Bilim insanları, uzun süredir hayvan popülasyonlarında yayılan H5N1 kuş gribinin insanlığı tehdit eden yeni bir pandemiye dönüşme potansiyeli taşıdığı konusunda uyarılarda bulunuyor. Peki, H5N1 neden bu kadar kritik? İnsanlar için bir aşı var mı? İnsanlar kuş gribine yakalanabilir mi? İşte detaylar...
Bilim dünyası, aylardır hayvan çiftliklerinde görülen ve hızla yayılan bir hastalığın, insanlığı bekleyen yeni bir pandemi olabileceği konusunda ciddi uyarılarda bulunuyor.
Araştırmacılar, mevcut gözlem eksiklikleri nedeniyle ABD'nin, kuş gribinin bir insan pandemisine evrildiğini fark edemeyebileceği endişesini taşıyor.
H5N1'İN KÜRESEL YAYILIMI: ANTARKTİKA'DAN DEVELERE
BBC Türkçe'de yer alan habere göre, H5N1 kuş gribi virüsü, Avustralasya hariç tüm kıtalarda eşiği aşmış durumda. Antarktika'da penguenlerde, Orta Doğu'da ise develerde tespit edilen virüs, küresel çapta bir tehdit oluşturuyor.
ABD'de 50 eyaletin tamamındaki vahşi kuş ve memeli popülasyonlarında görülen H5N1, Tarım Bakanlığı (USDA) verilerine göre binin üzerinde sığır sürüsü ile kanatlı hayvan çiftliklerine de sıçradı.
Virüs, en az 70 insana bulaştı ve bir ölüm vakasına neden oldu.
KAÇIRILAN FIRSATLAR VE ACİL EYLEM ÇAĞRISI
Johns Hopkins Bloomberg Kamu Sağlığı Okulu'ndan Epidemiyoloji uzmanı Dr. Caitlin Rivers, kuş gribini durdurma çabalarında hem Donald Trump, hem de Joe Biden yönetimleri döneminde önemli fırsatların kaçırıldığını belirtiyor. Eyaletler arası canlı hayvan taşımacılığına yönelik farklı kurallar bu duruma örnek gösteriliyor.
Dr. Caitlin Rivers, "Kuş gribi geçici bir sorun değil. Kendi kendine biteceğine dair yanlış bir hissiyat vardı. Şu anda yönetilmesi gereken bir sorun olduğu fark ediliyor" ifadelerini kullanıyor ve en büyük önceliğin, virüsün insanlardaki vakalarını tespit ederek nasıl değiştiğini görmek olduğunu vurguluyor.
UZMANLARDAN BÜYÜK KAYGI: DÜNYA HAZIRLIKSIZ
Toronto Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden Prof. Dr. Kamran Khan, sadece ABD'nin değil, tüm dünyanın kuş gribi pandemisine karşı hazırlıksız olduğunu ifade ediyor.
Prof. Dr. Kamran Khan, "Sürekli evrimleşmesine ve diğer memelileri enfekte etmek için adapte olmasına fırsat verirsek, kaygımız ABD'de şu anda hayvanlarda görülen salgının bir diğer pandeminin tetikleyicisi olması" diye belirtiyor.
2003 Kasım ayından bu yana Dünya Sağlık Örgütü'ne 15 farklı ülkeden 700'den fazla insan H5N1 enfeksiyonu vakası bildirilmiş olması, virüsün insan sağlığı için ne kadar tehlikeli olabileceğini gösteriyor. Endonezya, Vietnam ve Mısır, en çok insan vakası bildiren ülkeler arasında yer alıyor.
YENİ KÜRESEL KAYGILAR: ÜÇ KRİTİK NEDEN
Kuş gribi yeni bir hastalık olmamakla birlikte, bilim insanlarının mevcut kaygıları üç ana nedene dayanıyor: İlk olarak, çiftliklerden çalışanlara, vahşi yaşamdan evcil hayvanlara bulaşan memeli türü sayısındaki artış (BM'ye göre şu anda en az 70 tür)
İkinci olarak, insanlarla daha yakın temasta bulunan süt inekleri sürülerindeki yayılma hızı. Son olarak, ABD'de yeni Trump yönetimiyle birlikte kamu sağlığı alanında yaşanan çalkantılar.
Enfeksiyon hastalıkları konusunda uzman birçok çalışanın işten çıkarılması, kuş gribi test programının askıya alınması ve yabancı tarım işçileri üzerindeki baskı, test yaptırmaktan kaçınmalarına neden oluyor.
TÜR BARİYERİ AŞILIYOR: İNSANDAN İNSANA BULAŞMA TEHDİDİ
Bir hayvan hastalığının pandemi potansiyeli, insandan insana bulaşma yeteneğiyle ölçülüyor. Bilindiği kadarıyla H5N1'de şu ana kadar böyle bir durum yaşanmadı. Ancak, Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü'ne (WOAH) göre Nisan ayında Latin Amerika, Asya ve Avrupa'da 44'ten fazla kanatlı hayvan salgını görüldü.
2024 Aralık ayından bu yana ABD, İngiltere, Hindistan, Meksika, Kamboçya ve Vietnam'da insanlarda H5N1 vakaları tespit edildi.
Dr. Caitlin Rivers, "Biyolojik anlamda bunlar türler arasındaki bariyerlerde dev sıçramalar. Sadece ördeklerden güvercinlere sıçrama değil. Büyümesi ve insanlar için bir tehdit oluşturması ihtimali her geçen gün daha da büyüyor" diye açıklıyor.
Virüs kontrol altına alınmazsa, 'ani bir güncelleme' gelmesi konusunda dikkatli olunması gerektiğini belirten Dr. Caitlin Rivers, virüsün değişmeyi ve adapte olmayı sevdiğini, bu yüzden her geçen gün daha da ivme kazanabileceğini vurguluyor.
AŞILAMA ÇABALARI: ZORLU BİR SÜREÇ
Çiftlik hayvanlarının aşılanması, üreticiler arasında tartışmalı bir konu. Hayvanlarını itlaf etmek zorunda kalan çiftçiler, kanatlı hayvanlarını aşılamak istese de, bu kolay bir süreç değil.
İngiltere'deki Pirbright Enstitüsü'nden Dr. Munir Iqbal'e göre, etkin kitlesel aşılama yapmak zorlu bir iş. Aşı stokları tükenebilir, bazı çiftlikler kısmen aşılanabilir ve hayvanlar direnç geliştirebilir.
Fransa'da ördeklerin aşılanmasıyla enfeksiyon sayısının düştüğünü ancak bunun bölgesel düzeyde kaldığını belirten Dr. Munir Iqbal, Avrupa Birliği'nin tüm ülkelerde aşılama yapılabilmesi için bir rehber hazırladığını ekliyor. Ancak, aşılı kuşlar bile virüsü taşıyabilir ve vahşi kuş popülasyonuna geri bulaştırabilir.
ABD hükümeti, aşıların Amerikan gıda zincirine girmesi ve ihracat yasakları korkusuyla uzun süredir kanatlı hayvan aşılamasına direniyordu. Ancak, ABD Tarım Bakanlığı kısa süre önce güncellenmiş bir H5N1 aşısının kullanımına koşullu onay verdi.
İNSANLAR İÇİN AŞI STOKLARI VE GELECEK PLANLARI
ABD ve diğer ülkelerdeki kamu kuruluşları, insanlar için milyonlarca doz kuş gribi aşısı stoku yapıyor. Prof. Dr. Kamran Khan, bu aşıların yalnızca yüksek riskli gruplar, özellikle hayvanlarla yakın temasta olan işçiler için kullanılacağını belirtiyor.
Prof. Dr. Kamran Khan, "Bu pandemi düzeyinde bir grip virüsüne dönüşürse, virüsün belirli bir varyantı yeni bir aşı geliştirilmesinde kullanılacak ve yeni bir aşı gerekli düzeylerde üretilecektir" açıklamasını yapıyor.
Bu sürecin zaman alacağını ancak mevcut aşı stoklarının pandeminin ilk aşamalarında kısmi bağışıklık sağlayabileceğini ekliyor.
