2023 seçimleri yaklaşırken başkanlık sistemi hakkındaki sorular da araştırmaya başladı. Hangi ülkelerde başkanlık sistemi uygulandığı ve başkanlık sisteminin avantaj ve dezavantajları neler olduğu araştırılıyor. İşte başkanlık sistemi hakkında merak edilen tüm detaylar…
Önceki yıllarda başkanlık sistemi tartışma konusu olurken, yeniden gündeme gelmeye başladı. Başkanlık sistemi hakkındaki araştırmalar hız kazanırken vatandaşlarda konu hakkında detaylı bilgi almak istiyor. Bizde başkanlık sistemi hakkında merak edilen tüm detayları sizlerle paylaştık. İşte başkanlık sistemi hakkında merak edilen tüm detaylar…
BAŞKANLIK SİSTEMİ NEDİR?
Devlet yönetiminde tek kişinin başkanlığında hükümet kurulması anlamına gelen başkanlık sistemi devlet yönetme esasına bağlı bir sistem olarak görülmektedir. Başkanlık sistemi ile yasamanın yürütmeyi feshetme hakkı bulunmamaktadır. Başkanlık sistemi ile yasama yürütme ve yargı organları arasında kesin bir ayrım bulunmaktadır. Yürütmenin iktidardaki olanakları ise başkanlık sistemi ile geniş bir yetkiye sahiptir.
BAŞKANLIK SİSTEMİ ÖZELLİKLERİ NELERDİR?
Başkanlık sistemini temelinde bulunan özellik yürütmenin nasıl ve ne şekilde gerçekleşti iyidir. Diğer sistemlerin aksine başkanlık sisteminde yürütme ve yasama organı birbirinden ayrı tutulmaktadır. Buna göre;
Devlet başkanı herhangi bir yasa tasarısı sunamazken yasama kararını veto hakkı bulunmaktadır. Bir üst merci de bu vetoyu iptal edebilir.
Yasada geçerli olan süre boyunca başkan görevini sürdürmektedir. Güvensizlik ortamı oluşma nedeni ile hükümetin görevden düşürülmesi mümkün değildir. Bazı ülkelerde yasaları çiğnendiği gerekçesiyle erken seçim kararı alınabilir.
Yürütme organı kişiler üstü bir kurum olarak görülürken Bakanlar Kurulu ise başkanın düşünce ve siyasi tutumunu harekete geçirir. Bu duruma mahkeme karışamaz ya da emir veremez. Bakanlar Kurulu’nda ya da orduda bir şahsa direkt olarak müdahale etme yetkisi de bulunur.
Başkanlık sisteminde herhangi bir suçtan hüküm giymiş mahkumları affetme yada cezalarını hafifletme yetkisi başkanın elinde bulunmaktadır.
Başkan doğrudan halk tarafından seçilmektedir.
Yürütme organı tek kişiden oluşmaktadır.
HANGİ ÜLKELER BAŞKANLIK SİSTEMİ İLE YÖNETİLİR?
Hangi ülkelerin başkanlık sistemi ile yönetildiğini de merak edilen sorular arasında yer almaktadır. Başkanlık sistemine göre yönetilen ülkeler şu şekildedir:
Afganistan, Amerika Birleşik Devletleri, Arjantin, Azerbaycan, Belarus, Bolivya, Brezilya, Dominik Cumhuriyeti, Endonezya, Ermenistan, Ekvator, El Salvador, Filipinler, Guatemala, Güney Kore, Haiti, Honduras, İran, Kazakistan, Kenya, Kıbrıs, Kolombiya, Kosta Rika, Liberya, Meksika, Nikaragua, Nijerya, Panama, Peru, Seyşeller, Sierra, Leone, Sri Lanka, Sudan, Surinam, Şili, Tanzanya, Türkmenistan, Uganda, Uruguay, Venezuela, Zambiya’dır.
Saydığımız bu ülkeler içerisinde sadece 5 tanesinde Demokrasi yönetimi yer almaktadır.
BAŞKANLIK SİSTEMİNİN AVANTAJLARI NELERDİR?
Başkanlık sisteminin sağladığı avantajlar da merak ediliyor. Buna göre başkanlık sisteminin avantajları şu şekildedir:
Doğrudan Yetki: Başkan halk tarafından seçilirken anayasal gücünde artırılması amaçlanır. ABD gibi başkanlık sistemi uygulayan ülkelerde ise başkan, halk oylamasından sonra seçiciler kurulu tarafından karar verilir.
Kuvvetler Ayrılığı: Bununla birlikte yasama ve yürütme organları birbirinden ayrı tutulmaktadır. Bu sayede birbirini denetleyen kurumlar yetkilerini kötüye kullanamaz.
Hızlı Karar Mekanizması: Güçlü ve kati yetkilerle donatılan başkan ile alınacak kararlar hızlanır.
İstikrar: Görev süresi belli olarak yetkilere sahip olan bir başkanın daha iyi görev yapacağı düşünülmektedir.
BAŞKANLIK SİSTEMİNİN DEZAVANTAJLARI NELERDİR?
Başkanlık sisteminin dezavantajlarından ziyade daha çok eleştiri olarak görülmektedir. Buna göre başkanlık sisteminde dezavantaj olarak görülen maddeler şu şekildedir:
Otoriter rejime olan eğilim: Birçok bilim insanı bu sistemin istikrarlı olmadığını savunurken demokratik olmayan bir sistem yarattığını da vurgulamaktadır.
Kuvvetler ayrılığı: Bunun devlet organları arasında tıkanıklık yaşatabileceği söylenir.
Başkanlık değişiminde engeller: Başkanın bir süre boyunca görevde kalması da risk olarak görülür.
Ülkelerin siyasi geleneklerine göre farklılıklar: Bu sistemin ABD dışında diğer ülkelerde istikrarlı bir sistem olmadığı savunulur.
BAŞKANLIK SİSTEMİNİN TÜRKİYE ŞARTLARINDA UYGULANABİLİRLİĞİ?
Amerika Birleşik Devletleri dışında uygulanan diğer hiçbir ülkede sistemin devamlılığı gelmemektedir. Latin Amerika ülkelerinde bir çok denenen bu sistem başarıya ulaşamamıştır. Dünyada uygulanan başkanlık sistemi çoğu kez demokratik olmayan bir işleyişe dönüşmektedir.
Başkanlık sistemi ile aday olan kişi başkanlık görevine gelirken kendi kabinesini oluşturarak yürütme organı gücünü de elinde tutar. Bu da demokratik yapısı oluşmamış ülkelerde sistemin ihlal edilmesine neden olmaktadır.
Başkanlık sistemi ile yürütme organı tek kişi elinde bulunurken sistemi ve ülkenin demokratik işleyişi iste zarar görebilir. Parlamenter sistemde hükümet denetlenirken başkanlık sisteminde bu durum söz konusu değildir Bu şekilde başkan yasamaya karşı değil halka karşı sorumlu bir hale gelir. Bu şekilde demokratik sistemin bulunması parlamenter sistemlere göre daha uygun bir yöntem olarak görülür. Başkanlık sistemi ile sağ ve sol olmak üzere iki merkezli parti öne çıkmaktadır. Bu şekilde parlamentoda yer alan çeşitlilik ortadan kalkarken liberal demokraside ortadan kalkar.
