İskender Öksüz, Taha Akyol, Altay Tayfun Özcan, Kadir Canatan, Ali Bayramoğlu’nun yer aldığı KARAR jürisi sosyal bilimlerde 2023’ün ‘en iyi’ kitaplarını seçti. Seçimlerde düşünce dünyasının Cumhuriyet’in 100. Yılı’na odaklandığı eserler dikkat çekti. Böylelikle kütüphaneler 2023’te Taha Akyol’un ‘Neden 29 Ekim’, Abdurrahman Yılmaz’ın ‘Türkiye’nin Toplumsal Yapısı ve Değişim’, Timaş’ın ‘Kuruluş’, İletişim’in ‘Cumhuriyet: Asırlık Bir Muhasebe’ gibi Cumhuriyet’in yüz yılına ışık tutan eser kazandı.
SALİHA SULTAN
Taha Akyol, İskender Öksüz, Ali Bayramoğlu, Altay Tayfun Özcan ve Kadir Canatan’dan oluşan KARAR jürisinin değerlendirmesinde Cumhuriyet’in 100’üncü yılına mercek tutan çalışmalar ağırlık kazandı. Taha Akyol’un ‘Neden 29 Ekim’ ve Şükrü Hanioğlu’nun ‘Atatürk: Entelektüel Biyografi’ kitapları öne çıktı. Timaş etiketiyle yayımlanan ‘Kuruluş’ ve İletişim Yayınları’ndan çıkan ‘‘Cumhuriyet: Asırlık Bir Muhasebe’ eserlerine de dikkat çekildi.
PROF. DR. İSKENDER ÖKSÜZ
ZİYA GÖKALP’İN BAŞ ESERİ DE BİR ASRI DEVİRDİ
İlk kitap, Sevgili Taha Akyol’un, ‘Neden 29 Ekim?’i. Neden eylül değil, neden kasım değil de 29 Ekim? Kopya vermeyeceğim. Akyol, daha önce de yazdığım gibi, sizi âdeta bir zaman makinesine bindirip evinizde o günün gazetelerini, o günün dergilerini izlemenizi sağlıyor. Neden 29 Ekim de başka bir gün değil, göreceksiniz.
İki tane yeniden yayını da vermek isterim. Biri Töre-Devlet Yayınları’nın ‘Türkçülüğün Esasları’. 2023, Gökalp’in baş eserinin de 100. yılı. Bir kutu içinde, numaralı hazırlanmış. 1923 adet basılmış. Hem Latin harfleriyle (fakat sadeleştirilmemiş- çok şükür) hem de tıpkı basımı paketin içinde. İkinci yeni neşir, Prof. Dr. İsmail Yakıt Hocamızın aslından tekrar çevirdiği, Jules Payot’un ‘İrade Terbiyesi’ klasiği. Nesilleri ve bu arada Ali Fuat Başgil Hoca’yı, Cemil Meriç’i etkileyen bir klasik. Bu da 2023 tarihli; Ötüken Neşriyat’tan. Prof. Yakıt, önceki bütün Türkçe yayınları tenkit ederek niçin tekrar çevirdiğini anlatıyor.
2023’ün en sarsıcı kitaplarından biri, ‘The Coming Wave – Ve Yaklaşan Dalga’. Mustafa Suleyman’ın, Bodley Head’dan çıkmış. Yapay Zeka, DNA mühendisliği ve benzeri devrim yaratan teknolojileri anlatıyor. Suleyman, Deep Mind firmasının kurucusu. Şirketi Google’a bırakıp tekrar bir şirket kurmuş. Kitap şu çarpıcı ifadeyle açılıyor: Bugün, 25 bin dolarlık bir yatırımla evinizde istediğiniz virüsü imal edebilirsiniz. Dalga bereket mi getiriyor, yoksa her şeyi yıkacak bir tsunami mi?
Yapay zeka, yapay zeka deyip duruyoruz. ‘How AI Works: From Sorcery to Science- Yapay Zeka Nasıl Çalışır: Büyücülükten Bilime’, Ronald T. Kneusel, No Starch Press (24 Ekim, 2023), matematik kullanmadan anlatıyor. Aritmetik var gerçi ama onun da zararı olmaz.
‘Kültür ve Örgüt- Zihnin Yazılımı’- Geert Hofstede, Gert Jan Hofstede, Michael Minkov, Nobel Akademik Yayıncılık 2022 eserini geçen yıl atlamışım. Bu yıl eksiğimi gidereyim.
Nihayet David Graeber ve David Wengrow’un ‘The Dawn of Everything: A New History of Humanity- Her Şeyin Şafağı: İnsanlığın Yeni Bir Tarihi’ kitabı var. Bunda iki kabahatim var. Hem bir yıl gecikmişim hem de henüz Türkçesi yok.
2 Haziran 2022’da Penguin’den çıkmış. 608 sayfa çok uzun diyenler için özetini de yayımlamışlar.
TAHA AKYOL
NAS VAR AMA ANLAMI NE?
Şükrü Hanioğlu, ‘Atatürk’, Entelektüel Biyografi, Bağlam Yayınları: Türkçede Atatürk hakkında bugüne kadar yapılmış en geniş enletelektüel biyografi araştırması. Sadece bu senenin değil, önümüzdeki senelerin de en önemli, en değerli araştırması olarak yerini koruyacak bir eser. Selanik’in Batı’ya açık ve kültürel çoğulcu ikliminde yetişen, modern Rüşdiye’de Batılı fikirlerle tanışan Mustafa Kemal’in hayatı boşunca okuduğu kitaplar, etkilendiği düşünürler... Değişik dönemlerde değişik siyasetler uygularken değişik ideolojilere de sözcülük etmesi... Mutlaka okunması gerekli bir ‘şah-eser.’
Daron Acemoğlu & Simon Johnson, ‘İktidar ve Teknoloji’, Doğan Kitap: Dayanılmaz cazibesi olan teknolojinin insanlığı işsizlik ve diktatörlüğe sürükleyen karanlık yüzünü gözler önüne seriyor. Yazarlar diyor ki, “en aşırı seslerin en gür çıktığı, yapay yankı odalarından geçilmeyen, tüm bilgilerin şüpheli veya taraflı olduğu, uzlaşma kültürünün unutulduğu, hatta kınandığı bir dünyadır bu.”
Metin Aydar, ‘Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’, Timaş Yayınları: Bizde çok konuşulan, çok merak edilen “Viyana kapırında” söylemine bilimsel tarihçilik gözüyle, ayrıntılı, belgeli bir bakış. Mükemmel bir tarih araştırması. Paşa’nın çocukluğundan başlayan mükemmel bir biyografi... En iyi tarafı, bizde bek önemseyen ‘metodoloji’ ile konuya giriyor.
İsmail Kara, ‘Bir Ahlak Davası Nurettin Topçu’, Türk Kültürüne Hizmet Vakıfı Yayınları: Büyük düşünür ve ahlak adamı Topçu’yu en iyi anlatan bu eser, onun en iyi talebesi İsmail Kara’nın kaleminden.
Ed. İbrahim Turhan, Para ve Faiz, Kuramer Yayınları: ‘Nas var’ ama anlamı ne? Modern ekonomideki ‘para’ ve ‘faiz’ kavramlarıyla, fıkıhtaki ‘para’ ve ‘faiz’ kavramalarının son derece farklı olması gerçeğinden hareketle akademik makalelerden oluşmuş bir eser.
ALİ BAYRAMOĞLU
ALTMIŞLI YETMİŞLİ YILLARIN KOLEKTİF BELLEĞİ
Özge Özdemir, ‘Geçmişin İzleri-Altmışlı ve Yetmişli Yılların Kolektif Belleği’. Gerek popüler siyasi kültür, gerek simgeler bakımından ülkeyi, en azından en kritik dönemlerinden birisini hissetmek için önemli bir kitap. (İletişim Yayınları) Ümit Hassan, ‘Osmanlı-Örgüt- İnanç- Davranış’tan Hukuk – İdeoloji’ye’ yeniden basılan bir klasik, Türkiye’de otoriterlik, devlet ve iktidara dair zihniyet kalıpları için bir olmazsa olmaz. (İletişim Yayınları)
Kollektif, ‘Cumhuriyet: Asırlık Bir Muhasebe’. Önemli sosyal bilimcilerin 100 yıllık değerli ülke muhasebesi, bir klasik olacaktır. (İletişim Yayınları) Elise Massicard, ‘Mahalleyi Yönetmek-Muhtarlar Üzerinden Türkiye’de Devlet-Toplum İlişkileri’. Massicard önemli saha çalışmaları yapan Türkiye uzmanı bir Fransız akademisyen. son yirmi yılın derin dinamiklerini kavramak bakımından elzem bir eser. (İletişim Yayınları)
Asaf Savaş Akat-Seyfettin Gürsel, ‘Çıkmaz Yol-Dünden Yarına Türkiye Ekonomisi’. İki ekonomi uzmanının seçkisi, Türk ekonomisinin hikayesini yerli yerine oturtmak bakımından değerli bir çalışma… (İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları)
Ayrıca Murathan Mungan, ‘995 km2’. Sosyal bilim çalışması olmamakla birlikte, faili meçhul cinayetler üzerine ilginç bir roman. (Metis Yayınları)
PROF. DR. KADİR CANATAN
AİLENİN FİZİKSEL MEKANI OLDUĞU UNUTULAN EV
Türkiye’nin Toplumsal Yapısı ve Değişim: 1923’ten Günümüze, Abdurrahman Yılmaz, Kırmızı Yayınları. Cumhuriyet’in 100. Yılını idrak ettiğimiz bugünlerde “nereden nereye geldik?” sorusu herkesin sorduğu ve cevaplandırılması gereken bir soru. Kitap bu soruya bir cevap teşkil ettiği için okunması gereken bir çalışma.
Ev: Tarihsel, Toplumsal ve Sembolik Bir Mekan Olarak Anlamı ve Dönüşümü, Ed. Pınar Melis Yelsalı Parmaksız, Nika Yayınevi. Bugüne kadar hep aile çalışması yapıldı. Fakat ailenin fiziksel mekanı olan ev unutuldu. Giderek küçülen ve pahalılaşan bir mekan olarak ev toplumsal pek çok gelişmenin de göstergesi. Ev, fiziksel bir mekân olmanın ötesinde, özel alanın, mahrem olanın, güvenlik ve ait olma hislerinin, dört duvarı yuvaya dönüştüren yaratıcı eylemin yöneldiği, bazen ayrılmak bazense geri dönmek istenen bir yer; gerçek ve metaforik anlamlarıyla kişisel olanın, ailenin ya da kolektif düzeyde toplumsal ve siyasal kimliklerin bir ifadesi; coğrafi bir konum ya da mimari bir form olarak hayatlarımızın geçtiği bir yer olarak düşünülebilir. Hayatlarımızın merkezinde evle ilişkili kavrayışlar ve tanımlar hep var olmuşsa da ev tarihsel ve toplumsal olarak neredeyse her zaman değişme göstermiştir.
Erkeklikler, R. W. Connell, Phoenix Yayınevi. Hep kadın çalışmaları yapıldı. Erkek üzerine pek bir şey söylenmedi. Çalışma bu açıdan yeni ve toplumsal cinsiyet olgusunu anlamak için kadının karşı cinsi olan erkeği de kapsıyor.
Devletler ve Toplumsal Devrimler: Fransa, Rusya ve Çin’in Karşılaştırmalı Analizi, Theda Skocpol, Fol Kitap. Modern dünyayı kuran devrimleri anlamak için önemli. Üstelik karşılaştırmalı olduğu için devrimlerin genel mantığını görme imkanı da sağlayacak bir çalışma.
Deprem ve Toplum: Sosyalbilimsel Projeksiyonlar, Ed. Fahri Çakı ve K. Canatan, Çizgi Yayınevi. Depremler uzun süre konuşulacak. Bugüne kadar hep mühendisler konuştu ve onlar bu alanda bilimsel çalışmalar yaptılar. Peki, bu alanda sosyal bilimcilerin söyleyeceği sözler yok mu? İşte, bu soruya zengin muhtevasıyla bu eser cevap veriyor. Bu sene yaşanan “Çağın Depremi”ni sıcağı sıcağını sosyologlar, ilahiyatçılar, psikologlar ve diğer disiplinlerden bilim insanları ele alıyorlar.
PROF. DR. ALTAY TAYFUN ÖZCAN
İLK KEZ GÜN IŞIĞINA ÇIKAN BİLGİLERLE TÜRK İSTİHBARATI
Polat Safi, ‘Milli İstihbarat Teşkilatı’ (1826-2023), Kronik Kitap. Osmanlı Gizli Polis Teşkilatı’ndan günümüze uzanan süreçte Türk istihbarat sisteminin gelişimini, gün yüzüne ilk defa çıkan bilgilerle zenginleştirerek sunuyor.
Andrew Roberts’in ‘Napoleon’ (Kronik Kitap) başlıklı biyografi çalışması dünya tarihinde hakkında en çok kitap kaleme alınan şahsiyetlerinden Napoleon Bonaparte’ın hayatını ustalıkla ve akıcı bir üslupla ele alınan bir çalışma.
Ahmet Kanlıdere imzasını taşıyan ‘Yusuf Akçura ve Rusya Türklüğü’ (Ötüken Neşriyat), hayatı Rusya ile Türkiye arasında geçen ancak kalbi tüm Türk dünyasını kapsayan Yusuf Akçura’nın hayatının örnek bir inceleme ile ortaya konulduğu bir eser.
Matthew S. Gordon’un ‘Bin Kılıç Kırıldığında’ (Selenge Yayınları), Abbasi Halifeliği hizmetinde askerlik yapan Türk komutan ve askerlerin portrelerinin yetkinlikle ortaya konduğu bir inceleme.
Sadullah Gülten’in editörlüğünde pek çok yazarın katkısı ile ortaya çıkan ‘Kuruluş’, Hunlardan Türkiye Cumhuriyeti’ne uzanan tarih içerisinde Türk devletlerinin kuruluş süreçlerinin konu edinildiği bir eser.
