Emeklilikte yaşa takılan vatandaşlar dört gözle Aralık ayını bekliyor. Ocak 2023'te yürürlüğe girecek olan EYT yasası hakkında araştırmalar devam ediyor. İşte EYT hakkında merak edilen soruların yanıtları…
Emeklilikte yaşa takılan vatandaşlar için gözler Aralık ayında. Sabah’ta yer alan açıklamalar doğrultusunda EYT hakkında merak edilen sorulara yanıt geldi. Tek formül üzerinde çalışılan yasa Aralık ayında Meclis’te yer alacak. Yasa kapsamında prim ve süre açısından eksikleri bulunan vatandaşlar istenen süreleri tamamladıktan sonra EYT kapsamında emekli olabilecek. 1999 öncesi ve Eylül 2024’e kadar olan sigortalılık süresini kapsayan kişiler EYT'li olarak geçmektedir. EYT kapsamında sigorta kolları açısından da herhangi bir ayrım bulunmuyor. Bağ-Kur kapsamında işyeri açan ve prim gün sayısını dolduran kişiler EYT yasasıyla emekli olabilecek.İşte EYT hakkında merak edilen soruların yanıtları…
BORÇLANABİLECEKLER
Pandemi sürecinde kısa çalışmaya ayrılan ya da ücretsiz izne çıkarılan çalışanlar eksik prim gün sayılarına tamamlaması ile EYT kapsamında emekli olabilecekler. Ancak bu kişiler yasadan gecikmeli olarak yararlanabilir. Bu süre içerisinde borçlanma hakkı verilmesi de konuşulan konular arasında yer alıyor. EYT kapsamında emekli olacaklar son işyerlerinden oradaki çalışma süresi için kıdem tazminatı alacak.
KİMLER EYT’Lİ OLARAK EMEKLİ OLACAK?
Sosyal Sigortalar Kanunu’na eklenen geçici düzenleme ile 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olan kişiler için emeklilik hakkı tanınıyor. Emeklilik için kişilerden sigortalılık süresi, prim gün sayısı ve yaş şartı istenmektedir. Daha önceden sigortalılık süresini ve prim gün sayısını tamamlayan kişiler emekli olabiliyordu. Kadınlar için 20, erkekler için de 25 yıllık sigortalılık süresi istenirken 5000 gün prim ödemesi isteniyordu. Bu kapsamda 8 Eylül 1999 öncesinde sigorta girişi bulunan kişiler EYT kapsamında yer almaktadır.
SİGORTA SÜRESİ BİTMEYENLER KAPSAMA GİRECEK Mİ?
EYT, prim günü ve sigortalılık süresini dolduran ancak yaştan dolayı emekli olamayan kişiler için geçerlidir. Prim gün sayısını dolduran ancak sigortalılık süresinin tamamlamayan kişiler bu süreyi beklemek durumundadır. Düzenleme 8 Eylül 1999 öncesini kapsadığı için 8 Eylül 2024'e kadar bütün EYT'lilerin sigortalılık süresi tamamlanmış olacak.Prim eksiği bulunan kişiler borçlanma yoluyla eksiklerini tamamlayabilirler.
MEMURLAR EYT'Lİ OLDUĞU İÇİN EMEKLİ OLMAK ZORUNDA MI?
İş Kanunu kapsamında emeklilik nedeniyle iş sözleşmesini sonlandırmak sadece çalışanın insiyatifine kalmıştır. Yani işveren çalışan kişiyi zorla emekli edemez. Kamu kurum ve kuruluşları için emeklilik yaşı beklenmektedir. Kamuda çalışan kişiler için 65 yaş emeklilik süresi olarak belirlenirken 15 yıl hizmet şartını tamamlayan kişiler 61 yaşında emekli olabilmektedir.
EYT İLE EMEKLİ OLANLAR NE KADAR EMEKLİ MAAŞI ALACAK?
EYT düzenlemesi kapsamında ödenecek olan emekli maaşları da merak ediliyor. Emekli aylığı kişiye özel olarak hesaplanmaktadır. Bu kapsamda emekli maaşları 2000 öncesi, 2000-2008 arası ve 2008 sonrası hizmetler ayrı olarak hesaplanır. 2000 öncesi için emekli maaş hesaplamaları alt sınır, en düşük prime esas kazancın yüzde 70'inden az olamaz. 2000-2008 dönemi içinde asgari ücretin yüzde 35'ine denk gelmek zorundadır. 2008 sonrasında ise asgari ücretin yüzde 35'i uygulanır. Bakmakla yükümlü olduğu kişilerin bulunması durumunda ise asgari ücretin yüzde 40'ından az maaş ödemesi yapılamaz. EYT kapsamında yer alan kişiler üç farklı dönemde ayrı ayrı olarak hesaplanırken tam aylık olarak hesaplamalar yapılmaktadır. Dönem çalışma süreleri toplam prim gününe bölünerek dönem içi kısmi aylık hesaplaması da yapılır. 3 dönemin kısmi aylık hesaplaması yapılarak emekli maaşı ödenir.
ÜCRETSİZ İZNE ÇIKARILANLAR PRİM GÜNLERİNİ BORÇLANABİLİR Mİ?
Mart 2020'den itibaren kısa çalışma uygulaması yapılırken Nisan’dan sonra ise ücretsiz izin uygulamasına gidildi. Bu uygulama Haziran ayı sonuna kadar devam etti. Kısa çalışma kapsamında yer alan kişilere kısa çalışma ödeneği verilirken ücretsiz izne çıkarılan kişileri ise nakdi ücret desteği yapıldı. Kısa çalışma uygulaması ve Ücretsiz izin kapsamında yer alan kişilerin prim gün sayısı eksik olacaktır. Bu nedenle bu kişiler EYT hakkından daha geç yararlanabilir. Yaşanacak olan gecikmenin önüne geçmek için kişilere borçlanma hakkının verilmesi gerekmektedir.
ÜÇ AY İÇİNDE BAŞVURMA KOŞULU OLACAK MI?
EYT yasasının kapsamı, başvuru şartları, uygulanma şekli teknik çalışmalar sonrası netleşecek. Tarih, prim, yıl, tazminat, aylık bağlama işlemleri hakkındaki ayrıntılar ise Meclis’te yapılan görüşmeler sonrasında netlik kazanacak. Başvuru süresi içinde değerlendirmeler Aralık ayından sonra netlik kazanacak.
BU KAPSAMDA EMEKLİ OLANLARIN KIDEMİ NASIL HESAPLANACAK?
EYT’li emeklilerde mevcut sisteme göre kıdem tazminatı alacaktır. Emekli olan çalışan kişiler ise çalışma süreleri için kıdem tazminatı almaktadır. Her çalışma yılı için 30 günlük brüt ücret tutarında ödeme yapılmaktadır. Kıdem tazminatı tavan ücreti aşan kişiler için her yıl için tavan tutarda ödeme yapılmaktadır. Tavan tutar 2022 yılında 15.371TL olarak görülmektedir. İşveren için emekli olacak kişilerin yük olmaması için emekli olacak kişi sayısına göre taksitle ödeme uygulaması da konuşulan konular arasında yer alıyor.
