Muammer Kaddafi, 1969'da Libya hükümetinin kontrolünü ele geçirdi ve 2011'de devrilmeden önce 40 yıldan fazla bir süre otoriter bir diktatör olarak hüküm sürdü. Muammer Kaddafi’nin ölümü, tüm dünyada geniş yankı uyandırdı.
1942'de Libya'nın Sirte kentinde dünyaya gelen Muammer Kaddafi, 20 Ekim 2011’de Sirte kenti yakınlarında öldürüldü. Bir grup isyancı, Kaddafi’nin saklandığı yeri bularak, Libya’nın devrik liderini linç ederek, canını aldı.
MUAMMER KADDAFİ KİMDİR?
Muammer El Kaddafi, 7 Haziran 1942'de Libya'nın Sirte kentinde doğdu. Libya çölünde bir Bedevi çadırında büyüdü ve El Kaddafi adlı bir kabile ailesinden geldi. Libya, doğduğu sırada bir İtalyan kolonisiydi. 1951'de Libya, Batı müttefiki Kral İdris'in yönetiminde bağımsızlığını kazandı. Genç bir adam olarak Kaddafi, Arap milliyetçi hareketinden etkilendi ve Mısır lideri Cemal Abdül Nasır'a hayran kaldı. 1961'de Kaddafi, Bingazi şehrinde askeri koleje girdi. Ayrıca Birleşik Krallık'ta askeri eğitim almak için dört ay geçirdi.
Kaddafi, mezun olduktan sonra ordunun saflarında sürekli yükseldi. İdris'e duyulan hoşnutsuzluk arttıkça, kralı devirmek için genç subayların hareketine dahil oldu. Yetenekli ve karizmatik bir adam olan Kaddafi, grup içinde iktidara geldi. 1 Eylül 1969'da, tedavi için yurtdışındayken Kral İdris devrildi. Kaddafi, silahlı kuvvetler komutanı ve Libya'nın yeni yönetici organı Devrimci Komuta Konseyi'nin başkanı olarak atandı. 27 yaşında Libya'nın hükümdarı olmuştu.
ALKOL SATIŞINI YASAKLADI
Kaddafi'nin ilk iş emri, Libya'daki Amerikan ve İngiliz askeri üslerini kapatmaktı. Ayrıca Libya'daki yabancı petrol şirketlerinin gelirlerinin büyük bir kısmını ülke ile paylaşmasını talep etti. Kaddafi, Gregoryen takvimini İslami takvimle değiştirdi ve alkol satışını yasakladı.
Subay arkadaşlarının Aralık 1969'da başarısız bir darbe girişimiyle tehdit edildiğini hisseden Kaddafi, siyasi muhalefeti suç sayan yasalar çıkardı. 1970'te geri kalan İtalyanları Libya'dan kovdu ve Arap milliyetçiliği ile Batı emperyalizmi arasındaki savaş olarak gördüğü şeyi vurguladı. Siyonizm ve İsrail'e sesli olarak karşı çıktı ve Yahudi toplumunu Libya'dan kovdu. Kaddafi'nin güvendiği kişilerden oluşan yakın çevresi, gücün kendisi ve küçük bir grup arkadaş tarafından paylaşılmasıyla gittikçe küçüldü. İstihbarat ajanları, sürgünde yaşayan Libyalıları sindirmek ve öldürmek için dünyayı dolaştı.
Bu ilk günlerde Kaddafi, Libya'yı Batı'dan uzaklaştırıp Orta Doğu ve Afrika'ya yönlendirmeye çalıştı. Libya ordusunu Mısır ve Sudan da dahil olmak üzere çeşitli dış çatışmalara ve Çad'daki kanlı iç savaşa dahil etti.
1970'lerin ortalarında Kaddafi, siyasi felsefesinin bir açıklaması olan Yeşil Kitap'ın ilk cildini yayınladı. Üç ciltlik çalışma, liberal demokrasi ve kapitalizmle ilgili sorunları tanımlıyor ve çare olarak Kaddafi'nin politikalarını destekliyordu. Kaddafi, Libya'nın halk komitelerine ve ortak mülkiyete sahip olduğunu iddia etti, ancak gerçekte bu doğru olmaktan uzaktı. Kaddafi kendisini veya yakın ailesini ve arkadaşlarını iktidarın tüm pozisyonlarına atamıştı ve bunların yolsuzlukları ve her türlü sivil örgütlenmeye yönelik baskıları, nüfusun büyük bir kısmının yoksulluk içinde yaşadığı anlamına geliyordu. Bu arada Kaddafi ve yakınları petrol gelirlerinden servet biriktirirken rejim muhalif olarak gördüğü kişileri katletti.
TOPUKLU KADIN KORULAMALARDAN OLUŞAN KADRO KURDU
Kaddafi'nin yönetici tarzı sadece baskıcı değil, eksantrikti. Topuklu kadın korumalardan oluşan bir kadrosu vardı, kendisini Afrika kralı olarak görüyordu, yurtdışına gittiğinde kalmak için bir çadır kurdu ve tuhaf kostüm benzeri kıyafetler giymişti.
Kaddafi, ülkedeki yıkıcı yönetimine ek olarak, uluslararası toplumun çoğu tarafından hor görüldü. Hükümeti, bazı terör komploları da dahil olmak üzere dünyadaki birçok Batı karşıtı grubun finansmanında rol aldı. İrlanda Cumhuriyet Ordusu'nun Kaddafi ile bağlantılı olduğu iddia ediliyor. Rejimin İrlanda terörizmiyle bağlantısı nedeniyle Birleşik Krallık, Libya ile diplomatik ilişkilerini on yıldan fazla bir süre kesti.
1986'da, Libyalı teröristlerin, üç kişinin ölümüne ve çok sayıda insanın yaralanmasına neden olan bir Batı Berlin dans kulübünün bombalanmasının arkasında olduğu düşünülüyordu. Buna karşılık ABD, Başkan Ronald Reagan'ın yönetimi altında, Libya'da Kaddafi'nin Trablus'taki ikametgahı dahil belirli hedefleri bombaladı.
BATI İLE YAKINLAŞMASI
1990'larda Kaddafi ile Batı arasındaki ilişki çözülmeye başladı. Kaddafi, kendi yönetimine karşı çıkan İslamcıların artan tehdidiyle karşı karşıya kalırken, İngiliz ve Amerikan istihbarat servisleriyle bilgi paylaşmaya başladı. 1994'te Nelson Mandela, Libya liderini Lockerbie bombalamasından şüphelileri teslim etmeye ikna etti. Kaddafi'nin Batı ile birçok cephede ilişkilerini düzeltmesi çok uzun sürmedi.
Kaddafi Batı başkentlerinde karşılandı ve İtalyan başbakanı Silvio Berlusconi onu yakın arkadaşları arasında saydı. Kaddafi'nin oğlu ve varisi görünen Seif al-Islam Kaddafi, birkaç yıl boyunca Londra'nın yüksek sosyetesine girdi. Kaddafi ve Batı'nın yeni kurulan dostluğunun birçok eleştirmeni, bunun ticarete ve petrole erişime dayandığına inanıyordu.
2001'de Birleşmiş Milletler Libya'ya yönelik yaptırımları hafifletti ve yabancı petrol şirketleri ülkede faaliyet göstermek için kazançlı yeni sözleşmeler yaptı. Libya'ya para akışı, Kaddafi'yi, ailesini ve ortaklarını daha da zenginleştirdi. Yönetici aile ile kitleler arasındaki eşitsizlik daha da belirgin hale geldi.
ARAP BAHARI
Kırk yıldan fazla bir süredir iktidarda kaldıktan sonra, Kaddafi'nin düşüşü bir yıldan kısa bir süre içinde gerçekleşti. Ocak 2011'de, Tunus devrimi uzun süredir diktatör Zine al-Abidine Ben Ali'yi zorladı ve Arap Baharı'nı başlattı. Ertesi ay Mısır hükümdarı Hüsnü Mübarek, çeşitli Arap başkentlerindeki protestoculara moral desteği sağladı. Şiddetli baskı atmosferine rağmen Bingazi kentinde gösteriler patlak verdi ve Libya'nın tamamına yayıldı.
Kaddafi, protestoları bastırmak için agresif güç kullandı ve şiddet hızla arttı. Protestoculara ateş etmek için polis ve yabancı paralı askerler getirildi ve vatandaşları havadan bombardıman etmek için helikopterler gönderildi. Kayıplar arttıkça, Libyalılar Kaddafi'nin devrilmesini görmeye daha kararlı hale geldi. Şiddet ülke çapında yayılırken, Kaddafi devlet televizyonunda göstericilerin hainler, yabancılar, El Kaide ve uyuşturucu bağımlıları olduğunu iddia ederek birkaç konuşma yaptı. Destekçilerini mücadeleye devam etmeye çağırdı ve ağır silahlı sadık küçük gruplar isyancılara karşı savaştı.
Şubat 2011'in sonunda, muhalefet ülkenin büyük bölümünde kontrolü ele geçirdi ve isyancılar, Ulusal Geçiş Konseyi adında bir yönetim organı oluşturdu. Muhalefet, Kaddafi'nin hâlâ biraz desteğini aldığı Trablus'u kuşattı. Uluslararası toplumun çoğu, NTC'ye destek verdi ve Kaddafi'nin devrilmesi çağrısında bulundu. Mart ayının sonunda, bir NATO koalisyonu, isyancı güçlere hava saldırıları ve uçuşa yasak bölge şeklinde destek sağlamaya başladı. Sonraki altı ay içinde NATO'nun askeri müdahalesi belirleyici oldu. Nisan ayında, bir NATO saldırısı, Kaddafi'nin oğullarından birini öldürdü. Trablus, Ağustos sonunda isyancı güçlerin eline geçtiğinde muhalefet için büyük bir zafer ve Kaddafi'nin iktidarı için sembolik bir son olarak görüldü.
Haziran 2011'de Uluslararası Ceza Mahkemesi, Kaddafi'nin, oğlu Seif al-İslam'ın ve kayınbiraderinin insanlığa karşı suçlardan tutuklanması için emir çıkardı. Temmuz ayında 30'dan fazla ülke NTC'yi Libya'nın meşru hükümeti olarak tanıdı. Kaddafi, Libya'nın kontrolünü kaybetmişti, ancak nerede olduğu hala bilinmiyordu.
ÖLÜMÜ
20 Ekim 2011'de Libyalı yetkililer, Kaddafi'nin Libya'nın Sirte kenti yakınlarında öldüğünü duyurdu. İlk raporlar, ölümüne dair çelişkili ifadeler içeriyordu, bazıları silahlı bir çatışmada öldürüldüğünü ve diğerleri onun bir NATO hava saldırısı tarafından hedef alındığını iddia ediyordu.
Aylardır, Kaddafi ve ailesi, hala küçük destek ceplerinin olduğu ülkenin batı kesiminde saklandığına inanılan, kaçak haldeydi. Eski diktatörün ölümünün haberi yayıldıkça, Libyalılar sokaklara döküldü ve birçok kişinin devrimlerinin doruk noktası olarak selamladığı şeyi kutladı.
Kaddafi sonrası, Libya şiddete karışmaya devam etti. Devlet otoritesinin nihayetinde Genel Ulusal Kongre tarafından düzenlenmesi ile çeşitli milis grupları iktidar için yarıştı. Bingazi'de düzinelerce siyasi figür ve aktivist öldürüldü ve birçoğu bölgeyi terk etmek zorunda kaldı. Ülke ayrıca bir dizi geçici başbakan gördü.
LİNÇ EDİLDİĞİNE DAİR GÖRÜNTÜLER ORTAYA ÇIKTI
Libya'nın devrik lideri Muammer Kaddafi'nin yaralı olarak yakalanması ve dövülerek öldürüldüğüne dair yeni görüntüler medyaya servis edilmişti. Öldürülmeden evvel, kendisine yapılanı haram olarak niteleyen ve onlara, ‘Siz günah işliyorsunuz, evlatlarım ben sizin babanızım’ diyerek isyan ettiği görüntülere yansıyor.
Kaddafi’nin sözlerine karşın isyancılar, Libya’nın devrik liderinin kafasına öldüresiye vurmaya devam ediyor. Diğer bir görüntüde de bir muhalif, Muammer Kaddafi'nin üstünden kanlı ceketini ve parmağından eşi Safiye1970 yazılı evlilik yüzüğünü çalıyor.
Etrafındakiler de o yüzüğünü kimseye vermemesini, gelecekte 1 milyon dolardan fazla satılacağını söylüyor.
