Dünya elektrikli araç sektörünü sarsan kritik tedarik krizi büyürken, Eskişehir’deki dev rezervin geleceği merak konusu oldu. Amerika ve Avrupa'yı Eskişehir'deki o dev rezerv mi kurtaracak?
Alman otomotiv dergisi Automobilwoche'nin son sayısında yer alan çarpıcı bir analiz, küresel elektrikli araç (EV) endüstrisini sarsacak yeni bir krizin kapıda olduğunu gözler önüne serdi. Dergiye göre, "Durum temelde 2021'deki çip krizinden bile daha ciddi." Çin'in nadir toprak elementleri ihracatını durdurma kararı, dünya genelinde bir EV mıknatıs krizini tetikledi. Stokların hızla eridiği belirtilirken, AB ve ABD'li tedarikçilerin Haziran ayına kadar üretim durdurmalarıyla karşı karşıya kalabileceği uyarısı yapılıyor. Analistler, bu durumun çip krizinden daha derin etkilere yol açabileceğini ve Batı'nın kırılgan tedarik zincirlerini bir kez daha açığa çıkardığını vurguluyor.
Bu gelişmelerin yansımaları oldukça endişe verici: Elektrikli araç tedarikinde ciddi sıkıntılar yaşanması ve buna bağlı olarak araç fiyatlarında fahiş artışlar bekleniyor. Yedek parça bulunabilirliği azalırken, fiyatların yükselmesi ve olası değişimler için uzun bekleme süreleri gündeme gelebilir. İkinci el elektrikli araç piyasasında da fiyatların tırmanması öngörülüyor.
KRİZ KAPIDA: ELEKTRİKLİ ARAÇ SEKTÖRÜ NASIL ETKİLENECEK?
Çin, küresel nadir toprak elementleri üretiminin ve özellikle EV motorlarında kritik öneme sahip yüksek performanslı mıknatısların imalatında kullanılan disprosyum, terbiyum gibi elementlerin tedarikinde ezici bir üstünlüğe sahip. Pekin yönetiminin Nisan 2025'te ABD'nin tarife artışlarına bir misilleme olarak bu stratejik materyallerin ihracatını kısıtlaması veya durdurması, küresel piyasalarda şok etkisi yarattı. Nadir toprak elementleri, elektrikli motorların yanı sıra rüzgar türbinleri, tüketici elektroniği ve savunma sanayi gibi birçok yüksek teknoloji ürünü için hayati önem taşıyor.
Automobilwoche'nin işaret ettiği gibi, bu "mıknatıs krizi"nin etkileri şimdiden hissedilmeye başlandı ve uzmanlar, tedarik zincirlerindeki bu aksamanın 2021'de yaşanan ve otomotiv sektörünü derinden sarsan küresel çip krizinden daha yıkıcı olabileceği konusunda uyarıyor. Elektrikli araç üretiminin yavaşlaması veya durması, yeşil dönüşüm hedeflerini de sekteye uğratma potansiyeli taşıyor.
TÜRKİYE'NİN ESKİŞEHİR REZERVİ: BATI İÇİN BİR ÇÖZÜM MÜ?
Tüm bu karamsar tablonun ortasında, Türkiye'nin Eskişehir'in Beylikova ilçesinde keşfedilen devasa nadir toprak elementi rezervi, ABD ve Avrupa için bir umut ışığı olabilir. 2022 yılında varlığı duyurulan yaklaşık 694 milyon tonluk rezervin, Çin'in ardından dünyanın en büyük ikinci nadir toprak elementi sahası olduğu belirtiliyor.
Bu milyarlarca dolarlık rezerv, 17 farklı nadir toprak elementini barındırıyor ve özellikle elektrikli araç motorları ile rüzgar türbinlerinde kullanılan manyetik malzemelerin üretiminde kritik olan elementleri içeriyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın verilerine göre, Beylikova'daki pilot tesis 2023 yılında üretime başladı ve yıllık 1.200 ton cevher işleme kapasitesine sahip. Tam kapasiteli endüstriyel tesisin kurulmasıyla yıllık 570 bin ton cevherin işlenmesi ve bunun sonucunda 10 bin ton nadir toprak oksidi, 72 bin ton barit, 70 bin ton florit ve kritik öneme sahip 250 ton toryumun üretilmesi hedefleniyor.
TÜRKİYE ÖNEMLİ BİR OYUNCU HALİNE GELEBİLİR
Eskişehir'deki bu rezervin işlenerek uluslararası pazara sunulması, Çin'in nadir toprak elementleri alanındaki tekeline karşı önemli bir alternatif oluşturabilir. Bu durum, Batılı ülkelerin tedarik zincirlerini çeşitlendirme ve Çin'e olan bağımlılıklarını azaltma çabalarına büyük katkı sağlayabilir. Türkiye'nin bu stratejik hamlesi, ülkeyi küresel nadir toprak elementleri pazarında önemli bir oyuncu haline getirebilir ve yaşanan "mıknatıs krizi"nin etkilerini hafifletmede kilit rol oynayabilir.
Gelişmeler, Türkiye'nin bu stratejik maden rezervini ne kadar hızlı ve etkin bir şekilde işleyip küresel tedarik zincirine dahil edebileceğine bağlı olarak şekillenecek. Ancak şimdiden Eskişehir'deki bu rezerv, küresel EV mıknatıs krizine karşı potansiyel bir "ilaç" olarak uluslararası kamuoyunun dikkatini çekmiş durumda.
