Türk öyküsüne damga vuran isimlerden Füruzan (92) İstanbul’da vefat etti. Füruzan, Sait Faik Hikâye Armağanı Ödülü’nü kazanan ilk kitabı ‘Parasız Yatılı’ ile ödülü alan ilk kadın yazar olarak edebiyat tarihine geçmişti. İlk eseriyle yoksul kesimlerin sesi olan yazar, ‘Benim Sinemalarım’ eserinin beyazperde uyarlamasında yönetmen koltuğuna da oturdu. Film 1990’da Cannes Film Festivali’nden çağrı alarak gösterilen 8 yapımdan biri oldu.
SALİHA SULTAN
Türk öyküsünün önde gelen isimlerinden Füruzan (92) İstanbul’da vefat etti. İlk öykü kitabı ‘Parasız Yatılı’ ile 1972 Sait Faik Hikâye Armağanı’nı kazanarak ödülü alan ilk kadın yazar olarak edebiyat tarihine geçen Füruzan, geride öykü, roman, şiir ve oyun alanlarında çok sayıda eser bıraktı. Bir öyküsünde ‘Üstelik pazardı. Benim gibi yalnız biri için pazarları sevmenin güçlüğü anlatılmaz.’ diyen Füruzan bir pazar günü aramızdan ayrıldı. Resmi adı Feruze Çerçi olan ancak yazılarında Füruzan imzasını kullanan yazarın vefat haberini şair Elif Sofya “Füruzan sonsuzluğa gitti” mesajıyla duyurdu. Yayıncısı Yapı Kredi Yayınları ise yayınladığı taziye mesajında ‘Yüreğiyle bakmasını bilen”büyük yazar Füruzan aramızdan ayrıldı. Acımız derin” ifadelerini kullandı. Füruzan’ın Türk edebiyatına damga vuran ‘Parasız Yatılı’ öyküsünün yanı sıra, 1968 öğrenci hareketlerini ve 12 Mart dönemini bir anne kız ilişkisi etrafında işlediği ‘47’liler’ (1947) romanı da büyük beğeni toplamıştı.
Edebiyat dünyası 1972’de Sait Faik Hikâye Ödülü’nü kazanarak edebiyat tarihine geçen Füruzan’ın kendi öyküsünü 13 Mayıs 1972’de Milliyet gazetesine verdiği röportajla öğrenmişti.
YÖNETTİĞİ FİLM CANNES’DA GÖSTERİLDİ
Yazarın Parasız Yatılı, Benim Sinemalarım, Gecenin Öteki Yüzü, Sevda Dolu Bir Yaz gibi eserleri sinemaya da uyarlanmıştı. Benim Sinemalarım filminde Gülsün Karamustafa ile birlikte yönetmen koltuğuna da oturan Füruzan’ın bu filmi1990’da Cannes Film Festivali’nin ‘Eleştirmenlerin 7 Günü’ ve ‘Altın Kamera’ dallarından çağrı alarak; 158 film arasından seçilen 8 filmden biri oldu. 1991’de Uluslararası İran Fecr Film Festivali’nde, Uluslararası Jüri’den ‘En İyi İlk Film Jüri Özel Ödülü’nü kazandı. 1991’de Tokyo Uluslararası Film Festivali’nde seçilen ‘En İyi On Asya Filmi’ arasında yer aldı.
Yapıtları başta Almanca olmak üzere İtalyanca, İngilizce, Fransızca, Boşnakça, Bulgarca, Farsça gibi çeşitli dillere çevrilen yazar, 2006 yılında Ankara Öykü Günleri Onur Ödülü aldı, 2008 yılında da 27. İstanbul Kitap Fuarı’nın Onur yazarı olarak seçildi. İstanbul Kitap Fuarı Onur Konuğu olması münasebetiyle hakkında Faruk Şüyun tarafından ‘Füruzan Diye Bir Öykü’ adlı kitap hazırlandı. KARAR’ın Yapı Kredi Yayınları’ndan edindiği bilgiye göre Füruzan’ın cenaze bilgileri bugün açıklanacak.
HAFIZALARA KALIPLARI YIKARAK KAZINDI
Füruzan’ın Türk öykücülüğünün mihenk taşlarından biri olan ‘Parasız Yatılı’ kitabının 50. yaşı 2021’de Yapı Kredi Yayınları’nın özel baskısı ile kutlanmıştı. İlk olarak 1971 yılında Bilgi Yayınevi’nden çıkan kitap, edebiyat dünyamızın en önemli ödüllerinden biri olan 1972 Sait Faik Armağanı’nı kazandığında Füruzan ödülü alan ilk kadın yazar olarak tarihe geçti.
Edebiyat dünyasında bir anda merak konusu haline gelen yazarın kendi hikayesi ise Zeynep Oral’ın 13 Mayıs 1972 tarihli Milliyet gazetesinde yayınladığı röportajda ortaya çıktı. Oral’ın röportajı ‘İlkokul mezunu’, ‘Yarışmaya ilk kez katılmış’, ‘Yarışmayı kazanan ilk kadın yazar’ ve ‘İlk eseriyle bu yarışmayı kazanmayı başaran ilk sanatçı’ manşeti, Füruzan edebiyat dünyasında birçok kalıbı yıkan bir yazar olarak hafızalara kazıdı.
‘HAYATIN YAŞANABİLİR OLDUĞUNU KANITLADI’
AHMET ÜMİT: Dünyayı güzelleştiren dünyalar güzeli bir kadın geçti hayatımızdan. Öyküleri, romanları, anılarıyla her şeye rağmen hayatın yaşanabilir olduğunu kanıtladı bizlere. Artık yazdıklarında yaşayacak ve yaşatacak. Huzur içinde uyu Füruzan Hanım, huzur içinde uyu büyük usta....
ZÜLFÜ LİVANELİ: Füruzan’a büyük yazar demek yetmez. Muazzam bir anlatıcıydı. Şiiri roman içinde, çaya atılmış kesmeşeker gibi, göze batmadan eritebilmenin ustasıydı. Edebiyat pantheon’undaki makamında huzur bul sevgili dost.
SEMA KAYGUSUZ: ...ağarık kara önlükleri, kömürün is atarak köze döndüğünü, tek korla ısınmayı, göçmenin garipliğini, temizliğin ayrıcalığını, derin uyumanın imkansızlığını, hep bir tedirginliği, yoksunluğu, yokluğu, buna rağmen büyüdükçe acıtan arzuyu anlatan Füruzan’dı...
İSMAİL KARAKURT: Kendi gitti imzalı Parasız Yatılı ve Kırk Yedi’liler kaldı yadigar. Yurtlarında nöbet tuttuğum bütün okullarda okuduğum ve belleğimde gezdirdiğim bir kitaptı Parasız Yatılı. Allah rahmet eylesin.
ERTAN ÖRGEN: Yoksulluk ve çocuklar üzerine kömür kokuları, soğuk geceler ve huzursuzluk yorganı örten, duygularımızı derinleştiren bir yazardı Füruzan. Nesibe, Nazan ve parasız yatılılar...
SERAY ŞAHİNER: Sadece iyi edebiyat değil, ‘bu yazılır mı?’ dediğimiz konuları edebiyatın mevzusu yapma cesareti de verdi. İyi ki yaşadı, iyi ki yazdı. Füruzan.
SEMİH GÜMÜŞ: 1970’leri yaşayanlar için “Füruzan Olayı” belleklerdedir. Art arda gelen üç öykü kitabıyla zihinlerimizde ve kalplerimizde yer etmişti. Ömrünün sonuna dek yazdı. Arada telefon ederdi, konuşurduk, büyüğümüz olarak anlatırken sevgi sözlerini eksik etmezdi. Unutmam olanaksız.
GÜLŞEN FUNDA: Ulusal bayramlarda şiir okumadım, parasız yatılı sınavına geç kalmadım, ilkokula takunyayla da başlamadım ama, seni ben de unutmayacağım Füruzan.
ECE AYHAN: TAKUNYALI ÇOCUKLAR SENİ UNUTMAYACAK
Türkiye’de hikâyeciliğin başyapıtlarından sayılan ‘Parasız Yatılı’ sahici ve yalın hikâyeleriyle hemen herkesin övgüsüne mazhar oldu ve tutkuyla okundu. Kitabın okurla buluştuğu yıl, henüz ödül almadan Füruzan ile röportaj yapan ilk isim ise şair Ece Ayhan’dı. Mart 1971’deYeni Edebiyat dergisinde yayımlanan söyleşide, Türk edebiyatının iki usta kalemi arasında şu sohbet geçmişti:
“Ece Ayhan: Elbette, hayatın orta ikisinden ayrılan insanlar, çok sevecekler Parasız Yatılı’yı. İstanbul’da ve bütün kentlerde bunun bir anlamı, bir nedeni olmalıdır.
Füruzan: Parasız Yatılı, almayı değil vermeyi içeriyor. Sofaların loşluklarında, arka bahçelere bakan odalarda çapaklı uykular uyuyan çocuklar var. Bu çocuklara almayı öğretmiyorlar. Her şeyde olduğu gibi, örneğin, parasız yatılılık bir lütuf olarak sunuluyor onlara. Ancak kazananlar yaşayabilir diye. Yarışta binlerin arasında yüzde olmak azımsanacak bir şey mi? Sanırım seveceklerdir Parasız Yatılı’yı, sınavlara girenler ve dönenler. Dönemin, yarıda kalmanın, ayrılmanın onurunu yenileyeceklerdir. Ece Ayhan: İlkokula takunyayla başlayan çocuklar da seni unutmayacaklar Füruzan.
Füruzan: Bu benim için en büyük övünç olur. Bit, sirke muayenelerinin vazgeçilmez erleri, hâlâ arka sıralarda oturuyorlar. İlk kaydolanlardan oldukları numaraları da küçüktür. Hep geç kalmaktan korkarlar. Dişleri ne de çabuk çürür.”
SAİT FAİK HİKÂYE ÖDÜLÜNÜ ALAN İLK KADIN YAZAR
Tam adı Feruze Çerçi olan Füruzan, 1932’de İstanbul’da doğdu. Yalova Demir Köyü İlkokulu’nu bitiren Füruzan, orta öğrenimini yarıda bırakarak kısa bir süre tiyatro oyunculuğu yaptı. 1960’larda Yeni Dergi ve Papirüs’te yayımlanan öyküleriyle dikkat çekti. Daha sonra tamamen edebiyata yönelen Füruzan, gözleme dayalı gerçekçi bir anlayışı benimsedi. Karikatürist Turhan Selçuk ile 1958’de evlendikten sonra bir süre Füruzan Selçuk imzasını kullandı. Boşanma ile sonuçlanan bu evlilikten kızı Aslı dünyaya geldi. Füruzan, ilk öykü kitabı ‘Parasız Yatılı’ ile 1972 Sait Faik Hikâye Armağanı’nı kazandı, ilk romanı ‘47’liler’ ile de 1975 Türk Dil Kurumu Roman Ödülü’nü kazandı.
Yeni Konuklar (1977), kitabında davetli olarak bir yıl kaldığı Batı Berlin’de ve çevre şehirlerde Türk işçileriyle yaptığı röportajlara yer verdi. Bir başka gezi-röportaj kitabı 1994’te yayınlandı: Balkan Yolcusu. Ev Sahipleri (1981) gezi izlenimlerini kapsayan, Berlin’in Nar Çiçeği (1988) ise sevginin önyargıları yıkan gücünü gösteren diğer iki kitabıdır. Düzyazılarını Yeni Konuklar (1989), şiirlerini ise Lodoslar Kenti (1991) adı altında topladı. Sekiz Türk hikâyecisinden hikayeler toplamı Bir Güldeste Demokratik Almanya’da yayınlandı (1984). Eserleri kısa aralıklarda tekrar tekrar basılmakta olan yazarın ‘Kış Gelmeden’ adlı öyküsü 1997’de oyunlaştırıldı.
