Geçtiğimiz gece saatlerinde İngiliz Sterlini şok düşüş yaşadı. Bir anda yüzde 9,5 değer kaybeden sterlinin neden böyle bir tepki verdiğinin açıklanamaması ‘tombul parmak’ vakalarını akıllara getirdi. Hatalı bir işlem nedeniyle düşüşün yaşanmış olabileceğini belirten uzmanlar, yazılımsal bir sorun olabileceği ihtimali üzerinde de duruyor.
İngiltere Başbakanı Theresa May’in, Brexit için görüşmelere 2017’nin ilk çeyreği itibariyle başlanacağını bildirmesinin ardından İngiliz Sterlini’nde kayıplar hızlansa da geçtiğimiz gece yaşananlar akıllara ‘tombul parmak’ (fat finger) olasılığını getirdi. Sterlin dolar karşısında 1.26’dan 1.14’lere geriledi.
Yüzde 9,5’lik kaybın bir kısmını birkaç dakika içerisinde telafi eden sterlin, dün günü 1,24 dolar seviyesinden kapattı. Uzmanlar düşüş için insan hatası olasılığı üzerinde dururken, ‘tombul parmak’ hatasına algoritmalardan kaynaklanan satış baskısının eklendiği de iddia ediliyor. Uzmanların diğer iddiaları ise şöyle:
Traderların satış için en yakın emirlerini spotun 100 tick altına yerleştirmeleri ile beraber algoritmik tradelerin yol açtığı bir durum olabilir.
FX fiyat ekranının 30 saniye boyunca “bid” fiyatının olmaması nedeniyle karardığı iddiası var.
1,25 - 1,20 seviyelerden alım emirlerinin gecikmesi ile de likiditenin olmadığı bir anda serbest düşüş olmuş olabilir.
YERLİ YAZILIM ÖNEMLİ
Sterlinde nedeni açıklanamayan bu düşüş piyasalardaki yazılımların yerli olması gerektiği görüşünü de güçlendirdi. Saliselik talimatların milyarlarca lira kazanç veya kayba neden olabileceği Türkiye piyasalarında da sterlindeki ani düşüşe benzer olaylar yaşandı. 23-27 Nisan tarihlerinde borsanın işlem hacminde sert düşüş gözlendi.
İşlem hacmi 2016 ortalamasının yüzde 33 altına geriledi. Uzmanlar Borsa İstanbul işlem hacminde algoritmaya dayalı işlem yapan bir fonun günlük işlemlerini durdurmuş olma ihtimali ile açıkladı.
TL DEĞER KAZANDI
Brexit sonrasında tarihin en düşük günlerini yaşayan sterlin TL karşısında değer kaybını sürdürüyor. Geçtiğimiz çarşamba günü son 31 yılın en düşük seviyelerinin altına gerileyen sterlin/TL kuru 3,90’ın altını görmüştü. ‘Tombul parmak’ hareketi ile 3,60’a kadar gerileyen sterlin kaybının bir kısmını telafi ederek 3,78 liradan kapandı.
HİNTLİ ‘HERİF’ BİST’İ UÇURDU
Türkiye’de tartışma konusu olan bir konu da geçtiğimiz mart ayında yaşandı. Gizli bir algoritma kullandığından şüphelenilen ve kim olduğu bilinmediği için piyasa oyuncuları tarafından ‘Herif’ olarak adlandırılan gizemli yatırımcının iki yıl önce tüm işlemlerin sadece yüzde 2’sini bazı günler ise neredeyse tamamını gerçekleştirdiği anlaşılmıştı.
LAGARDE BREXİT’E KARŞI İŞ BİRLİĞİ ÇAĞRISI YAPTI
Uluslararası Para Fonu (IMF) Başkanı Christine Lagarde, Washington’da IMF-Dünya Bankası Yıllık Toplantıları kapsamında düzenlediği basın toplantısında, büyük merkez bankalarını uyardı. İngiltere’nin AB’den çıkma kararının uzun süreli bir şoka neden olmamasını olumlu bulduğunu ifade eden Lagarde, “Bunda dünya genelindeki büyük merkez bankalarının iş birliği yapması önemli rol oynadı” ifadelerini kullandı. Lagarde, G20 ülkelerinin dünya gayrisafi hasılasında ekstra büyüme sağlamaya yönelik uygulamalarında eksiklikler olduğunu anlattı.
OLAYLAR SAYMAKLA BİTMEZ
’Türk tombul parmak’ vakası Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nda (VİOP) 30 Ekim 2013 tarihinde yaşandı. Kimliği belirlenemeyen bir yatırımcı VİOP Aralık kontratlarında fiyatı 98 bin 500 yazması gerekirken yanlışlıkla 89 bin 500 yazınca bu kontratın piyasası adeta allak bullak oldu. Borsacılar söz konusu hatadan dolayı bu yatırımcının 1 milyon lira civarında bir zararı oluştuğunu tahmin ediyor.
2015’in haziran ayında Deutsche Bank’ın döviz satış biriminden, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki bir fon müşterisine yanlışlıkla 6 milyar dolar gönderildiği ortaya çıktı. Hatanın banka çalışanının elektronik ortamda yanlışlıkla fazla sayıda sıfır yazmasından kaynaklandığı belirtildi.
Tarihin en büyük tombul parmak vakası 01.10.2014 tarihinde Japonya’da yaşandı. 42 ayrı hisse senedinde yaklaşık 620 milyar dolarlık alım-satım emri giren bir işlemci kısa süre sonra emirleri iptal etti. 42 emirden biri Toyota’nın toplam hisselerinin yüzde 57’sine denk geliyordu.
‘FAT FİNGER’ NEDİR?
Borsalarda traderların yaptığı işlemler sırasında yanlış bir tuşa basarak istenen alım seviyesi ya da fiyatından çok daha fazlasını gerçekleştirmesine ‘fat finger’ yani tombul parmak hatası deniyor. Yanlış tuşla yapılan büyük alımlar hisselerde anlık fiyat yükselmelerine yol açarken büyük satışlar ise hisselerde büyük düşüşe yol açabiliyor.
