Prof. Dr. Ali Ünlükara’nın danışmanlığında Dr. Fatih Sekendur tarafından hazırlanan “Standartlaştırılmış Yağış Evapotranspirasyon İndeksinin Farklı Evapotranspirasyon Metotlarıyla Hesaplanması ve Türkiye Ölçeğinde SPI ile Karşılaştırmalı Kuraklık Analizi” başlıklı doktora tezinde Türkiye’nin farklı bölgelerindeki kuraklık eğilimleri incelendi.
Ünlükara, dünyada kuraklığın belirlenmesi için 1993’te geliştirilen Standartlaştırılmış Yağış İndeksinin Meteoroloji Genel Müdürlüğü ile Dünya Meteoroloji Örgütü tarafından kullanıldığını aktardı. Küresel ısınmayla birlikte sıcaklık ve buharlaşmanın arttığına işaret eden Ünlükara, “Yağışı ve referans bitki yüzeyinden buharlaşmayı dikkate alan ‘Standartlaştırılmış Yağış ve Evapotranspirasyon İndeksi’nin 2010’lu yıllarda geliştirildiğini, böylece yağış ve buharlaşmanın birlikte dikkate alınarak kuraklık üzerine bir değerlendirme yapıldığını” söyledi.
Tezde 1980-2019 yılları arasındaki veriler kullanılarak Türkiye’deki tüm iller aylık, 6 aylık ve yıllık periyotlarda incelendi.
“GÜNEYDOĞU, DOĞU VE İÇ ANADOLU KURAKLIĞA GİDİYOR”
Ünlükara, yapılan analizlere ilişkin şu değerlendirmede bulundu:
“Türkiye'deki tüm illeri 40 yıllık veriler kullanarak değerlendirdik. Bu değerlendirmeyi yaparken de aylık verileri, 6 aylık ve yıllık toplamları kullandık. Kuraklığa doğru mu gidiyoruz yoksa nemliye doğru gidiyoruz bunu analiz ettik. Yaptığımız analizler sonucunda Güneydoğu Anadolu, Doğu Anadolu ve İç Anadolu bölgelerinde maalesef kuraklığa doğru bir gidişat var. Ege, Marmara ve Karadeniz bölgelerinde de nemliliğe doğru bir gidiş olduğunu tespit ettik.”
Ünlükara, nemlilik artışının tarımsal üretim ve verimliliği destekleyeceğini; kuraklığın ise su kaynaklarında ve tarımda kayıplara yol açabileceğini vurguladı.
AKDENİZ BÖLGESİ: KAHRAMANMARAŞ KURAKLIĞA, ISPARTA NEMLİLİĞE
Araştırmaya göre Akdeniz’de farklı eğilimler gözlendi. Kahramanmaraş’ta aylık, 6 aylık ve yıllık ölçümlerde kuraklığa doğru bir seyir tespit edildi. Buna karşılık Isparta’da nemlilik artışı öne çıktı. Ünlükara, “Bölgede bu iki il dışında dikkate değer bir değişim söz konusu değil” dedi.
DOĞU, GÜNEYDOĞU VE İÇ ANADOLU: KRİTİK İLLER DİKKAT ÇEKİYOR
Doğu Anadolu’da özellikle Bingöl ve Malatya illerinde kuraklık eğiliminin belirgin olduğunu söyleyen Ünlükara, “Bu illerimizde buna yönelik önlemler alınması gerekiyor. Diğer illerde ise 6 aylık ve aylık bazda ufak tefek değişimler var” ifadelerini kullandı.
Güneydoğu Anadolu’da ise kuraklık riskinin daha geniş çaplı olduğunu vurgulayan Ünlükara şunları söyledi:
“Güneydoğu Anadolu'da Türkiye'deki su kaynaklarının neredeyse üçte birinin bulunduğunu belirterek, yılda 2-3 ürün alma imkanı var. Ayrıca GAP bölgesinin merkezi. Güneydoğu Anadolu'da hemen hemen tüm illerde kuraklığa doğru bir gidiş var ama en çok dikkati çeken iller Mardin, Şanlıurfa, Adıyaman, Şırnak ve Siirt. İki ilde 6 ve 12 aylık periyotlarda kuraklığa bir gidiş olduğunu görüyoruz. Güneydoğu Anadolu, kuraklık açısından en kritik bölgelerden birisi.”
İç Anadolu’da ise tarımsal üretimle öne çıkan illerde yağış azlığı öne çıktı. Ankara, Konya, Eskişehir, Kırşehir, Nevşehir ve Sivas’ta kuraklığa gidiş saptanırken; Aksaray, Nevşehir ve Yozgat’ta durumun daha ciddi boyutlara ulaştığı belirtildi.
EGE, MARMARA VE KARADENİZ: NEMLİLİK ARTIŞI ÖNE ÇIKIYOR
Ege’de genel olarak nemliliğe doğru bir gidiş olduğu kaydedildi. Ancak Denizli’de yıllık bazda kuraklığa işaret eden bulgulara rastlandı. Manisa ve İzmir’de ise nemlilik artışı öne çıktı.
Karadeniz’de Rize, Sinop ve Samsun’un nemlilik eğilimi içinde olduğu belirtilirken; Marmara’da Kırklareli, Edirne, Yalova, Bilecik ve Balıkesir illerinde benzer bir tablo gözlendi.
İstanbul’da ise belirgin bir değişim görülmedi. Çanakkale’de ise kuraklığa doğru bir eğilim tespit edildi.
“SU KAYNAKLARI DİKKATE ALINARAK TARIM PLANLANMALI”
Ünlükara, değerlendirmesini şu ifadelerle tamamladı:
“Türkiye genelinde il il, bölge bölge, havza havza su kaynaklarının kuraklık bakımından değerlendirilmesi, veriler dikkate alınarak tarımın planlanması gerekiyor.”
