1930'lu yıllarda başlayan dolmuş sisteminin zaman içerisinde yoğun talep görmesi dolayısıyla 1970'li yıllarda taksicilik ortaya çıktı. Dolmuşa göre daha konforlu seyahat imkanı sağlayan taksiciliğin ilk döneminde taksimetre kullanılmıyordu. İşte, 50 yılı aşkın mazisi olan taksilerin tarihçesi...
Taksiler öte zamandan beri insanlığın en önemli ulaşım araçlarından biri olmuştur. Adına şarkılar yazılan, diziler çekilen bu ulaşım aracı doğal olarak gelişen teknolojinin nimetlerinden faydalandı. Fakat hiç bir dönemde popülerliğini yitirmedi, aksine zaman geçtikçe insanlar tarafından daha çok tercih edilmeye başlandı.
İLK TAKSİ NASIL VE NEREDE ORTAYA ÇIKTI?
19. yüzyılın son yıllarında Almanya hükümeti için önemli paketleri ve dosyaları taşıyan Thurn und Taxis şirketi, 1897 yılında bir para karşılığında soylu insanları taşımaya başladı.
Şirket, ismi uzun olduğu için bir süre sonra halk arasında ailenin soyadı olan 'Taxi' (Taksi) olarak adlandırılmaya başladı ve taksilerin ismi ortaya çıktı.
Ülkemizde bu tarihlerde taşımacılık genellikle faytonlarla yapıldığı için taksi kavramı Almanya'dan çok sonra yerleşti.
Recaizade Mahmut Ekrem'in en çok bilinen eserlerinden 'Araba Sevdası'nda da o yıllarda Osmanlı'da yapılan fayton taşımacılığından sıkça bahsedilir.
TÜRKİYE'DE İLK TOPLU TAŞIMA FAALİYETİ NE ZAMAN YAPILDI?
Cumhuriyet'ten önce İstanbul'da ulaşım faytoncu ve kayıkçıların tekelindeydi. Tanzimat Fermanı'ndan sonra ortaya çıkan vapurlar kayıkçılara, banliyö trenleri de faytonculara büyük bir darbe vurdu.
1869 yılında yayılmaya başlayan atlı tramvaylarla şehir yoğunluğunun deniz kıyısından iç kesimlere doğru kaymasından dolayı nüfus, doğal olarak da yolcu sayısı artmaya başladı.
İLK DOLMUŞÇULUK 1931 YILINDA YAPILDI
Tüm dünyayı ekonomik açıdan zora sokan 'Büyük Buhran'ın Türkiye'yi de vurması, doğal olarak toplu taşımayı da olumsuz etkiledi.
Cağaloğlu'nda küçük bir esnaf lokantası işleten Aşçı Halil de bu buhrandan etkilendi ve dükkanını sattı. Elindeki parayla kendisine bir otomobil alan Aşçı Halil, 1931 yılında Karaköy-Taksim arasında taksi ücretlerini bölüştürerek dolmuşçuluğa başladı.
Artan nüfustan dolayı tramvayların çalışamayacak dolulukta olması nedeniyle rağbet gören bu uygulama, kısa zaman içinde başta faytoncular olmak üzere pek çok girişimci tarafından da uygulanmaya başlandı.
DOLMUŞÇULUK FAALİYETİ 1954 YILINDA YASALLAŞTI
Aşçı Halil'in parlak fikri zamanla yaygınlaştı ve büyük bir sektör haline geldi. Bazı şoförler bu uygulamayı yasallaştırmak için belediyeye başvursa da dolmuşlar tramvaylara karşı ciddi bir tehdit olarak görüldüğü için belediye bu başvuruyu kabul etmedi ve taksileri yasal bir ulaşım aracı olarak görmedi.
Bunun üzerine dolmuşçular kendi cemiyetlerini kurarak bütün dolmuşların tek tip olmasını sağladı ve dolmuş şoförlerine bazı kriterler getirdi. Fakat bir süre sonra günlük 100 bine yaklaşan yolculuk sayısını belediye daha fazla inkar edemedi ve 1954 yılında dolmuşlar resmen yasallaştı.
TÜRKİYE'DE İLK TAKSİCİLİK NE ZAMAN BAŞLADI?
Kısa süre içinde beklenenden fazla gelişen dolmuş kavramı, bir süre sonra kendi içinde taksileri doğurdu. Belediye artan talep yüzünde dolmuşların tıpkı belediye otobüsleri gibi belli güzergahlarda çalışmasına karar verdi ve taksiler ile dolmuşları ayırdı.
1970'li yıllarda Murat 124'lerin satışa sunulmasıyla beraber İstanbul'da ciddi bir taksi sirkülasyonu başladı. Şoförler eski ve ekonomik açıdan ömrünü dolduran taksiler yerine yerli malı TOFAŞ'ları tercih etmeye başladı.
TAKSİMETRE UYGULAMASI 1980'LERDE BAŞLADI
1980'li yıllarda isteğe bağlı olan taksimetrelerin olmadığı araçlarda ücret tartışmaları çıkıyordu. Olayların çığırından çıkması üzerine alınan kararla taksimetre bütün taksilerde zorunlu hale getirilecek, böylece gereksiz tartışmaların önüne geçilecekti.
1990'larda başlayan turist akınından taksiciler de etkilendi. 1991 yılında Tarihi Yarımada'da taksicilik yapan İhsan Aknur, aracına genellikle turistlerin binmesinden dolayı günlük turlara başladı. Bu iş için İngilizce öğrenen, tarih kitapları alan Aknur, adeta bir seyyar turist rehberi oldu.
TAKSİCİLİK SIK SIK SİYASET MALZEMESİ OLDU
Taksiler politikada da önemli bir kilometre taşı oldu. Parti liderleri ve hükümetler seçim startlarını yıllarca taksi duraklarında verdi.
Siyasetin renkli simalarından Tansu Çiller'in telsizden taksicilere seslenip zamları eleştirmesi o yılların en büyük haber malzemelerinden birisi oldu.
Bununla beraber taksi adı hep trendlerde yer aldı. 'Çiçek Taksi' dizisi ve Emrah'ın 'Hey Taksi' şarkısı o yılların fenomenleri arasına girdi.
TAKSİLERİN TEKNOLOJİYLE TANIŞMASI
Her dönemde güncel kalmayı başaran taksiler, 21. yüzyılda teknolojiden uzak kalamadı. Yüksek donanımlı, kredi kartıyla ödeme yapılabilen taksiler yaygınlaşmaya başladı.
Yerli markalarımızdan biri olan Karsan'ın tasarladığı V1 taksi, New York'un yeni taksisi seçilemese de finale çıkmayı başardı. Avrupa'nın pek çok ülkesinde kullanılan elektrikli taksiler Türkiye yollarına çıktı.
Karsan'ın New York City için tasarladığı taksi modeli / 2011
