Endonezya hükümeti, ülkenin modern tarihinde derin izler bırakan eski devlet başkanı Suharto’yu “Ulusal Kahraman” ilan etti. Karar, 32 yıl süren otoriter yönetimi boyunca yaygın yolsuzluk ve insan hakları ihlalleriyle anılan Suharto’nun mirası hakkında ülkede yeni bir tartışma başlattı.
Cumhurbaşkanı Prabowo Subianto, “Ulusal Kahramanlar Günü” kapsamında düzenlenen törende Suharto’nun ailesine madalyayı takdim etti. Prabowo, eski lideri Endonezya’nın bağımsızlık mücadelesine katkı sunan bir figür olarak nitelendirdi; ancak onun 1967–1998 yılları arasındaki tartışmalı yönetimine ilişkin hiçbir atıfta bulunmadı.
SUHARTO’NUN GEÇMİŞİ: KALKINMA MI, BASKI MI?
1967 yılında iktidara gelen Suharto, kendisini “kalkınmanın babası” olarak tanıtan bir dönem boyunca Endonezya’yı hızlı ekonomik büyüme ve sanayileşme sürecine soktu. Ülke, bu dönemde milyonlarca insanı yoksulluktan çıkararak gelişen bir orta sınıf yarattı.
Ancak bu süreçte siyasi muhalefet bastırıldı, basın özgürlüğü kısıtlandı ve ordu gücüyle muhalifler susturuldu. Suharto ve yakın çevresi, devlet ihalelerinden elde edilen milyarlarca dolarlık yolsuzluk gelirleriyle suçlandı. Transparency International, Suharto ve ailesinin yasa dışı kazançlarını yaklaşık 35 milyar dolar olarak tahmin etti.
TARİHE GEÇEN KANLI DÖNEM
Suharto’nun yükselişi, 1965–1966 yıllarında gerçekleşen anti-komünist katliamlar sırasında başladı. Ordu, Komünist Parti sempatizanı olduğu iddia edilen yüzbinlerce kişiyi hedef aldı. En az 500 bin kişi öldürüldü, bir milyondan fazla kişi tutuklandı; bazı insan hakları örgütleri gerçek ölü sayısının çok daha yüksek olduğunu belirtiyor.
Suharto’nun liderliğinde Endonezya, 1975’te Doğu Timor’u işgal etti.
Bağımsızlık yanlısı hareketlerin bastırıldığı 24 yıllık işgal boyunca yüzbinlerce sivil hayatını kaybetti. Doğu Timor, 1999 yılında yapılan referandumla bağımsızlığını kazanarak Timor-Leste adını aldı.
1998’DE HALK AYAKLANMASIYLA DÜŞEN LİDER
Suharto’nun otuz yılı aşan iktidarı, Asya mali krizinin ardından 1998’de sona erdi.
Artan enflasyon, işsizlik ve yolsuzluk iddiaları kitlesel protestolara yol açtı.
Sokak gösterilerinde onlarca kişi hayatını kaybetti ve Suharto, görevini bırakmak zorunda kaldı. O dönemde özel kuvvetlerin başında bulunan Prabowo Subianto, demokrasi yanlısı aktivistlerin kaçırılması ve işkence görmesi suçlamalarıyla ordudan ihraç edildi. Prabowo, iddiaları reddediyor.
TEPKİLER: HALKIN İRADESİNE İHANET
Suharto’nun “ulusal kahraman” ilan edilmesi, insan hakları savunucularından sert tepki aldı. Amnesty International Endonezya Direktörü Usman Hamid, kararı “1998 halk hareketinden bu yana yaşanan en büyük ihanet” olarak nitelendirdi:
“Bu karar, Suharto sonrası dönemde inşa edilen demokratik reformları zayıflatıyor.”
Kontras İnsan Hakları Gözlemevi Koordinatörü Dimas Bagus Arya da, unvanın “geçmişteki suçları aklama” çabası olarak görülebileceğini söyledi:
“Ulusun onuru zedeleniyor; bu, cezasızlığı kalıcı hale getirme girişimidir.”
AİLEDEN TEŞEKKÜR
Suharto’nun kızı Siti Hardijanti Rukmana, Cumhurbaşkanı Prabowo’ya teşekkür ederek, kararın “halkın arzularına dayanarak” alındığını savundu:
“Babamın hayatı boyunca ülke için verdiği mücadele şimdi yeniden takdir ediliyor. Önemli olan, onun gençliğinden ölümüne kadar ulusa hizmetini hatırlamak.”
ARKA PLAN: PRABOWO–SUHARTO BAĞI
Cumhurbaşkanı Prabowo Subianto, Suharto’nun eski damadı. Uzun süredir eski liderin mirasına sahip çıkan Prabowo, son yıllarda orduyu yeniden hükümetin merkezine yerleştiren politikalarıyla da dikkat çekiyor.
Uzmanlar, Suharto’ya verilen bu unvanın yalnızca sembolik bir iade değil, aynı zamanda Prabowo’nun orduyla kurduğu güç ittifakının bir göstergesi olduğuna işaret ediyor.
