Yılın dizeleri altısı bir arada

SALİHA SULTAN

Jürilerimizin yılın son günlerinde sosyal bilimlerden sinemaya, romandan öyküye 2023’ün ‘en iyileri’ni seçtikleri değerlendirmeleri şiirle sona eriyor. KARAR Şiir Jürisi Adnan Özer, Ömer Erdem, Haydar Ergülen ve Taner Ay bu yıl yayımlanan ‘en iyi şiir’ kitaplarını okurlarımız için seçti.

Ömer Erdem

Taner Ay

Adnan Özer

Haydar Ergülen

Jüri üyelerimizin seçimlerinde Ahmet Telli’nin ‘Arkadaşlık Günleri’, Hüseyin Peker’in ‘Böceklenme’, İsmail Karakurt’un ‘Gözağaç’, Soner Demirbaş’ın ‘Koruda Söylenen’, Yiğit Kerim Arslan’ın ‘Bana Hevesli’ ve Ebru Özden’in ‘Sonsuz Adla Çağrılış’ kitapları ikişer beğeni ile öne çıktı.

Ahmet Telli

Ebru Özden

Hüseyin Peker

Soner Demirbaş

Yiğit Kerim Arslan

Jürilerimizin seçimleri şiir okuyucuları için 2023’e dair 21 kitaplık sağlam bir okuma listesi de ortaya koydu. Seçimlerde ayrıca, Özden’in yanı sıra Eda Fırat, Neslihan Magunacı, Serap Kadıoğlu, Zeynep N. Tiryaki, A. Gülfem Özer, Türkan Elçi ve Gülümser Çankaya’nın kitapları dikkati çekiyor. Cumhuriyet’in 100. Yılı’nda Türk şiirinde şair kadınların günden güne arttığı bir kez daha gözler önüne seriliyor.

ŞİİRİNİN YILDIZINI YÜKSEKÇE TUTTUĞU İÇİN

Ahmet Telli, Arkadaşlık Günleriydi, Everest Yayınları: Bir ömür yaşattığı kendi şiir çizgisini taze yoklayışlar ve geçmişi günceleyerek ayakta tuttuğu için. Şeref Bilsel, Kağıdın Ölümü, Yitik Ülke Yayınları: Nicedir temayüz etmiş Şeref Bilsel şiirinin yıldızını kendi göğünde yüksekçe tuttuğu için. Hüseyin Peker, Böceklenme, Everest Yayınları: Şiirimizin en sadık dil bağlamcısı olmanın yanında saygıdeğer mütevazılığını hayatla örmeyi başardığı için.

İsmail Karakurt, Gözağaç, Kayıp Kitap: Nice şiir tecrübesinden sonra yepyeni bir duyarlılık ve dilsel yoklayış evrenine cesurca girebildiği için.

İsmail Karakurt

Eda Fırat, Ses Efekti, Dergah Yayınları: Beklenmedik bir şiir sentaksını genç oluşun dinamizmiyle seslediği için.

OKURUNU ŞAŞKINA ÇEVİREN BİR İLK KİTAP

2023’te okuyabildiğim en iyi şiir kitaplarını yazmadan önce, yıla damgasını vuran iki ‘şiir olayı’nı belirtmek istiyorum. Birincisi, Olav H. Hauge’nin ‘Erken Hasat’ kitabının Orhan Tekelioğlu’nun Norveç dilinden çevirisiyle 1984 Yayınevi’nden çıkması, ikincisiyse Doğu Batı dergisinin üç sayısında Yücel Kayıran’ın editörlüğünde ‘Modern Türk Şiiri’ dosyası yapmasıdır. Bu yıl okuyabildiğim en iyi şiir kitaplarını, şâirin baş ismine nazaran alfabetik bir sıralama yaparsam, şunlardır:

Kuş Grisi, Abdullah Ezik, Vacilando Kitap: Okurunu şaşkına çeviren bir ‘ilk kitap’, çok genç bir şâirden ustaca şiirler. Dünya Çok Uzak, Aydın Afacan, Everest Yayınları: Bu kitabındaki şiirleri çok başarılı buldum, artık kendi sesini yakalamış.

Geceleyin Bir Tren, Cevat Çapan, Sözcükler Yayınevi: Şiirimizin yaşayan en büyük şâirleri Hilmi Yavuz ve Cevat Çapan, bu yüzden başka bir açıklamaya gerek duymuyorum. Yaz dı Kış, Çetin Alpagut, Dergâh Yayınları: Çetin değerli bir şâir, bu yıl böyle iyi bir kitapla çıkması şiir seven herkesi sevindirdi.

Kardeşim Sakız Ağacı, Gökhan Akçiçek, Ötüken Neşriyât: Gökhan’ın çocuk şiirlerine bayılıyorum, iyi ki yazıyor. Böceklenme, Hüseyin Peker, Everest Yayınları: Hüseyin Peker’i hep ilgiyle takip ettim ve bu kitabın sesini diğerlerinden daha farklı buldum, sanki artık yeni bir sesin peşinde.

Seyrek Ekim, Neslihan Magunacı, Ötüken Neşriyât: Abdullah Ezik’ten sonra beni en fazla şaşırtan ikinci isim oldu, harika şiirler. Eksik Gamze, Serap Kadıoğlu, Profil Kitap: Okurda tuhaf bir ‘tortu’ bıraktığı kanısındayım.

Koruda Söylenen, Soner Demirbaş, Ayrıntı Yayınları: Çok başarılı, bende Melih Cevdet rüzgârlarını yeniden estirdi. Bana Hevesli, Yiğit Kerim Arslan, Mahal Yayınları: Bu yıl okuduğum en iyi şiirlerin ilk basamaklarından birine yazarım Yiğit Kerim’inkileri. Gözleri Olan Hiçbir Şeyi, Zeynep Arkan, Dergâh Yayınları: Bana güzel saatler geçirtti, yetmez mi! İki hususa daha değinmek istiyorum: Geçen yılki değerlendirmede Ebru Özden’in ‘Sonsuz Adla Çağrılış’ını (Ötüken Neşriyât) yazıp yazmadığımı şimdi çıkaramıyorum, soruşturmaya verdiğim yanıttan hemen sonra da yayımlanmış olabilir. Şâyet yazmadıysam, ‘Sonsuz Adla Çağrılış’ı mutlaka anmam gerekiyor. Ebru’nun şiirlerini çok seviyorum, nefis şiirler döktürüyor. Ayrıca Ebru’ya bana Yiğit Kerim Arslan’ın şiirlerini okumamı önerdiğinden dolayı da müteşekkirim.

Geçtiğimiz yılın sonunda (26 Aralık 2022) çıktığı için Fatin Hazinedar’ın ‘Yakışıklı Yelkovan’ını da (Sözcükler Yayınevi) burada bir defa daha anımsatmak istiyorum, bu yılın başlarında okuduğum en keyifli şiirler oldu ‘Yakışıklı Yelkovan’daki şiirler, sakın ha ıskalamayın...

BEKLENMEDİK İMGELERLE ANLATIMCILIĞI AŞIYOR

Elena Medel’in ‘Benim İlk Bikinim’ (Mi primer bikini) adlı şiir kitabı yayınlandığında milenyumun henüz ikinci yılındaydık. Kitabın ilk yılda satış rakamı 60 bin oldu. Şiir kitapları söz konusu olduğunda bu rakam çok yüksekti. İlk kitabını yayımlayan biri için ise müthiş bir başlangıcı ifade ediyordu. (Medel o sıra henüz 17 yaşına ermişti. Kitaptaki şiirler onun 13-16 yaşları arasında yazdıklarından oluşuyordu.) Milenyumda şair kadın damgası olacaktı; değerlendirmeler bunu söylüyordu... Öyle de oldu, arkası geldi yani. Genç genç şair kadınlar iyi şiir kitaplarıyla geldiler.

Böylesi bir dalga Türk Şiiri’nde de görülüyor şimdi. Nedeni nasılı açıklaması uzun sürer, burası da yeri değil. Velhasıl benim zaviyemden bu yıl dikkate değer 5 şiir kitabından 3’ü kadın şairlerimize ait.

Kitaplar şunlar:

Sonsuz Adla Çağrılış, Ebru Özden;

Bana Hevesli, Yiğit Kerim Arslan

Gözağaç, İsmail Karakurt;

Şiir Mayasıdır Uzakların, Zeynep N. Tiryaki;

Küpeli, A. Gülfem Özer.

Ebru Özden ve Zeynep N. Tiryaki’nin ilk kitapları imiş.

Kitapların dikkate değer özellikleri:

Sonsuz Adla Çağrılış: İçselleştirilmiş bir şiir kültürü ile erken sahihlik örneği. Şiirin bir yapıt olduğu meselesine genç bir katkı. Bana Hevesli: Zor işlerden birini yapıyor; elde psikolojik açıklanış ögesi ve ayrıntılar ile geleneği tanıdığını belli etme biçimi. Gözağaç: Doğanın irrasyonel güçleri olduğunu sezdiriyor. Yeryüzünün yaratıcı genetik gücü konusunda bizi ağaç metaforuyla (bazen ağaç karşısında insan metafor oluyor) düşünmeye itiyor.

Şiir Mayasıdır Uzakların: Beklenmedik imgelerle anlatımcılığı aşıyor. Çoğu dizesi sinir ucu gibi, kimileri de oldukça elektirikli. Küpeli: Günümüz Türk şiirinde lirizmi –en son noktasında- arayanlar için nitelikli bir örnek. Not: Süreyya Berfe ve Ahmet Telli’nin kitaplarını değerlendirme dışı tuttum. Çünkü onlar usta. Gençler hakkında konuşmak istedim.

ŞİİRİMİZİN DÜNYAYA EN AÇIK ADLARINDAN

Rüzgar Böyle Eserken, Gökçenur Ç.,Yitik Ülke Yayınları: Şiirimizin dünyaya en açık adlarından Gökçenur. Yeryüzünü, insanı, doğayı ve şiiri birlikte izlemenin ve anlamaya çalışmanın şakacı, ciddi, güleryüzlü yorumu. Yalnızca her kitabı değil, her şiiri başka bir sürpriz. Şiir sevmeye onunla başlanabilir. Arkadaşlık Günleriydi, Ahmet Telli, Everest Yayınları: Şiirimizin ustalarından Ahmet Telli’nin bilgelik dönemi. Arınmış, derinleşmiş, adeta ‘yaşamış bulundum’ demenin dürüst, onurlu, devrimci içtenlikle dökümü. Şiirin de gerekçelerinden olan yoldaşlık/arkadaşlık belki de en çok yakışacağı kalemi onda bulmuş. Türkan Elçi, Sen Şarkına Devam Et, Everest Yayınları: Türkan Elçi’yi metinleriyle, ‘Mavi Karga’ romanıyla tanıdım ve sevdim. Galiba en çok da şiirlerini sevdim. Çok olgun, birikimli, öfkeli ve dingin bir şiirin sahibi. İlk kitap olmanın ötesinde şaşırtıcı. Yeni kadın seslerinden biri olarak da çok değerli. Gülümser Çankaya, Epikriz, Plüton Yayınları: Soğukkanlı ve cesur bir şiir. Kadın olmanın ağrısını çıplak bir dille yansıtırken, karşı çıkmanın zorluklarını da saklamıyor. Eril şiddetin zorbalığını, bedenin acıları üzerinden işaret ederken, yaraları, oyukları öne çıkaran sözcükleriyle de ürpertici. Soner Demirbaş, Koruda Söylenen, Ayrıntı Yayınları: Sabırlı, dingin ve klasik bir tadı duyuran şiirleriyle unutulmaz bir toplam. Sanki bir şairler ceminde gibi, başka şairlerin de rızası alınarak yazılmış şiirler. Biçime gösterdiği özen de ayrıca dikkate değer.