik faaliyetlerinin kayıt altına alınması ve menfaat beyanı zorunluluğu.

İhbarcıların hukuki ve maddi güvence altına alınması.

12. Ay – Kurumsal Altyapının Yerleşmesi

Önleyici odaklı, veri analitiği birimine sahip Bağımsız Yolsuzlukla Mücadele Kurumunun kurulması.
Siyasi finansmanda gerçek zamanlı raporlama sisteminin devreye alınması.

Yargı yönetiminde terfi ve atamalarda performans ile etik standartların ölçüt olarak kullanılması

24. Ay – Yapısal ve Kalıcı Dönüşüm

Yerel yönetimlerde “bütünlük paktları” ve açık sözleşme standartlarının uygulanması
Elektronik ihalelerde zorunlu anomali tespit modülü kullanımı.

Sosyal yardım programlarında hedefleme doğruluğunun artırılması.

10. İZLEME VE DEĞERLENDİRME: SONUCU ÖLÇEN, SÜRECİ YÖNETEN “PANO”

İlke: “Ölçemediğini yönetemezsin.”
Yolsuzlukla mücadelede hem sonuçları hem de yolda atılan adımları düzenli ölçmek şarttır. Bunun için herkesin görebileceği, verilerin açıkça paylaşıldığı bir izleme paneli kurulmalıdır. Ülkenin en ciddi sorunlarından birisi başlattığı projeleri izlememesidir.

Panelde yer alacak bazı göstergeler:
Pazarlık usulü ihalelerin payı: Kaç ihale istisna kapsamında yapılıyor, toplam tutardaki payı ne?
Sözleşmelerde faydalanıcı gerçek kişi oranı: Açık sözleşmelerin ne kadarı nihai yararlanıcı bilgisi içeriyor?

Ön ilan ile teklif teslimi arasındaki süre: İhale duyurusundan teklif gününe kadar geçen ortalama gün sayısı.

İtiraz sonuçlanma süresi: İhale veya dava itirazlarının ortalama kaç günde karara bağlandığı.
Yolsuzluk davalarının süresi: Soruşturma ve kovuşturma aşamalarının ortalama uzunluğu.

Tutuklama yerine adlî kontrol oranı: Yolsuzluk davalarında ne sıklıkla tutuklama yerine adlî kontrol uygulanıyor?

Bilgi edinme yanıt süresi: Kamu kurumlarının vatandaş sorularına kaç günde yanıt verdiği.
Yıldırma davalarının (SLAPP) reddi: Basın ve ifade özgürlüğünü bastırmak için açılan davalarda ret oranı.

E-imza güvenliği: Yetkisiz erişim vakaları ve dijital sistemlerin şeffaflık puanı.
Yolsuzluk ihbar sayısı: Anonim ihbar hattına gelen ve doğrulanan bildirim sayısı.

Daha iyi anlaşılması için bu Pano, sürecin tanımı, hangi kurum tarafından yürütüleceği ve hangi sıklıkta yapılacağı aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Bu pano herkesin erişimine açık olmalı, veriler indirilip kullanılabilir formatta yayınlanmalı. Önce 3 bakanlık ve 3 büyükşehir belediyesi ile pilot uygulama başlatılmalı, 12 ay içinde ülke geneline yayılmalıdır.

11. SONUÇ: GÖRÜNMEZ VERGİDEN GÖRÜNÜR HUKUKA

Yolsuzluk, sessizce cüzdanımızdan para çalan görünmez bir vergi; adaletsizlik ise hepimizin gözü önünde kesilen görünür bir faturadır. Bu iki yük, sadece ekonomiyi değil, toplumsal dokuyu da kemirir. Yolsuzluk, yatırımı caydırır, girişimciliği törpüler; adaletsizlik ise liyakati yok eder, toplumun geleceğe olan güvenini kırar.

Türkiye gibi genç nüfus potansiyeli yüksek, stratejik bir ülkede bu iki yükün taşınması, büyüme potansiyelinin boşa harcanması anlamına gelir. Reform yapmak siyaset için risklidir, evet; ancak yapmamanın bedeli çok daha ağırdır: kalıcı yüksek risk primi, pahalı borçlanma, düşük yatırım, yetenekli gençlerin göçü ve toplumsal huzurun erozyonu.

Çözüm, üç temel ilkeye yaslanır: Hukukun üstünlüğü, açık devlet, fırsat eşitliği. Bu ilkeler, takvimli ve ölçülebilir bir reform programıyla hayata geçirilmelidir. Kamu ihalelerinde istisnalar daraltılmalı, tüm veriler makine-okunur formatta kamuya açık olmalı, siyasi finansman gerçek zamanlı izlenmeli, ihbarcılar hukuki ve maddi olarak korunmalıdır.

Bu adımlar atıldığında sonuç yalnızca yolsuzluğun azalması olmaz; ekonomide risk priminin düşmesi, yatırım iştahının artması, gelir dağılımında adaletin güçlenmesi ve en önemlisi toplumun yeniden birbirine güvenmesi sağlanır.

Türkiye’nin hikâyesi “eski hastalıklarla” tanımlanmak zorunda değil. Hukuku doğru dozda, şeffaflığı tavizsiz biçimde, hedefleri ise somut ve ölçülebilir şekilde uygularsak, yolsuzluğu tarihe gömebiliriz. Böylece sadece ekonomik kalkınma değil, toplumsal barış ve ortak gelecek de yeniden inşa edilir. Bu hem bugünün kuşağına hem de gelecek nesillere bırakılacak en değerli mirastır.

Dipnotlar

¹ Transparency International. (2025). Corruption Perceptions Index 2024. https://www.transparency.org/en/cpi/2024 ve Türkiye sayfası: https://www.transparency.org/en/countries/t%C3%BCrkiye

² World Justice Project. (2024). Rule of Law Index 2024 – Türkiye (117/142). Ülke notu (PDF): https://worldjusticeproject.org/sites/default/files/documents/Turkiye.pdf

³ Reporters Without Borders (RSF). (2024). World Press Freedom Index – Türkiye: 158/180. https://rsf.org/en/country-t%C3%BCrkiye

⁴ Reuters. (2025, March 19). Imamoglu, the detained Istanbul mayor seen as Erdogan's key rival... https://www.reuters.com/world/middle-east/imamoglu-detained-istanbul-mayor-seen-erdogans-key-rival-2025-03-19/

⁵ Reuters. (2025, March 24). Turkey jails Istanbul mayor before trial, stoking opposition... https://www.reuters.com/world/middle-east/turkish-prosecutors-demand-istanbul-mayor-imamoglu-be-jailed-pending-trial-2025-03-23/

⁶ Reuters. (2025, March 27). Turkey detains nearly 1900 people in protests... https://www.reuters.com/world/middle-east/turkey-detains-nearly-1900-people-protests-over-jailed-mayor-rejects-2025-03-27/

⁷ T.C. İçişleri Bakanlığı. (2025). Sahte Diploma ve Ehliyetler İle İlgili Operasyonlara İlişkin Basın Açıklaması. https://www.icisleri.gov.tr/sahte-diploma-ve-ehliyetler-ile-ilgili-yapilan-operasyonlara-iliskin-basin-aciklamasi

⁸ Kamu İhale Kurumu. (2025, 1 Şubat). 2024 Yıl Sonu Kamu Alımları İzleme Raporu. https://dosyalar.kik.gov.tr/genel/Raporlar/2024_yil_sonu_kamu_alimlari_izleme_raporu.pdf

⁹ World Inequality Database. (2025). Turkey – Income shares (2023). https://wid.world/country/turkey/

Kısaltmalar ve Terimler

• YAE / TI–CPI: Yolsuzluk Algı Endeksi / Transparency International – Corruption Perceptions Index
• WJP: World Justice Project – Hukukun Üstünlüğü Endeksi
• RSF: Reporters Without Borders (Sınır Tanımayan Gazeteciler) – Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi
• TÜFE / CPI: Tüketici Fiyat Endeksi / Consumer Price Index
• KİK: Kamu İhale Kurumu
• HSK: Hâkimler ve Savcılar Kurulu
• WID: World Inequality Database (Dünya Eşitsizlik Veri Tabanı)
• FDI: Foreign Direct Investment (Doğrudan Yabancı Yatırım)
• PPP: Public-Private Partnership (Kamu–Özel İşbirliği)
• TFV (TFP): Toplam Faktör Verimliliği (Total Factor Productivity)
• SLAPP: Strategic Lawsuit Against Public Participation (Kamu Katılımına Karşı Stratejik Dava)
• RTÜK: Radyo ve Televizyon Üst Kurulu
• UBO: Ultimate Beneficial Owner (Faydalanıcı Gerçek Kişi)
• CDS: Credit Default Swap (Kredi Temerrüt Takası)
• İBB: İstanbul Büyükşehir Belediyesi
• CHP: Cumhuriyet Halk Partisi
• e‑imza: Elektronik imza

Kaynakça (APA kısa stil)

• Kamu İhale Kurumu. (2025, Şubat 1). 2024 yıl sonu kamu alımları izleme raporu. https://dosyalar.kik.gov.tr/genel/Raporlar/2024_yil_sonu_kamu_alimlari_izleme_raporu.pdf
• Reporters Without Borders. (2024). Türkiye – World Press Freedom Index 2024. https://rsf.org/en/country-t%C3%BCrkiye
• Transparency International. (2025). Corruption Perceptions Index 2024. https://www.transparency.org/en/cpi/2024
• Transparency International. (2025). Türkiye – CPI country page. https://www.transparency.org/en/countries/t%C3%BCrkiye
• World Inequality Database. (2025). Turkey – Income shares (2023). https://wid.world/country/turkey/
• World Justice Project. (2024). Rule of Law Index 2024 – Country profile: Türkiye. https://worldjusticeproject.org/rule-of-law-index/country/2024/T%C3%BCrkiye/
• World Justice Project. (2024). Türkiye – Country brief (PDF). https://worldjusticeproject.org/sites/default/files/documents/Turkiye.pdf
• Reuters. (2025, March 19). Imamoglu, the detained Istanbul mayor seen as Erdogan's key rival... https://www.reuters.com/world/middle-east/imamoglu-detained-istanbul-mayor-seen-erdogans-key-rival-2025-03-19/
• Reuters. (2025, March 24). Turkey jails Istanbul mayor before trial, stoking opposition... https://www.reuters.com/world/middle-east/turkish-prosecutors-demand-istanbul-mayor-imamoglu-be-jailed-pending-trial-2025-03-23/
• Reuters. (2025, March 27). Turkey detains nearly 1900 people in protests... https://www.reuters.com/world/middle-east/turkey-detains-nearly-1900-people-protests-over-jailed-mayor-rejects-2025-03-27/
• T.C. İçişleri Bakanlığı. (2025). Sahte diploma ve ehliyetler ile ilgili yapılan operasyonlara ilişkin basın açıklaması. https://www.icisleri.gov.tr/sahte-diploma-ve-ehliyetler-ile-ilgili-yapilan-operasyonlara-iliskin-basin-aciklamasi

1996 – Susurluk Skandalı: Bir trafik kazasıyla devlet–mafya–siyaset üçgeni açığa çıktı.Sonrasında ylsuzluk kavramı, “derin devlet” ilişkileriyle birlikte tartışılmaya başladı. Toplumda “temizlik” talebi güçlendi, ancak reformlar sınırlı kaldı.

2001–2003 – Bankacılık Krizi ve İmar Bankası Olayı: 2001 krizinde birçok banka batarken, İmar Bankası’nda toplanan mevduatlar yok oldu.Denetim zafiyetleri gündeme geldi, BDDK’nın yetkileri artırıldı. Kamuya milyarlarca dolarlık yük bindi.

2008–2011 – Deniz Feneri Davası: Almanya merkezli yardım derneğinin topladığı bağışların amaç dışı kullanıldığı iddiaları.Yardım kuruluşlarına güven sarsıldı. Davanın siyasi boyutu çok tartışıldı.

2010 – KPSS Sorularının Çalınması: Kamu Personeli Seçme Sınavı sorularının belli gruplara servis edildiği ortaya çıktı. Liyakat sistemi yara aldı, sınav güvenliği tartışmaları başladı.

2013 (17–25 Aralık) – Büyük Rüşvet ve Yolsuzluk Operasyonları: Bakan çocukları, iş insanları, bürokratlar ve Halkbank üzerinden Reza Zarrab bağlantılı altın ticareti iddiaları. Soruşturmalar siyasi krize dönüştü, davalar düşürüldü. “Yolsuzluk” siyasetin merkezine oturdu.

2014–2019 – Belediyelerde İhale ve İmar Yolsuzlukları: Büyükşehir ve ilçe belediyelerinde ihaleye fesat, usulsüz imar değişiklikleri, arsa rantı iddiaları.Sayıştay raporlarıyla belgelenen usulsüzlükler kamuoyunda güven erozyonu yarattı.

2020–2021 – Pandemi Alımları ve Şeffaflık Tartışmaları: Maske, test kiti ve sağlık ekipmanı ihalelerinde şeffaflık eksikliği ve yüksek fiyat iddiaları. “Acil durum” ihalelerinde denetim boşlukları gündeme geldi.

2022–2025 – Diploma, Ehliyet ve Ruhsat Skandalları: Sahte diploma ve usulsüz ehliyetlerle kamu görevine giren kişiler tespit edildi. Devlet kadrolarına girişte digital güvenlik ve belge doğrulama sistemleri tartışmaya açıldı.