Karaman'ın merkez ilçesine bağlı Dereköy'de kaydedilen olağanüstü bir biyolojik keşif, Türkiye florasının ne kadar zengin olduğunu bir kez daha kanıtladı.
Özellikle yeni bitki türleri Türkiye ve Karaman bitki çeşitliliği aramalarında popülerlik kazanan bu olayda, Yılanyastığıgiller (Araceae) familyasına mensup Yılanpancarı (Biarum) cinsinden, daha önce literatürde yer almayan yeni bir tür tespit edildi.
Ege Üniversitesi (EÜ) Botanik Bahçesi ve Herbaryum Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü Prof. Dr. Hasan Yıldırım, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Öğr. Üyesi Ömer Çeçen ve Şanlıurfa İl Milli Eğitim Müdürlüğü'nden Doç. Dr. Mehmet Maruf Balos'un yürüttüğü taksonomik çalışmalar sonucunda, bu yeni tür bilim dünyasına tanıtıldı.
EÜ Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak da, Prof. Dr. Hasan Yıldırım ve ekibini bu önemli bilimsel başarılarından dolayı tebrik etti.
GÜLŞEN KAVAS'IN FARK ETTİĞİ BİTKİ BİLİMİN KAYITLARINA GEÇTİ
Yeni türün keşif hikayesi, yerel bir gözlemin bilimsel bir başarıya dönüşmesini gözler önüne seriyor.
Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Organik Tarım Programı mezunu ve organik tarım işletmecisi Gülşen Kavas, 2023 yılında mantar toplamak amacıyla çıktığı doğa gezisi sırasında bu sıra dışı bitkiyi fark etti.
Gülşen Kavas, bitkinin fotoğraflarını çekerek Dr. Ömer Çeçen'e ulaştırdı.
Dr. Ömer Çeçen'in, Türkiye'deki Yılanyastığıgiller üzerine uzmanlaşmış bilim insanlarından oluşan ekiple iletişime geçmesiyle süreç hızlandı.
Yapılan morfolojik incelemeler, bitkinin daha önce tanımlanmamış bir tür olduğunu kesinleştirdi.
'BİARUM GULSENİANUM' ADI VERİLDİ: KRİTİK FARKLAR TESPİT EDİLDİ
Bilimsel ekip, yeni türü en yakın akrabası olan ve Antalya çevresinde yayılış gösteren Dağ yılanpancarı (Biarum rifatii) ile detaylıca karşılaştırdı.
Prof. Dr. Hasan Yıldırım, yapılan incelemelerde; spatha yapısının iç yüzeyi, çiçek borusunun biçimi ve stigma yapısı gibi belirgin farklılıkların, bu türün yeni olduğunu kanıtladığını aktardı.
Bu önemli keşifte bitkiyi ilk fark eden ve sürece katkı sağlayan Gülşen Kavas'a ithafen bitkiye bilimsel olarak 'Biarum gulsenianum' adı verildi.
Türün Türkçe ismi ise yayılış gösterdiği bölgeye atıfla Karaman yılanpancarı olarak belirlendi.
Türkiye botanik keşifleri alanında önemli bir yere sahip bu çalışma, taksonomik botaniğin saygın uluslararası dergilerinden Annales Botanici Fennici'de yayımlanarak resmiyet kazandı.
YENİ TÜRÜN KADERİ KRİTİK TEHLİKEDE
Prof. Dr. Hasan Yıldırım'ın verdiği bilgilere göre, Biarum cinsi, Akdeniz Havzası'ndan Güney Afrika ve bazı Orta Doğu ülkelerine kadar geniş bir coğrafyada yayılım gösteren ve yaklaşık 22 tür içeren bir grup.
Bu türlerin çoğu dar alanlara özgü endemik bitkiler.
Türkiye, bu cinsin dünyadaki en önemli çeşitlenme merkezlerinden biri olarak öne çıkıyor.
Bu keşif sayesinde Türkiye florasında bilinen Biarum türlerinin sayısı 12'ye, endemik tür sayısı ise 4'e yükseldi.
Ancak keşif sevinci beraberinde acil bir koruma çağrısını da getirdi.
Araştırma ekibi, yeni türün sadece çok dar bir alanda ve 100'den az bireyden oluşan küçük bir popülasyonla temsil edildiğini belirledi.
Bu durum, bitkinin zehirli olmasına rağmen (bu sayede hayvanlar tarafından tüketilmiyor) bulunduğu alandaki toprak tahribatı ve habitat kaybı gibi ciddi tehditler nedeniyle, Uluslararası Doğayı Koruma Birliği (IUCN) 2025 kriterlerine göre 'Kritik Tehlikede' (CR) kategorisinde yer aldığını gösteriyor.
Prof. Dr. Hasan Yıldırım, yerel yönetimlerin, koruma kuruluşlarının ve bilim insanlarının iş birliğiyle acil koruma planlarının hazırlanması ve bitkinin doğal yaşam alanının güvence altına alınması gerektiğini vurguladı.
Gıda alarmı! Arılar ve kelebekler olmadan soframız boş kalabilir
