Türkiye’nin sık sık depremlerle yüzleşen bir ülke olduğunu vurgulayan Gazi Üniversitesi Afet Yönetim ve Deprem Mühendisliği Uygulama ve Araştırma Merkezi'nden Prof. Dr. Samet Arslan, halkın bu alanda bilinçlendirilmesi gerektiğini belirtti. Bu amaçla, karmaşık teknik terimlerin sadeleştirildiği ve kolay anlaşılır hale getirildiği bir "deprem terimleri sözlüğü" hazırlandı.
Prof. Dr. Arslan, daha önce AFAD tarafından hazırlanan kapsamlı sözlüğün aksine, bu çalışmanın özellikle vatandaşların sıkça karşılaştığı temel kavramlara odaklandığını ve sade bir dille yazıldığını söyledi.
SÖZLÜKTE YER ALAN BAZI TEMEL KAVRAMLAR
DEPREM, BÜYÜK DEPREM VE RİSK
- Deprem: Fay hattındaki ani kayma veya yer içindeki gerilim değişimleriyle oluşan sarsıntılar.
- Büyük Deprem: 7,5 büyüklüğünün üzerindeki depremler.
- Deprem Tehlikesi: Fay kırığı, tsunami, sarsıntı gibi etkilerin potansiyel tehlikeleri.
- Deprem Riski: Bu tehlikelerin can ve mal kaybına yol açma olasılığı.
ARTÇI ŞOK, ÖNCÜ DEPREM VE ANA ŞOK
- Öncü sarsıntılar, esas büyük sarsıntıdan (ana şok) önce gelir.
- Artçı depremler, ana şoktan sonra görülen küçük sarsıntılardır.
- Büyüklük, depremin enerjisini; şiddet ise etkisini tanımlar.
FAY TÜRLERİ VE YER YAPISI
- Doğrultu Atımlı Fay: Yatay hareket eden fay türü.
- Eğim Atımlı Fay: Dikey yönde kaymalarla oluşur.
- Kilitli Fay: Henüz hareket etmeyen, ancak büyük enerji biriktiren faylardır.
SİSMİK DALGALAR VE SİSMOMETRE
- P ve S Dalgaları: Yer içinden yayılan ve farklı yönlerde hareket eden sarsıntı dalgaları.
- Yüzey Dalgaları: Yer yüzeyinde yayılarak hasara neden olan dalgalar.
- Sismometre: Bu dalgaları ölçen cihaz.
TSUNAMİ, SIVILAŞMA VE LİTOSFER
- Tsunami: Genellikle denizaltı depremleri sonrası oluşan dev dalgalar.
- Sıvılaşma: Deprem anında suya doygun toprakların sıvı gibi davranması.
- Litosfer: Yerkabuğu ve üst mantoyu kapsayan dış katman.
GERİLME VE YER HAREKETİ
- Gerilme: Kayaların deformasyonuna yol açan iç kuvvetler.
- Şiddetli Yer Hareketi: Yapıların yıkımına neden olabilecek büyüklükte sarsıntılar.
Hazırlanan sözlük sayesinde, deprem anında sıkça duyulan ama pek anlaşılmayan birçok terim artık daha anlaşılır hale geldi. Prof. Dr. Arslan, bu çalışmanın deprem kültürünü yaygınlaştırmak ve doğru bilgiyle hazırlıklı olmak açısından önemli bir adım olduğunu vurguladı.
