Dünyada büyük ilgi gören ve çok önemli olan bu iş Türkiye’de beş para etmiyor! Çoğu ülkede bir ağırlığı ve otoritesi olan meslek ülkemizde pek önemsenmiyor. Bu meslek Avrupa ülkelerinde el üstünden tutuluyor. Türkiye’de o mesleği yapanlara resmen kız bile vermiyorlar…
Bazı meslek kolları dünyada çok önemli yerlere sahipken Türkiye’de hiç doğru konumlara koyulmuyor. Hele ki bu meslek Avrupa ülkelerinde inanılmaz önemseniyor. Resmen el üstünde tutulan meslekler arasında yer alıyor. Ama ne yazık ki ülkemizde mesleğin yüzüne bile bakılmıyor desek yeridir.
ÖNEMSENMEYEN ÇOK DEĞERLİ BİR MESLEK
Konuya bir örnekle başlamak gerekirse Harper Lee’nin bir anısı ile başlayabiliriz. Ünlü yazarın “Tespih Ağacının Gölgesinde” kitabı 2015 yılında yayınlandığı zamanlar çoğu okuyucu dünyaca ünlü Bülbülü Öldürmek romanının ilk taslağı olduğunu öğrendiklerinde çok şaşırmışlardı. Olayın aslı ise şöyleydi… Harper Lee’nin editörü Tay Hohoff, ilk taslağı baştan aşağı değiştirme tavsiyesi vermiş ve ortaya çok başka bir eser çıkmış. Yani Lee’nin editörü aslında kariyerini ciddi anlamda etkileyecek bir karar almasına yardımcı olmuş.
Bu durumu tek bir örnekle sınırlandıramayız. Edebiyat tarihi bu tarz örneklerle doludur. Bu örnekler ise bizlere editörlük mesleğinin ne kadar önemli olduğunu kanıtlıyor. Editörler, entelektüel bilgiyi oldukça işlevli kullanan meslek dalları arasında yer alıyor. Yalnızca editörler için değil çevirmenler için de aynı şey geçerli. Ama ne yazık ki bu meslek dalları hak ettikleri değerleri henüz göremiyor.
Özellikle de son yıllarda Türkiye’deki yayıncılık sektöründe önemli ölçüde gerilemeler yaşanıyor. Bu konu kapsamında Bookinton internet sitesi bir araştırma gerçekleştirdi. “Kitap Editörleri İçin Taban Puan Ücretlendirme Ne Olmalı?” başlığı altında bazı çalışmalar yürütüldü. Çalışma için yayınevi editörleri, çevirmenler ve bağımsız yayıncılık yapan işinde tecrübeli kişilerle görüşüldü. Bu kişilere konuya ilişkin birkaç soru yöneltildi.
Geçtiğimiz yıl 58 kişi ile görüşülürken bu yıl 70 kişi ile görüşme yapıldı. Yapılan analizler sonucunda yayıncılık sektöründe çalışan kişilere verilen maaşların geçinmeye yeterli olmadığı ortaya koyuldu. Yani bu demek oluyor ki entelektüel, çalışkan, okuyup yazan kişiler hak ettikleri paraları kazanamıyor.
KİRASINI BİLE ÖDEYEMEYEN EDİTÖRLER
Araştırma kapsamında maaş sorusu karşısında elde edilen verilere göre soruları yanıtlayanların yüzde 26,8’i 13 ila 15 bin lira aralığında maaş alırken yüzde 7,3’ü ise asgari ücretten az kazanıyor. Öte yandan yüzde 24,4’lük dilimdekiler ise 20 bin liradan fazla maaş alıyor. Verilerin ortalaması ise editörlerin 16 bin lira maaş aldığını ortaya koyuyor.
Bu bilgiler ışığında baktığımızda ir editörün aldığı ortalama maaşla geçinmek aslında çok da kolay değil. Hele İstanbul gibi metropol bir şehirde bu işi yapanlar için imkansız bile denilebilir.
EDİTÖRLÜK MAAŞI İLE GEÇİNMEK MÜMKÜN MÜ?
Anketteki sorulardan biri de editörlerin aldıkları maaşlardan memnun olup olmadıkları sorusu oldu. Bu soruyu 41 kişi yanıtlarken yüzde 87’si “hayır” cevabını verdi. Öte yandan maaş beklentilerinin ise 25 bin lira üzerinde olduğu ortaya koyuldu.
EDİTÖRLÜK MESLEĞİ GELECEK VAAT EDİYOR MU?
Çalışmanın yayınlandığı Bookinton sitesinin yöneticisi ve aynı zamanda editör olan Mürsel Çavuş, görüşlerini ise şöyle aktarıyor:
“Son dönemlerde talep ettiği ücret artışını alamayan veya aldığı zammı beğenmediği için işten ayrılan ve aylarca işsiz kalan pek çok editör arkadaşımız oldu. Editörlerin ve yayıncıların bir kısmı nakit akışı elde edebilmek için yaratıcı yazarlık, editörlük atölyeleri açmaya başladı. Zaten yayınevinde çalışan pek çok editör dışarıdan kitap dosyası alıyor veya çeviriler yapıyordu. Hatta pek çok deneyimli arkadaşımızın sektör değiştirdiğini de üzülerek görüyoruz.”
