Birleşmiş Milletler Dünya İklim Değişikliği Konferansı 180 ülkeden yetkili birimler ve 70 bin uzmanın katılımıyla sürüyor. 6. gününü geride bırakan COP28'den kritik mesajlar peş peşe geliyor. Düzenlenen bazı panellerde Türkiye'nin rolüne de dikkat çekildi. Dünya Bankası ise Türkiye'nin enerji sektöründe yeşil dönüşüm maliyetini açıkladı.
MİKDAT KARAALİOĞLU / MERVE ŞİŞMAN
30 Kasım tarihinde başlayan ve 12 Aralık’a kadar devam edecek olan Birleşmiş Milletler (BM) İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 28. Taraflar Konferansı (COP28), petrol ülkesi Birleşik Arap Emirlikleri’nde (BAE) düzenlendiği için eleştirilerin hedefi olsa da, iklim kriziyle mücadele konusunda önemli gelişmeler yaşanıyor. İşte COP28'de verilen kritik mesajlar...
TÜRKİYE İMZACILAR ARASINDA YER ALMADI
118 ülke Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği Üzerine Küresel Taahhüt'e imzacı oldu. Yapılan iklim görüşmelerinde ülkeler ve petrol şirketleri, küresel ısınmayla mücadelede büyük ilerleme sözü verdi. Türkiye imzacılar arasında yer almadı.
'KÜRESEL ENERJİ KAPASİTESİ 3 KAT ARTACAK'
Avrupa İklim Eylem Ağı Türkiye İklim ve Enerji Politikaları Sorumlusu Elif Cansu İlhan BBC Türkçe için bunun ne anlama geldiğini açıkladı:
Türkiye, Suudi Arabistan, Rusya ve Irak'ın yanında COP28'de sivil toplum tarafından fosil yakıtlardan çıkışın, dolayısıyla iklim kriziyle mücadelenin önünü tıkayan dört ülkeden biri olarak anılmaya başlandı.
COP28 tüm aksaklıklarına ve güçlü fosil yakıt lobisine rağmen azımsanmayacak adımlara sahne oldu. Yetersiz düzeyde de olsa fosil yakıtlardan çıkış tartışılıyor. Taahhüt 2030’a kadar küresel yenilenebilir enerji kapasitesini 3, enerji verimliliğini 2 katına çıkarmayı hedefliyor.
Pek çok ülke de yenilenebilir enerji yatırımlarının artması tartışmalarına fosil yakıtların yayılmasını önleme anlaşmasını dahil etmeyi öneriyor, bu konuda çalışan fosil yakıt anlaşması girişimine katılıyor. İyi bir örnek olarak Kolombiya’ya bakabiliriz. Ekonomisi petrol ve kömüre dayalı bir ülke olduğu halde Kolombiya fosil yakıt anlaşmasına katıldı.
Kolombiya Devlet Başkanı’nın bu konuda yaptığı açıklama da çok kıymetliydi. "Bu bir ekonomik intihar değil, bir yok oluş içerisindeyiz, bu yok oluşa karşı bir mücadele" dedi.
PETROL VE DOĞALGAZ ŞİRKETLERİ'NE 'GAZ' ENGELİ
Suudi devi Aramco'nun da aralarında bulunduğu 50 petrol ve doğalgaz şirketi de 2050 itibarıyla, küresel ısınmaya neden olan gazlara ek yapmayı durdurma vaadinde bulundu. Ancak bu, fosil yakıtların yakılmasını değil, sadece üretimdeki karbon salımını kapsıyor ve karşıtları bu önlemlerin küresel ısınmayla anlamlı bir mücadele olmayacağına dikkat çekiyor.
Ayrıca hedeflerin kaçırılmasına yönelik bir yaptırım yok ve verilen sözler de bağlayıcı değil.
Milyonların gözü BM İklim Zirvesi Dubai'de: Katılım çok yoğun, ortak çözüm zor
'TÜRKİYE 2022 YILINDA EN ÇOK EMİSYONA SEBEP OLAN ÜLKELER SIRALAMASINDA 15'İNCİ'
Bununla birlikte raporda Türkiye, 2022 yılında 400 milyon ton karbon emisyonu ile küresel olarak en çok emisyona sebep olan ülkeler sıralamasında 15. olarak yer alıyor.
Türkiye’nin emisyonlarında kömür başı çekerken (167,2 milyon ton CO2), onu sırasıyla petrol, gaz ve çimento sektörleri takip ediyor.
COP28'in 6. gününde Dünya Bankası "Net Sıfır Emisyon'a Yeni Hedefler: Güneş, Rüzgar ve Akıllı Şebekelerle Türkiye'yi Dönüştürmek" adlı paneli düzenledi.
Dünya Bankası'na göre Türkiye'nin enerji sektöründe yeşil dönüşüm maliyeti 75-100 milyar dolar arasında olacak.
LOPEZ'DEN TÜRKİYE'YE TEBRİK
Dünya Bankası Ülke Direktörü Humberto Lopez, Türkiye'nin 2035 yılına kadar 60 GW güneş ve rüzgar enerjisi ekleyerek yenilenebilir enerji üretim kapasitesini ikiye katlama kararının önemli olduğunu belirtti ve Türkiye'yi kutladı.
BAKAN ÖZHASEKİ'DEN 'PAY' TALEBİ
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Mehmet Özhaseki, Türkiye'nin COP28'de kayıp ve zarar fonundan 'en fazla istifade edebilmesi için' büyük mücadele verdiklerini söyledi. Dubai'de basın mensuplarına konuşan Özhaseki, Türkiye'nin zirveye 50 kişilik bir heyetle katıldığını belirtti. Bakan Özhaseki Türkiye'nin iklim krizinden en çok etkilenen ülkelerden biri olduğunu belirtti:
"Çünkü bizim ülkemiz Akdeniz Havzası'nda, ortalama dünya ısının 1.1 derece arttığı bir yerde biz 1,5 derece kadar ısınmadan etkilenmiş bir ülkeyiz, o yüzden de seller, kuraklıklar, heyelanlar müsilajlar vs gibi belalar da arka arkaya geliyor ve bundan kurtulamıyoruz. En çok etkilenen ülkelerden biri olarak bu fonlara erişmemiz lazım, bu da bir mücadele, biz de bunun için mücadele veriyoruz."
Özhaseki COP28'de Türkiye'nin istekleri yerine getirilmediği ve yürütme kuruluna alınmadığı için açılışında sonuç bildirgesini imzalamadıklarını anlattı:
"Zaten özlelikle COP28 açılışında sonuç bildirgesini yayımlamak istediler, istediklerimiz olmadığı, belgede not düşülmediği ve yürütme kurulunda olmadığımız için imzalamadık. En son bakanları, yürütme başkanları söz verdiler, isteklerimiz sonuç bildirgesine yazıldı. Ve ilk günden açıklandı diye ayakta alkışlandı. Son güne kadar mücadeleyi sürdürdük ve buna devam edeceğiz."
İKLİM DEĞİŞMİ NASIL FİNANSE EDİLECEK?
İklim hedeflerinin nihai tarihi 2050 Cop 28’de de gelecek vizyonlarının temel direğini oluşturuyor. Ancak bu hedefe ulaşmanın mali yükünün ne olacağı konusunda tahminleri ötesinde kesin bir bilgi yok. Dünyaca ünlü danışmanlık şirketi MC Kinsey’in tahminlerine göre iklim hedeflerine ulaşabilmek için 2050 yılına kadar her yıl 9,2 trilyon dolar (100 milyar dolar) yatırım yapılması gerekiyor.
Bu, 2050 yılına kadar toplam 275 trilyon doların enerji santralleri, dönüştürülebilir enerji parkları, çevre dostu ürünler, altyapılar vs. için kullanılması anlamına geliyor. Mc Kinsey’in yaptığı araştırmaya benzer, rakamların aşağı ya da yukarı doğru değiştiği birçok araştırma bulunuyor. Tüm bu araştırmaların ortak noktası ise bu maliyetlerin sadece devlet bütçelerinden karşılanmasının imkansız olduğu.
Farklı çözüm önerileri arasında özellikle az gelişmiş ülkelerde büyük yatırımların kamu garantilerinin yanında, bankaların sunacağı krediler, özel yatırımcılar aracılığıyla hayata geçirmek. İlgili bankalar ve özel yatırımcılara destek ise Dünya Bankası’ndan gelecek. Dünya Bankası Başkanı Ajay Banga garanti edilen her 1 dolara karşı 6 dolar kredi temin etmek olarak özetlenecek yöntem için yeşil ışık yaktı.
Banga Dubai’de yaptığı açıklamada ‘’Uluslararası banklarının bu kadar parası yok. Hükümetlerin bu kadar parası yok. Yardımseverlerin de yok. Dünya Bankası kredi finansı bütçesinin yüzde 45’nin iklim/çevre projelerine ayıracak.’’ dedi. Bu rakam bu zamana kadar ön görülen rakamdan yüzde 10 daha fazla.
Ancak Dünya Bankası’nın sunduğu imkan yıllık sadece 40 milyar dolar. Oysa ihtiyaç duyulan miktar trilyon dolarlara ifade ediliyor.
Danışmanlık şirketi Roland Berger, 2050 hedeflerine ulaşmak içen 24 Giga ton karbondioksitin salınımının engellenmesi gerektiğini ve rakamın üçte birinin 409 firmaya ait 1000 sanayi ve termik santral tarafından ortaya çıktığını açıkladı. Roland Berger öncellikle bu şirketlerle bir çözüm bulunması için farklı projeler sundu.
GIDA VE TARIMA 'ÖNEMLİ BİR UNSUR' VURGUSU
COP İklim Konferansı ilk kez gıda ve tarımı önemli bir unsur olarak değerlendiriyor. Her yıl düzenlenen BM toplantısında ilk kez insanların yetiştirdikleri ve yedikleri gıdaların küresel ısınmada çok önemli bir faktör olduğu kabul edildi.
Anlaşma, COP28 tarım, gıda ve iklim eylem bildirgesine imza atan 134 dünya liderini kapsıyor. Aralarında ABD, Çin ve Brezilya'nın da bulunduğu bu ülkeler birlikte dünyadaki gıdanın yüzde 70'ini üretiyor. Taraflar, iklim değişikliğiyle mücadele için hazırladıkları ulusal planlarda gıda ve tarımdan kaynaklanan sera gazı emisyonlarını dikkate alacaklarına söz verdiler.
DUBAİ'YE JETLE GELENLER ELEŞTİRİLDİ
COP28'e katılmak için Dubai'ye özel jetle seyahat edenler sosyal medyada eleştiriliyor. Özel jetler küresel havacılıkta toplam yakıt kullanımının sadece %4'ünü oluştursa da çevresel etkileri çok yüksek. Enerji yoğun olmalarının yanı sıra, yolcu başına daha büyük uçaklardan daha fazla sera gazı salıyorlar.
University College London (UCL) araştırmacıları, Londra'dan COP28'e özel jetle uçan tek bir kişinin çevresel maliyetinin, doğrudan bir ticari uçuştaki 11 yolcunun maliyetine eşdeğer olduğunu söylüyor.
DUBAİ'DEN 'GAZZE İÇİN ATEŞKES' ÇAĞRISI
Öte yandan Dubai'de süren COP28'in (iki gün önce) dördüncü gününde, İsrail saldırısı altında binlerce kişinin yaşamını yitirdiği ve enkaz haline gelen Filistin'e destek gösterisi düzenledi. Saldırılarda hayatını kaybedenlerin isimlerini okuyan eylemciler acil ateşkes çağrısında bulundu.
El Wasl Kubbesi yakınında düzenlenen eylem sırasında atılan “özgür Filistin” ve ‘Adalet’ sloganları kenti çınladı.
BAZI PROTESTOLARA İZİN VERİLMEDİ
The Guardian‘ın aktardığına göre, BAE’deki organizatörler, Emirates havayolu şirketini çevreyi kirleten bir şirket olarak gösteren bir protesto da dahil olmak üzere bazı protestolara izin vermedi.
