Bufalo kırımının amacı neydi?

Dağlık ve ormanlık bölgelerdeki kızılderili kabilelerinde geyik eti, büyük düzlüklerde yaşayan kızılderili kabilelerindeyse bufalo eti yegâne besin kaynağıydı. Kürk tüccârı kızılderili kamplarındaki her yerlinin günde 2 kilo et tükettiğini hesaplamışlardı.

Clark Wissler bu hesâplamayı gerçekçi ve doğru bulur. Yani, 100 kişinin yaşadığı bir kızılderili kampında her gün için 200 kilo ete gereksinim duyuluyordu. Ayda da 6.000 kiloya. Bir geyikten ortalama olarak 45 kilo kadar yemeklik et çıkarılabildiğinden, ayda 133 veya 134, gündeyse 4 veya 5 geyik avlanmalıydı. 100 kişilik bir kızılderili kampında, 7 kadar avcının olabileceğini düşünürsek, bunlardan her birinin kampa ayda 857 veya 858 kilo et getirmesi gerekiyordu. 858 kilo yemeklik etse 19 geyikten çıkabiliyordu. 

Bufalo etindeyse hesap değişiyor. Clark Wissler, bir bufalodan yaklaşık olarak 454 kilo yemeklik et çıkarılabildiğini yazar. Bu da, 100 kişilik bir kızılderili kampı için ayda 13 veya 14 bufalonun avlanmasının gerektiği anlamına geliyor.

7 avcıdan her biri ayda yalnızca 2 bufalo avlasa bile, kampa ayda 6.356 kilo yemeklik et girecektir. Yani, düzlüklerdeki kızılderililerin kamplarında dâimâ gereksinim fazlası yemeklik et bulunuyordu. Târihî belgeler de, düzlüklerde yaşayan kızılderililerin gereksinimlerinden fazla bufalo avladıklarını doğruluyor.

John W. Withfield, 5 Ocak 1856 günü, C. E. Mix’e, düzlüklerdeki kızılderililerin nüfuslarını ve avladıkları bufalo sayılarını raporlamıştır. John W. Withfield, Comanche nüfusunu 3.200, avladıkları bufalo sayısını 30 bin  olarak verir. Buna göre, günde 6.400 kilo et tüketmesi gereken Comanche nüfusunun, günde 14, yıldaysa 5.110 bufaloya gereksinimi vardı.

Oysa, 24 bin 890 bufaloyu fazladan avlamışlardı. Apache nüfusu 320’dir. Günde 640 kilo ete gereksinimleri bulunan Apache kızılderililerinin yılda 514 bufalo avlamaları gerekiyordu. John W. Withfield, Apache kızılderililerinin avladıkları bufalo sayısını 2 bin olarak verir. Yani, fazladan bin 486 bufalo öldürmüşlerdir. Kiowa nüfusu 2.400’dür. Günde 4 bin 800 kilo ete gereksinimleri bulunuyordu. Yani, 10 veya 11 bufaloya.

Yılda da, en fazla 4.015 bufaloya. John W. Whitfield, Kiowa kızılderililerinin öldürdükleri bufalo sayısını 20 bin olarak raporlamıştır. Bu da, 15 bin 985 bufalonun gereksiz yere öldürüldüğünü ortaya çıkartıyor. Cheyenne nüfusu 3.150’dir. Günde 6.300 kilo et için 13 bufaloya gereksinimleri vardır. Yıldaysa, 4.745 bufaloya. Ama, avladıkları bufalo sayısı 40 bindir. Yani, 35 bin 255 bufaloyu fazladan öldürmüşlerdir. Arapaho nüfusu 2 bin 400’dür. Yılda 4.015 kadar bufaloya gereksinimleri varken, fazladan 15.985 bufaloyu avlamışlardır. 

*** 

Târihî belgeler kızılderililerin çoğu defa gereksinimlerinden fazla sayıda bufalo avladıklarını  doğruluyor. Örneğin, Siox şeflerinden Wakíŋyaŋ Čík’ala 1855’de bir defasında 78, Cheyenne şeflerinden Ho’néoxheóvaestse 1846 yılında bir defasında 34, Cheyenne şeflerinden Mo’ohtavetoo’o 1868 yılında bir defasında 70, Cheyenne şeflerinden Motseske Ohnexapho 1868 yılında bir defasında 39, Cheyenne şeflerinden Woqini 1868 yılında bir defasında 60 ve yine Cheyenne şeflerinden  Hotóa’ôxháa’êstaestse 1869 yılında bir defasında 81 bufalo avlamıştır. Bufalo avı geyik avına nazaran çok daha kolaydı.

Çünkü, bufalolar, açık arazilerde büyük sürüler halinde birbirlerine yakın durarak otluyorlardı. Sioux, Wichita, Arapaho, Blackfoot, Comanche, Cheyene, Ojibwe,  Assiniboine ve diğer ova kızılderilileri için bufalo yalnızca yemeklik et değildi. Bufalo onlar için şaşırtıcı bir doğa olayıydı. Kabilelerdeki hayatî ve kültürel bütün faâliyetler bufaloya dayanıyordu.

Wichita’nın “Nêêrhir’a”, Arapaho’nun “Heneecee”, Blackfoot’un “İnii”, Comanche’nin “Tasiwôo”, Cheyenne’nin “Hotôva’a”, Ojibwe’nin “Mashkodebizhiki” ve Assiniboine’nin “Tataga” olarak isimlendirdiği bufalo için Sioux “Tatanka” kelimesini kullanıyordu. Kızılderililer, bir bufalodan 454 kilo yemeklik et aldıktan sonra, hayvanın geriye kalan her şeyinden de yararlanıyordu.

Ok uçları, iğneler, baltalar, takılar kemiklerinden yapılıyordu. Kaburga kemiklerini kesici ve delici âletler yapmak için kullanıyorlardı. Boynuzlarından kaşıklar ve barutluklar yapılıyordu. Su torbaları ve keseler için hayvanın işkembesinden ve idrâr kesesinden yararlanıyorlardı. Derisinden giysiler, makosenler, çantalar ve çadırlar yapılıyordu. Yay telleri ve tuzak ipleri için sinirleri kullanılıyordu. Tüylerini eğirerek yularlar yapıyorlardı. Yani, avladıkları bufalodan geriye bir şey bırakmıyorlardı. 

*** 

Kızılderililerin gereksinimlerinden fazla bufalo avlamaları bir şımarıklıktı. Ama, beyaz Amerikalı’nın bufalo kırımı, bir devlet ve bir ordu politikasıydı. Beyaz Amerikalı, kızılderili katliâmlarını, bufalo kırımını gerçekleştirmeden yapamayacağının farkındaydı. Çünkü, bufalo sürüleri, kızılderililerin varlık nedeniydi. Bufalo kırımı genellikle 1872 ile 1874 yılları arasına târihlendirilmektedir. 1870 ile 1880 arasındaki 10 yıl içerisinde yaklaşık olarak 13 millyon 605 bin bufalonun öldürüldüğü, bunun 13 milyon  kadarının kırımının da yalnızca 1872 ile 1874 arasında gerçekleştirildiği doğru olabilir ama, bufalo kırımı için asıl 1800 ile 1889 arasını daha gerçekçi buluyorum.

Bufalo sayısı, 1800 yılında 40 milyon, 1850 yılında 20 milyon, 1865 yılında 15 milyon, 1870 yılında 14 milyon, 1873 yılında bir milyon, 1880 yılında 395 bin, 1885 yılında ise 20 bin olarak verilir. William Hornaday, kırımdan kurtulan bufalo sayısının 1889 yılında 85 kadar olduğunu yazar. Bunlara nazaran, 1800 ile 1889 arasında 39 milyon 999 bin 915 kadar bufalonun öldürüldüğü ortaya çıkıyor. M. Scott Taylor, bufalo kırımı için ordunun hiçbir gizli emrinin bulunmadığını savunur ama, Amerikan Ordusu’nun kızılderililere âid milyonlarca hayvanı kırım maksatlı öldürdüğü de bir hakîkattır.

Kızılderili savaşları süresince kızılderililerin hayvanlarının imhâsının ordu politikası olduğunu kanıtlayan çok fazla kaynak bulunuyor. Albay George Wright, 8 Eylül 1858 günü, Nez Percé kabilesine âid sayıları 800 ile 900 arasındaki Appaloosa cinsi atların hepsinin öldürülmesinin emrini vermiştir. Nez Percé kızılderilileri at için “S’ik’em” kelimesini kullanırken, Appaloosa’ları “M’a min” kelimesi ile diğerlerinden ayırmışlardı. Çünkü bu at cinsi, bir Nez Percé için bufalo kadar kıymetliydi.

1863’de, General James H. Carleton’un emriyle Christopher Huston “Kit” Carson, Navajo kızılderililerinin bütün koyun ve keçilerini öldürmüştü. Lyle Mc Neal, 400 bin ile 600 bin  arasında koyunun ve keçinin öldürüldüğünü tahmîn ediyor. Bunların çoğunluğu pek değerli Churro cinsi koyunlardı. Dee Brown, nedense bu kırımı geçiştirmiş, yalnızca kesilen veya yakılan 3 binden fazla şeftali ağacının üzerinde durmuştur. General Philip Sheridan, bufaloların imhâsının elzem olduğunu söylüyordu.

Albay Irving Dodge ise, öldürülen her bufalonun, aslında bir kızılderiliyi gebertmek anlamına geldiğini belirtmişti. 13 Mart 1871 günü, Arizona’dan yerel delege R. C. McCormick, bufalo öldürmeyi 100 dolar ile cezâlandıran bir yasa tasarısını sunar ama, bu tasarı esrârengiz bir şekilde kaybolur. 1874 yılında, güney sürüleri tamamiyle tükendiğinde, Kongre’nin, kuzey sürülerini kurtarmak için kabûl ettiği bir yasa tasarısını ise  Başkan Ulysses S. Grant şiddetle veto eder. Başkan’ın askerî danışmanları, bufalo soyu tükenmedikçe, kızılderili belâsından hiç kurtulamayacakları fikrini savunuyorlardı. Bunun üzerine, 1880 yılında, kuzey düzlüklerindeki bufaloların kırımı başlar. 

Bufalo Kırımı bir “Kırım İktisâdı” yaratmıştı. İktisâdî büyümenin demiryolu spekülasyonlarıyla gerçekleşmesi başlarken, bufalo kırımı, demiryolu şirketleri için de büyük kârların kaynağı oldu. “Northern Pacific Railway” 2 Temmuz 1864 günü kuruldu.

Bir demiryolu hattı inşâ etmesi için, Başkan Abraham Lincoln’ün onayıyla, bu şirkete Kızılderililerin yerleşim alanları olan 40 milyon dönüm arazi hibe edildi. Demiryolu inşâsı, kızılderililerin yerleşim alanlarını işgal etmek, oralara göçmenleri yerleştirmek ve bir bufalo kırımını gerçekleştirmek  maksatlı devlet ve ordu politikasıydı.

Güney düzlüklerinde bir bufalo kırımını gerçekleştirmek için demiryolu inşâsı kasıtlı olarak vardı. Ordunun “Kırım İktisâdı” için, sürekli olarak demiryolu şirketleriyle temas hâlinde olduğu belgelidir. “Northern Pacific Railway”, “Kansas Pacific Railroad” ve “Atchison, Topeka & Santa Fé Railway”, yalnızca 1872 ile 1874 yılları arasında, 3.062.293 kilo bufalo eti ve 14.687.343 kilo bufalo kemiği taşımıştır.

Demiryolu şirketleri, 1864 yılından itibâren, devletin desteğiyle, zenginler için bufalo avı partileri düzenlemeye başlar. Tren yolcuları pencerelerden ateş edip bufalo vurmaları için teşvîk ediliyorlardı; hayvanın ölüp ölmediğiyle veya yaralı olup olmadığıyla ilgilenmiyorlardı.

Bu av partilerinin birinde, yalnızca 2 gün içerisinde, 1.500’den fazla bufalonun öldürüldüğü tesbit edilmiştir. “Kansas Pacific Railroad” şirketi için çalışan William F. “Buffalo Bill” Cody ise, tek başına, 18 ayda, trenlerden ateş ederek, 4.280 bufaloyu öldürmüştür. Sadece trenlerdeki yolcular değil, trenlerin personeli ve demiryolu inşâsında çalışan işçiler de bufaloları zevk için öldürüyorlardı. 

*** 

Amerikalı, 3 dolara tarıma açtıkları arâzîlerden değil, kızılderili katliâmlarından ve bufalo kırımından doğmuştur. Bufalo kırımına ve kızılderili katliâmlarına karışmamış tek bir efsânevî  Amerikalı yoktur. Meselâ, Tom Nixon’ın 40 dakikada 120 bufaloyu, 30 gün içinde de Sharp tüfeğiyle 2.173 bufaloyu, Dodge City’nin 57 kilometre kadar ilerisindeki Rattlesnake Creek mevkiînde ise 35 gün içinde 3.200 bufaloyu öldürdüğü belirtilir.

Jim White’ın 1872 ile 1875 arasında 16 bin kadar bufalo öldürdüğü tahmîn edilmektedir. Billy Dixon ekibinin yalnızca 1872 - 1873 kışında, Dodge City’nin 96 kilometre ve 120 kilometre ilerisindeki düzlüklerde 75 bin bufaloyu öldürdükleri biliniyor. Josiah Wright Mooar’ın 9 yılda en az 20.500 bufaloyu öldürdüğü belgelenmiştir. Jim Cater için 16.000, Sam Carr için 228.292, Hank Campbell için 236.265, Amos Chapman için 179.257, Charlie Jones için 40.135 ve Joe McCombs içinse 224.288 rakamları ifâde ediliyor.  

Peki, kızılderili katliâmlarından ve bufafo kırımından doğan Amerikalı’nın günümüzdeki sûreti nedir? Onların, Kongre binâsını basan ırkçı beyaz faşist gürûh oldukları artık âşikâr değil mi...