Şu an Türkiye’de tiyatro sahnesinde beş ayrı oyuncu tarafından aynı oyun sahneleniyor: ‘Bir Delinin Hatıra Defteri’. Rus yazar Gogol’ün öyküsünden tiyatroya uyarlanan eser, çürüyen toplumsal yapının altında ezilen, kimine göre şizofren kimine göre de akıllı-deli bir memurun hayatını anlatıyor. Yıllardır bu oyunla sahneye çıkan oyuncularla konuştuk.
IŞIL ÇALIŞKAN
Tek kişilik tiyatro oyunu ‘Bir Delinin Hatıra Defteri’ İstanbul’da beş oyuncu tarafından tiyatroseverlere sunuluyor. Akıl sağlığını kaybetmek üzere olan memur İvanoviç Poprişçin’in iç dünyasını anlatan öykü, Gogol tarafından 1842 yılında yazıldı ve Türkiye’de ilk kez 52 yıl önce Genco Erkal tarafından sahnelendi. Peki oyun ne anlatıyor? Poprişçin çok yüksek tabakadan bir kadının kendisini sevdiğine inanır. Fakat hayalleri, kadının aristokrat bir adamla evlenmek üzere olduğunu öğrenmesiyle yıkılır… Zihni gerçekliği kabul edemeyince kendisini İspanya Kralı zanneden Poprişçin akıl hastanesine yatırılır. Böylelikle Rus Çarı I. Nikolay’ın baskıcı rejimiyle hesaplaşma ve iç döküşler başlar. Bu, Poprişçin’in delilik ve akıllılık arasında gidip gelen hüzünlü hikayesi.
Türk tiyatrocular bu öyküyü o kadar sevmiş olacak ki ‘Bir Delinin Hatıra Defteri’ni Türkiye’de şu an Genco Erkal, Erdal Beşikçioğlu, Metin Zakoğlu, Erdem Topuz ve Alparslan Mehmet Bıyık sahneliyor. Tüm oyunculara neden bu eseri tercih ettiklerini sorduk.
Bu eseri Türkiye’de ilk kez sahneleyen isim Genco Erkal. “Ben bu oyunu ilk olarak 1965’te oynadım. O zamanlar ‘Bir Delinin Hatıra Defteri’ Türkiye’de ilk tek kişilik oyun olarak sahnelenmişti. Bu oyun insanın içine işliyor. Güldürürken hüzünlendiren bir deliyi anlatıyor” diyen Erkal, halen Dostlar Tiyatrosu çatısı altında bu oyunla sahneye çıkmayı sürdürüyor. Hem bu kadar çok oyuncu tarafından sahnelenmesini hem de izleyici tarafından yoğun ilgi görmesini Gogol’ün de başarısı olarak tanımlayan Erkal, her oyuncu yorumunun farklı bir tadı olduğuna inanıyor. “52 yıldır aynı oyunu sahnelemekten sıkılmadınız mı?” sorusuna ise Erkal “Hiç sıkılmadım, her oyunda gerek müzikal gerek performans yorumu olarak farklılık katıyorum” cevabını veriyor. Erkal, diğer dört oyuncuyu izlemediğini söylüyor.
Metin Zakoğlu, 25 yıldır sahnede İvanoviç Poprişçin rolünde. Cafe Theatre’dan çıkan oyunuyla ilgili Zakoğlu “Ben, Genco Erkal’dan sonra en uzun süre oynayan kişiyim. Genco Erkal’dan izin alarak ilk kez onun dekoruyla oynamıştım. Oyunun modernleştirdim. Gogol’ün tekstinin yanı sıra bugüne taşıyorum oyunu” diyor. Oyunun bu kadar çok oyuncu tarafından sahnelenmesini Genco Erkal’ın başarısına bağlayan Zakoğlu, şöyle devam ediyor: “Genco Erkal bu oyunu bu kadar iyi oynayıp bu kadar meşhur etmeseydi hiç birimiz oynayamazdık. Genco Erkal eşsiz. Bir defa bir insanın bu yaşta 50 yıl önceki gibi üstün bir performansla oynayabilmesi dünya tiyatro tarihinde bir mucize. Genco abi çok içselleştirerek, çok sahici.”
Erdem Topuz ise aynı oyunu 12 yıldır oynuyor. Atölye Tiyatrosu’nun sahneye koyduğu oyunla ilgili Topuz “2004 yılında başladığımda kimse bu oyunu oynamıyordu. Çok güzel bir oyun her sanatçının da farklı yorumu oluyor o nedenle izleyiciden de çok ilgi görüyor” diyor. Aynı oyunu oynayanlar arasında sadece Genco Erkal’ı izlediğini belirten Topuz “1994 yılıydı ben seyrettiğimde. Çok etkilenmiştim çok güzeldi” yorumunu yapıyor.
Tatbikat Sahnesi’nin sahneye koyduğu ‘Bir Delinin Hatıra Defteri’nde ise Erdal Beşikçioğlu rol alıyor. 10 yıldır bu oyunu oynayan Beşikçioğlu “Genco Erkal’ı Diyarbakır’da izlemiştim. O zamanlar 20 yaşında bir öğrenciydim” diyor. Oyunla ilgili yorum yapmak istemediğini söyleyen Beşikçioğlu “Ben sadece oynuyorum” diye konuşuyor.
HER OYUNUN RENGİ VE TADI FARKLI
Tiyatro Siyahbeyaz’ın sahnelediği oyunda rol olan Alparslan Mehmet Bıyık ise İvanoviç Poprişçin karakterini Genco Erkal ve Erdal Beşikçioğlu’dan izlediğini belirterek kendisinin sahnede onlardan farklı bir şekilde yorumladığını söylüyor. Bıyık “Ustalardan sonra oynamayı risk olarak görmedim. Herkes oynayabilir. Çünkü her oyunun rengi ve tadı farklı.
Tiyatro tekelleştirilmiş bir şey değil. İyi ve farklı bir yorumsa kesinlikle oynansın” yorumunu da yapıyor. Ancak Bıyık, bu oyunun çok riskli olduğunu kaydederek “Sahneye koyulmadan, ciddi bir araştırma yapılması gerekiyor. Karakterin bütün aşamalarının tek tek analiz edilmesi lazım. Biz bunu yaptık” diyor. ‘Bir Delinin Hatıra Defteri’nin çok izlenmesini de çok iyi yazılmış olmasına bağlayan Bıyık “Bu oyun biraz da sanat ve edebiyatla ilgili olmayı gerektiriyor” değerlendirmesini yapıyor.
