Harvard Üniversitesi’nde başında Prof. Dr. Gökhan Hotamışlıgil’in bulunduğu Sabri Ülker Metabolik Araştırmalar Merkezi, hücre içinde yükselen kolesterol seviyelerinde uyarı veren ve kolesterolün zararlı etkilerine karşı hücreleri savunan bir sistem keşfetti. Bu çalışmayla kalp hastalıklarına karşı yeni mücadele yöntemleri geliştirilebilecek.
Harvard Üniversitesi bünyesinde genetik ve kompleks hastalıklar üzerine araştırmalar yapan Sabri Ülker Metabolik Araştırmalar Merkezi bilim dünyasında çok ses getiren çalışmalar yapmayı sürdürüyor. Merkezdeki araştırma ekibi, hücrede kolesterol seviyelerini güvenli bir aralıkta tutmayı sağlayan ‘metabolik koruyucu’ adını verdikleri Nrf1 molekülünü keşfetti. Çalışma dünyanın önde gelen bilimsel dergisi Cell’de 16 Kasım 2017 tarihinde yayımlandı.
Nrf1 proteininin hücre içinde kolesterol mekanizmasındaki fonksiyonu ve moleküler çalışma mekanizması, merkezde 2017 yılında açılan ve hücre yapılarını en ince ayrıntısına kadar inceleyebilme imkanı sunan Görüntüleme Merkezi’nin de imkanlarıyla çözüme kavuştu. Yeni keşifle ilgili olarak büyük heyecan duyduklarını belirten Sabri Ülker Merkezi Başkanı Prof. Dr. Gökhan Hotamışlıgil “Hücrelerin kolesterol düzeylerini tam olarak nasıl algılanıp kontrol edebileceği konusundaki anlayışımızda eksik olan önemli bir parçayı ortaya çıkardığımızı düşünüyorum. Bu parça kolesterol düzeylerini dengede tutmak için hayati önem taşıyan sistemin, yani moleküler bir ‘yin-yang’ sisteminin kritik bir parçasını oluşturuyor. Bu keşfi, bilim için kendi kariyerimdeki en önemli katkı olarak görüyorum. Daha önce hücre bazında kolesterolün düşük olduğuna işaret edecek mekanizma keşfedilmişti. Ancak yaptığımız araştırma hücre içindeki kolesterol seviyesi yükseldiği zaman da hücrenin bunu dengede tutmak için gerçekleştirdiği algılama ve savunma mekanizmasını ortaya çıkardı” dedi.
Hücre zarlarının inşası ve idamesi için bir yapı taşı olan kolesterol önemli fonksiyonel aracıların sentezi ve hücre faaliyetleri için gerekli bir molekül. Dolayısıyla organizma belirli düzeyde kolesterolün hücre içerisinde idame ettirilmesine ihtiyaç duyuyor. Bu nedenle kolesterol hem besinlerle yani diyetle haricen vücuda giriyor hem de başta karaciğer olmak üzere organlar tarafından üretiliyor. Kolesterolün aynı zamanda en toksik ve reaktif maddelerden biri olduğunu kaydeden Hotamışlıgil şöyle devam etti: “Hücre içi düzeylerinin yükselmesi de azalması da çeşitli işlevsel problemlere ve sağlık sorunlarına yol açar. Bunu iki ucu keskin bıçak olarak ifade edebiliriz. Hücrede kolesterol azalmaya başladığı zaman hücre alarm verir ve sonrasında kolesterol sentezini başlatan bir mekanizma devreye girer. Bugüne kadar hücredeki kolesterol miktarı yükseldiğinde bunu direkt algılayıp bir alarm ve savunma sistemini harekete geçiren mekanizma henüz keşfedilmemişdi. Yükselmiş kolesterol, hücresel seviyede daha da tehlikeli olup toksisite, inflamasyon ve sonuçta hücre ölümüne kadar giden sorunlara yol açar. Bu nedenle hücrenin kolesterol seviyesindeki yükselişe karşı korunması elzemdir; bizim çalışmamız da bu düzenleyici ve koruyucu mekanizmasının keşfini sağladı.”
Kandaki yüksek kolesterol, kardiyovasküler ve dejeneratif hastalıklar başta olmak üzere diğer önemli sağlık sorunlarına yol açabiliyor. Dolayısıyla hücre ve organları koruyucu özelliğe sahip bu yeni mekanizmanın keşfinin, kolesterol metabolizmasının bozulduğu pek çok hastalıkta yeni ve etkin tedavi yöntemlerinin önünü açabileceği ön görülüyor. Nrf1 olarak bilinen bu protein, hücre içindeki kolesterole karşı duyarlı yapısıyla, hücre içinde kolesterol seviyelerinde meydana gelen değişiklikleri direkt olarak algılayıp tepki veriyor.
