İslâm’da hoşgörünün zoraki ve mecburi katlanmayı içeren bir tutumdan ziyade insanın ahlâkî kişiliğine etki eden önemli bir değer olarak algılanması en doğrusudur. Bugün her zamankinden daha fazla hoşgörüye ihtiyacımız olduğu açıktır.
Hoşgörü İslam ahlak düşüncesinde “müsamaha” kavramıyla karşılanmıştır. Müsamaha kelimesi ahlaki ve yüce bir değer olarak, “insanlara yapmaları gereken vazifeler konusunda zorluk çıkarmamak; aile kurumuna ve sosyal yapıya zarar verecek mahiyette olmayan yanlışları ve eksiklikleri hoş görmek; farklı fikir, düşünce, inanç, söylem ve davranışları hiçbir baskı olmadan özgürce dile getirilmesine ortam sağlamak” şeklinde farklı tanımlarla açıklanmıştır.
Hoşgörü değerinin Arapça karşılığı olan “müsamaha” kelimesinin kök anlamları içerisinde “cömertlik ve lütufkârlık” manalarının da bulunması son derece manidardır.
VURDUM DUYMAZLIK DEĞİL
Buna göre hoşgörü değeri olumlu bir içerik taşımakta ve hatalar, eksiklikler karşısında aktif bir tavır alışı temsil etmektedir. İslâm’da hoşgörünün zoraki ve mecburi katlanmayı içeren bir tutumdan ziyade insanın ahlâkî kişiliğine etki eden önemli bir değer olarak algılanması en doğrusudur.
Yüce Allah Kur’ân-ı Kerîm’de kötülük edenin kötülüğünü görmezlikten gelmeyi (Al-i İmran, 159) hatta daha iyisiyle kötülüğü ortadan kaldırmayı öğütlemiş, hoşgörü ve müsamahanın düşmanlıkları sıcacık dostluklara çevireceğine işaret etmiş (Fussilet, 34), insanların hatalarını affeden müminleri özel olarak övmüştür (Al-i İmran, 134 ). Ayrıca yüce Allah’ın, kulları için daima kolaylığı istediği vurgulanmış (Bakara, 185 ), peygamberlerin insanlara en ufak bir baskılarının olamayacağı hatırlatılmış (Bakara, 256; Ali- İmran, 20), inananlar da hem kendi aralarında hem de başka din mensuplarına karşı hoşgörüye davet edilmiştir.
Hoşgörü, sağlıklı insan davranışı, ikili ilişkilerin temelidir. Bir vurdumduymazlık veya görmezlikten gelmek hiç değildir. Bugün her zamankinden daha fazla hoşgörüye ihtiyacımız olduğu açıktır. Günlük hayatta olumsuz birçok durumun nedeni, yeterince hoşgörülü olamamaktır. Günümüz din eğitimcilerinin en önemli vazifelerinden biri de hoşgörü değerini içselleştirmiş bireylerin yetişmesine olanak sağlamaktır.
