Kırmızı ete gelen yüzde 48’lik zammın şoku bitmeden yüzde 30’luk yeni bir artış daha bekleniyor. ‘Fiyatlar nereye kadar çıkacak’ tepkileri yükselirken temel gıdanın lükse dönmesinde ihracatın etkili olduğu ileri sürüldü. Sektör temsilcileri ‘Türkiye’de ihtiyaç varken hayvanlar Körfez’e gönderiliyor’ dedi. Ramazan öncesi sofraları vuran krize karşı sektörden gelen tepkiler üzerine kırmızı et ihracatı kısıtlandı.
Et ve Süt Kurumu’nın ete yaptığı yüzde 48’lik zamla cep yakan fiyatlarda ihracat etkisi öne çıktı. Küçükbaş hayvanların Katar, Ürdün, BAE’ye satıldığı belirtildi. Yalnızca bu yılın ilk iki ayında canlı hayvan ihracatının yüzde 451 artması dikkat çekti. ‘Ramazan öncesi Körfez et ihtiyaçlarını güvenceye aldı ama Türkiye’de vatandaşlar sofrasına et koyamıyor’ tepkileri geldi. Muhalefet hükümeti, ihracatı artırmak için vatandaşı görmezden gelmekle suçladı.
SEKTÖR TEPKİ GÖSTERDİ BAKANLIK KIRMIZI ET İHRACATINI KISITLADI
Yemdeki, mazottaki artış da fiyatlara yansıdı. Yem alamayan üreticilerin ineklerini kesime gönderdiği bu nedenle et sıkıntısının artıracağı uyarısı yapıldı. CHP’li Ömer Fethi Gürer “Besicilere inek başına günlük 800 gram arpa verildi. Bu miktarla ancak horoz bakılır” dedi. Sektörden yükselen tepkiler üzerine hükümetten tedbir adımı geldi. Ticaret Bakanlığı, KKTC, Azerbaycan ve Nahçıvan dışında tüm ülkelere kırmızı et ihracatını kısıtladı.
MİLLET ET DERDİNDE KOYUN DUBAİ'DE
Ramazan ayı öncesi süt, şeker, pide ve hurma fiyatından sonra Et ve Süt Kurumu, kırmızı et fiyatlarına yüzde 48 zam yaptı. Yapılan artışın şoku atlatılamamışken sektör temsilcileri yüksek maliyet ve canlı hayvan ithalatından dolayı yüzde 30 daha zam bekliyor. Uzmanlar Katar, Ürdün, Birleşik Arap Emirlikleri gibi Ortadoğu ülkelerine küçükbaş hayvan ihracatının yapılmasının da piyasaları alt üst ettiği görüşünde. Bakanlık gelen tepkilerin ardından kırmızı et ihracatına kısıtlama getirdi.
Türkiye’de zam furyasının önü arkası bitmiyor. Ramazan ayından önce gıda fiyatlarında yaşanan artışlar, vatandaşın da cebini vuruyor. En son süt, şeker, pide ve hurma fiyatından sonra Et ve Süt Kurumu (ESK), kırmızı et fiyatlarına yüzde 48 zam yaptı. Yapılan zamların ardından 1 kg kıymanın kilosu 56 liradan 83 liraya, 1 kg kuşbaşının fiyatı da 62.50 liradan 92 liraya yükseldi. Kurum, karkas kesim fiyatının yerli hayvanda 60 lira, ithal hayvanda 58 lira fiyat uygulamasına devam ediyor.
Serbest piyasada karkas kesim fiyatları 80 liraya çıktı. Kurumun et fiyatlarına zam yapacağının duyulmasından sonra vatandaş ucuz et alabilmek için Sivas’ta mağaza önünde yüzlerce metre kuyruğa girdi. Sektör temsilcilerine göre, yüksek maliyetler ve arz sıkıntısı sebebiyle önümüzdeki iki ay içerisinde et fiyatlarının en az yüzde 30 artması bekleniyor. Hayvancılık tarafında yıllardır kendi kendine yetebilen bir ülke olan Türkiye’de yaşanan bu fiyat krizinin en baştaki nedenini uzmanlar ve siyasiler canlı hayvan ithalatına bağlıyor. Fiyatlar bu yüzden neredeyse günlük artış yaşarken, Katar, Ürdün, Birleşik Arap Emirlikleri gibi Ortadoğu ülkelerine küçükbaş hayvan ihracatıyla piyasalar alt üst oluyor. Üretimle iç piyasanın dengeleneceği söyleniyor. Aynı zamanda ihracatın durmasıyla birlikte vatandaşların uygun ete de ulaşabileceği tartışma konuları arasında.
CHP İstanbul Milletvekili Özgür Karabat “Türk lirasının dolar karşısındaki değer kaybıyla birlikte canlı hayvan ihracı teşvik edildi. Sadece Kasım-Aralık 2021’de Katar’a satılan küçükbaş hayvan sayısı 2.5 milyonu buldu. Uçaklarla Katar’a hayvanlar gönderiliyor. Uçakların yanında gemilerle de küçükbaş hayvanlar ihraç ediliyor. Katar’ın yanı sıra İran’a da yüzbinlerce hayvan satılıyor. AK Parti Hükümeti ‘İhracatımız rekor kırıyor’ diye söylüyor; ama Türkiye’de vatandaşın ete erişiminin azalmasını görmezden geliyor. Katar ve İran gibi ülkeler Ramazan ayı öncesinde et arzını Türkiye’den ithal ettikleri canlı hayvanlarla güvence altına aldılar. Bizde ise et sıkıntısı olduğu için Et ve Süt Kurumu, ‘Ramazan ayı öncesinde ete yüzde 48 zam’ yaptı” dedi.
‘BU DESTEKLE İNEK DEĞİL ANCAK HOROZ BAKILIR’
CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer, TBMM yaptığı konuşmada, Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO), besicilere verdiği yem desteği miktarıyla ilgili eleştirilerde bulundu. Yem desteğine müracaat eden besicilere bu ay inen başına günlük 800 gram arpa ve 610 gram mısır verildiğini belirten Gürer, besicilerin “Bu miktar destekle bırak inek bakmayı horoz ancak bakılır” diyerek eleştirilerde bulundu. Tarım girdilerine zam üstüne zam geldiğine değinen Gürer, Çiftçi ve besici için huzur gidiyor, gam geliyor. Gebe hayvanlar, süt inekleri kesime gönderiliyor” dedi. AK Parti iktidarının yem ve hayvan ithal edip meraları tükettiğini, kırsalda ise küçük aile işletmeleri ezildiğini anlatan Gürer şunları söyledi: “Çözüm ‘Planla, üret, destekle, yönet.’ Olmalı. Bu olmadan sorunlar bitmez. Bu aynı zamanda tüketiciye de yansıyor, tüketici de daha pahalı ürünü almak zorunda kalıyor. Girdi maliyetleri düşürülmeli, besici ve çiftçi desteklenmeli.”
‘DIŞARDAN GETİRİP BÜYÜTÜP SATMAK MARİFET DEĞİL’
Et ve Süt Kurumu Genel Müdürü Osman Uzun önceki gün, kırmızı ete yüzde 48 zam yapılmasıyla ilgili olarak yaptığı açıklamada, piyasanın yüzde 66 daha ucuza et sattıkları için uzun kuyruklar oluştuğunu bu zammın kaçınılmaz hale geldiğini söyledi. Malatya Kasaplar Odası Başkanı Yusuf Küçer, ESK’nın et ürünlerine yaptığı yüzde 48 zammın etkilerini anlattı. Etin fiyatının yüksek olmasının temelinde üretimin olmamasının yattığını kaydeden Küçer, şu değerlendirmeyi yaptı: “Ülkemizin içinde bulunduğu ekonomik durum belli. Etin yüksek fiyatında temelindeki durum üretimin olmaması. Dışarıdan dana getirip büyütüp millette satmak bir üretim değil. Bu da bizim işimizi altüst ediyor. Bugün yem fiyatları akaryakıt fiyatları elektrik, işçilik, sigorta ödemeleri bunlar her şeyi ister istemez had safhalara çıkartıyor. Geçen sene 9. ayda 43-44 TL’ye kestiğimiz karkası, bugün 85 TL’ye kesiyoruz ama elimiz yüreğimizde kesiyoruz çünkü yarın ne olacağını bilemiyoruz” dedi.
ARTIŞIN NEDENİ ORTADOĞU’YA İHRACAT
Sektör temsilcilerine göre artışın nedeni küçükbaş hayvan ihracatı. Ancak ekonomi çevreleri, zamların nedenini girdi maliyetlerinin artmasına bağlıyor. VOA Türkçe’ye konuşan kasap Hakim Uyansız, artışların nedeni bölgeden Ortadoğu’ya yapılan ihracat. İhracatın durdurulması gerektiğini savunan Uyansız “Et kilosu şu anda 120 lira. 2 kilo et almaya gelen vatandaş sadece yarım kilo pirzola alabiliyor. Bu bizim çalışmamızı azaltıyor. Vatandaş yiyemiyor, lokantalar zor durumda. Bir porsiyon kebap 60 liraya çıktı. Diyarbakır’da önce 40 liraydı. İhracatın acil bir şekilde durması lazım, durmadığı takdirde çok zor duruma gireceğiz, daha da yükselecek. Çünkü Güneydoğu’da bütün ahırlar boş şu anda ve dolmuyor” dedi.
‘HAYVAN SAYISI ARTMIYOR TÜİK GERÇEKLERİ GİZLİYOR’
Özgür Karabat “2021’in Aralık ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 339,8 artışla 14.8 milyon dolarlık canlı hayvan ihraç edildi. 2022’nin Ocak-Şubat aylarında ise bu rakam yüzde 451,5 artışla 31.3 milyon dolar oldu. Sadece bu yılın ilk 2 ayında yapılan canlı hayvan ihracının kilogramı yüzde 866 oranında arttı. Peki, canlı hayvanların kilogramını ortalama kaça sattılar biliyor musunuz? 2.5-3 dolara! TÜİK, son 25 aydır kırmızı et istatistiklerini açıklamıyor. Gerçekleri halktan gizliyorlar. TÜİK’e göre küçükbaş hayvan sayısı artıyor ama doğru değil’’ dedi.
BAKANLIK KISITLAMA GETİRDİ
Fiyat artışı nedeniyle gündemde olan kırmızı etin ihracatına kısıtlama getirildi. Bu kapsamda büyükbaş hayvan, koyun ve keçi etlerinin Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC), Azerbaycan ve Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti dışındaki tüm ülkelere ihracatının kısıtlanmasına karar verildi. Ticaret Bakanlığı İstanbul Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlüğü tarafından 21 Mart 2022 tarihli “Hizmete Özel” başlığı ile “Kırmızı Et İhracatında Dönemsel Düzenleme Yapılması” konulu yazı Tüm Şube Müdürlüklerine, Tüm Bağlantı Gümrük Müdürlüklerine, İstanbul Laboratuvar Müdürlüğüne, Tüm Kaçakçılık ve İstihbarat Müdürlüklerine gönderildi.
SÜT VERENLER BİLE KESİME GİDİYOR
Çiğ süt fiyatlarındaki artış da üreticiyi memnun etmedi. Bucak Ziraat Odası Başkanı Bilal Özel “Bugünlerde anaç büyükbaş süt ineklerimiz kesime gidiyor, çiftliklerimiz hızla boşalıyor. Ulusal Süt Konseyi’nin 1 Nisan 2022 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere açıkladığı litre başı 5.70 TL + 1 TL prim desteği fiyatlandırması sektörde yetersiz bulunmuş, belirtilen meblağın maliyetlerin altında kalması nedeniyle çiftçinin zararı artmıştır. Gerekli çalışmalar yapılarak alınması gereken tedbirler alınmazsa orta/uzun vadede et ve süt ürünleri tedarikinde ciddi sıkıntı yaşanacağı aşikardır. Süt/et tüketicilerinin güvenli gıdaya erişiminin yerli ve milli ruhla sağlanabilmesi için çiftçilerin ayakta kalıp faaliyetlerini karlılıkla sürdürmesi şarttır” dedi.
MALİYETLER ARTTI, VATANDAŞ LOKANTAYA SADECE BAKIYOR
İzmir Alsancak’ta ev yemekleri satan lokantacılar, et fiyatlarına gelen zamlardan dertli. Kira ve personel giderlerinin yanı sıra temel gıda ürünlerine gelen zamları aynı oranda yemeklere yansıtamadıklarını belirten esnaf, son dönemde artan et fiyatları nedeniyle çareyi tabldottan etli yemekleri çıkarmakta buldu. Lokanta esnafı, son olarak Et ve Süt Kurumu tarafından ete yapılan yüzde 48’lik zammın da piyasayı kötü etkilediğini söyledi. 20 yıllık esnaf Azime Keskin, 35 liraya 3 çeşit menü sattıklarını belirterek şöyle konuştu: “Müşterilerin yemek yiyecek parası yok. Maliyetler çok yüksek. Patlıcanın kilosu 30, tavuğun kilosu 50 lira. Vatandaş nasıl yesin, onlar da haklı. Şu anda kazancımız yok. Menü yaptık, 35 liraya satıyoruz. Bir ana yemek, bir salata ve pilav. Menü olmayan yemek de 40 lira ama o da kurtarmıyor. Kıymanın kilosu geçen sene 55 liraydı, bu sene 115 lira. Bir elemanımız var, kendimiz çalışıyoruz. O yüzden ayakta kaldık, yoksa biz de kapanabilirdik. Kiramız 8 buçuktan 16 bin liraya çıktı. Etli yemek yapmıyoruz. Gerçekten çok pahalı. Bir etli yemeği 70 liraya satman lazım ki kurtarsın” açıklamasını yaptı.
MOTORİN 25 LİRAYA YAKLAŞTI
Petrol fiyatlarındaki artış akaryakıtı vurmaya devam ediyor. Analist Cahit Saraçoğlu, motorinin litre fiyatının 25 liraya dayandığını belirterek yeni bir zammın daha geldiğini sosyal medya üzerinden paylaştı. Saraçoğlu şunları söyledi: “Bugün benzinde fiyat artış beklentisi bulunmazken, motorinde bugünden itibaren 1 lira 37 kuruş zam yapılacak. Böylece motorin litre fiyatı 25 liraya yaklaşacak. Motorine gelen zammın tetikleyicisi Genova’da motorin ürününün hisse fiyatının 1278.50 dolara çıkması. Motorine yapılan her zam tarlayı, çiftçiyi vuruyor. Bu sıralar gıda ekimi azaldıkça yıl içinde gıda fiyatları zamlanacak. Yerli üretim düşünce ithal edilecek. Yerli üretici ikinci kez yara alacak.” zamla birlikte motorinin litre fiyatı İstanbul’da 25 liraya dayanırken, Anadolu şehirlerinde 25 lirayı da aşacak.
