Deprem gelmeden saniyeler önce haber veren sistemler hayat kurtarıyor! Peki Türkiye bu teknolojiye ne kadar hazır? Hangi ülkeye ne zaman deprem uyarı sistemi geldi? Detaylar…
Gelişmiş deprem erken uyarı sistemleri, bir depremin S-dalgalarının yeryüzüne ulaşmasından önce, P-dalgalarını tespit ederek depremin büyüklüğünü ve beklenen şiddetini hızla tahmin edebiliyor. Bu tahminin ardından, depremin merkez üssüne yakın bölgelerdeki insanlar ve kritik altyapılar, sarsıntılar başlamadan önce uyarılar alabiliyor. Böylece, halk zamanında tedbir alarak hayatlarını koruyabiliyor.
DÜNYADA ERKEN UYARI SİSTEMİ KULLANAN ÜLKELER
Doğrulukpayı'ndan Eylül Büyüktunca'nın haberine göre, dünyanın dört bir yanında, deprem erken uyarı sistemleri aktif olarak kullanılmakta. İşte bazı örnekler:
ERKEN UYARI SİSTEMİNİ AKTİF OLARAK HALKLA PAYLAŞAN ÜLKELER KULLANMAYA BAŞLAMA YILLARI
- Meksika: SASMEX 1991 1993
- Japonya: JMA EEW 2006 2007
- Tayvan: CWA EEW 2002 2010
- ABD: ShakeAlert 2006 2019
- Çin: China EEW 1994 2024
- Güney Kore: KEEWS 2015 2015
Pilot Proje veya Sınırlı Kullanım Aşamasında Olan Ülkeler
- Şili Ulusal Sismoloji Merkezi kuzeyde pilot sistemler kurdu.
- Endonezya Java Adası'nda kara depremleri için pilot ağ kuruldu, halk uyarısı yok.
- İtalya Bazı bölgelerde sınırlı uyarı sistemleri var, ulusal düzeyde değil.
- Kanada Pilot sistemler mevcut, halk uyarısı henüz yaygın değil.
- Peru Bölgesel düzeyde erken uyarı girişimleri bulunuyor.
TÜRKİYE'DE DEPREM ERKEN UYARI SİSTEMLERİ
Türkiye’de de deprem erken uyarı sistemleri, özellikle İstanbul gibi büyük şehirlerde önem kazanıyor. Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi, İstanbul Deprem Erken Uyarı ve Hızlı Müdahale Sistemi’ni (IERÜS) geliştirdi. Bu sistem, Marmara Denizi'ndeki Kuzey Anadolu Fayı'na yakın 10 güçlü yer hareketi istasyonu ve İstanbul genelindeki 100’e yakın ivmeölçer ile çalışıyor
Ancak şu an için bu sistem, halkı doğrudan uyarmıyor. AFAD ise ulusal düzeyde deprem sonrası hızlı değerlendirme sistemleri işletiyor fakat gerçek zamanlı bir erken uyarı hizmeti henüz sunulmuş değil.
SİSTEM ADI VE DEPREM GERÇEĞİ
- IERÜS (İstanbul) Kandilli Rasathanesi: Kritik altyapılara sinyal gönderiyor, halk uyarılmıyor.
- AFAD Sistemleri (Ulusal) AFAD: Deprem sonrası değerlendirme aktif, gerçek zamanlı EEW yok.
- Yeni Projeler AFAD + Operatörler: 2023 sonrası cep telefonlarına uyarı sistemi çalışmaları başladı.
Prof. Dr. Şener Üşümezsoy: Marmara'da 8.1 büyüklüğünde deprem beklemek gerçekçi değil
