Son bir yılda TL referans faizinin altı kat artması, özellikle deprem illerinde ödeme güçlüğüne neden oldu. Bu durum, iflas aşamasına gelen firma sayısında artışa yol açtı. Değişken faizli kredilerin maliyetinin anaparanın bile üzerine çıkmasıyla deprem bölgesinde ödemeler kritik bir hale geldi.
6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen büyük deprem felaketinin ardından deprem bölgesinde faaliyet gösteren işletmelerin mali durumu, değişken faizli kredilerin maliyetinin anaparanın bile üzerine çıkmasıyla kritik bir hale geldi. Zor durumda olan şirket sayısının hızla arttığı belirtilirken, bazı şirketlerin kredilerini dövize çevirme taleplerinin bankalar tarafından reddedildiği bildiriliyor.
KREDİLERİN MALİYETİNDE OLAĞANÜSTÜ ARTIŞ
Deprem bölgesindeki birçok işletme, Hazine destekli Kredi Garanti Fonu (KGF) kefaletiyle aldığı kredilerin maliyetindeki olağanüstü artış nedeniyle geri ödeme zorlukları yaşıyor. İşletmeler, referans faize endeksli değişken kredilerinin maliyetinin anaparanın üzerine çıkmasıyla iflasın eşiğine gelmiş durumda. Bazı şirketler, yükselen faiz yükünden kurtulmak için kredilerini dövize çevirmeyi önerse de bankalar, KGF garantisinden çıkmamak için bu talepleri kabul etmiyor.
KGF'NİN ROLÜ VE DESTEK PAKETLERİ
Ekonomim'den Hüseyin Gökçe ve Mehmet Nabi Batuk'un haberine göre; hazine desteğiyle işletmelere kefalet vererek bankalardan kredi kullanmalarını sağlayan Kredi Garanti Fonu, depremden etkilenen 11 il için iki yeni kredi paketi dahil etmişti. Bu kredi paketleri kapsamında bugüne kadar bankalardan 12,6 milyar lirası işletme, 4,8 milyar lirası yatırım olmak üzere toplam 17 milyar 555 milyon liralık kredi kullandırıldı.
KGF'nin depremzedelere yönelik toplam dokuz kredi destek paketi bulunuyor. Bu destekler, Hazine tarafından sağlanırken, krediler KGF kefaletiyle kamu ve özel bankalar tarafından kullandırılıyor. Düşük faiz dönemlerinde kredi vermekte isteksiz olan bankalar, faizlerin yükselmesiyle birlikte bu alana yeniden yönelmiş durumda.
TLREF’E ENDEKSLİ KREDİLERİN YÜKSELEN MALİYETİ
Türk Lirası Referans Faiz Oranı’na (TLREF) endeksli kredilerin maliyeti, Merkez Bankası’nın politika faizini yükseltmesiyle birlikte hızla artışa geçti. Politika faizinin yüzde 50 seviyesine ulaşması, sanayicileri geri ödemede zorlamaya başladı. Deprem sonrası faizsiz kredi desteği de sunulmuş olsa da, bu kredilerin büyük bölümü TLREF’e endeksli olduğu için ciddi maliyet sorunları ortaya çıktı. TLREF, 2022 yılı sonunda yüzde 10,26 seviyesindeyken, 2023 yılı içerisinde yüzde 7,62’ye kadar gerilemiş ancak yıl boyunca sürekli artarak 2024 Mayıs ayı itibarıyla yüzde 52,99 seviyesine ulaşmıştır.
BÖLGEDEKİ İŞLETMELERİN DURUMU
Depremden etkilenen Kahramanmaraş, Gaziantep, Şanlıurfa, Diyarbakır, Adana, Adıyaman, Malatya, Osmaniye, Hatay, Elazığ, Kilis illeri ve Sivas’ın Gürün ilçesindeki işletmelere yatırım ve finansman kredileri sağlanmaya devam ediyor. Ancak, bu kredilerde de maliyet artışı yaşanmakla birlikte geri ödemesiz dönemler bulunduğundan, faiz yükselişinin sıkıntıları henüz tam anlamıyla yansımamış durumda. Ödeme güçlüğü çeken şirketler, değişken faizli diğer kredi kalemlerini kullananlar olarak öne çıkıyor.
KGF aracılığıyla sağlanan yatırım kredileri azami 36 ay ödemesiz olmak üzere toplam 120 ay vadeye sahipken, işletme kredilerinin vadesi ise 12 ay ödemesiz olmak üzere en fazla 60 ay olarak belirlenmiştir. KGF desteklerinden KOBİ’ler yüzde 90’a kadar kefaletle 35 milyon liraya, KOBİ dışı işletmeler ise yüzde 85 kefalet oranı ile 125 milyon liraya kadar kredi kullanabiliyor.
KREDİ KULLANIM ŞEKİLLERİ VE ZORLUKLAR
KGF kefaletli krediler; kredi kartları, banka kartları, işletme kredisi ve yatırım kredisi olmak üzere dört kategoride kullandırılıyor. Bu krediler, ticari kredi kartı tahsisi, taksitli kredi, spot kredi, murabaha gibi çeşitli şekillerde işletmelere sunuluyor. Yatırım kredilerinde ise finansal kiralama ve katılım bankacılığına uygun yöntemler dahil destek sağlanıyor. Ancak, kullanılabilecek kredi tutarı yatırımın yüzde 70’ini aşamazken, kredilerin yüzde 35’i nakit olarak veriliyor ve ödemeler firmalara değil, fatura karşılığı ilgili firmalara yapılıyor.
DEPREM BÖLGESİNDEKİ İŞLETMELERİN GELECEĞİ
Deprem bölgesindeki işletmeler, kredi maliyetlerindeki olağanüstü artış nedeniyle zor bir dönemden geçiyor. Faiz oranlarının yüksek seyretmesi, bu işletmelerin mali sürdürülebilirliğini tehdit ederken, iflas riski altındaki şirketlerin sayısı artıyor. Uzmanlar, kredi maliyetlerinin azaltılması ve daha sürdürülebilir finansman modellerinin oluşturulması gerektiğini vurguluyor.
