Emeklilikte şok gerçek ortaya çıktı. O gerçeği Emekli SGK Başmüfettişi İsa Karakaş açıkladı. Herkesin aklında olan ‘Çalıştıkça maaş neden düşüyor?’ sorusunun yanıtı bakın ne?
ESMAGÜL KOÇAK
Milyonlarca çalışanın ve emeklilik hayali kuranların kafasını karıştıran o soruya yanıt, konunun uzmanından geldi! Emekli SGK Başmüfettişi İsa Karakaş, "Neden daha çok çalıştığım halde benden az çalışan ve daha önce emekli olandan düşük maaş alıyorum?" veya "Çalışmaya devam edersem emekli maaşım daha da düşer mi?" sorularının arkasındaki karmaşık gerçeği açıkladı.
"SİSTEM SON DERECE KARMAŞIK!"
Karakaş, Türkiye'deki emeklilik sisteminin "son derece karmaşık" olduğunu vurgulayarak, bu karmaşıklığın vatandaşların kafasını karıştırdığını ve hatta "sahte sosyal güvenlik uzmanlarının" türemesine neden olduğunu belirtti. Peki, bu kafa karışıklığının ve düşük maaşların temel sebebi ne?
KRİTİK DÖNÜM NOKTALARI: 2000 VE 2008 REFORMLARI
Uzmana göre sorun, emekli maaşı hesaplama sisteminde yıllar içinde yapılan köklü değişikliklerde yatıyor. Özellikle 2000 ve 2008 yıllarında yapılan sosyal güvenlik reformları, maaş hesaplama parametrelerini önemli ölçüde değiştirdi. Karakaş, sistemin üç farklı döneme göre maaş hesapladığını belirtti:
2000 Yılı Öncesi Çalışmalar: Farklı ve genellikle daha yüksek katsayılarla hesaplanıyor.
2000 - 2008 Arası Çalışmalar: Hesaplama yöntemi değişti, katsayılar düştü.
2008 Yılı Sonrası Çalışmalar: Yeni bir reformla hesaplama sistemi tekrar değişti ve maaşlar üzerindeki etkisi genellikle daha da olumsuz oldu.
TEKNİK SEBEPLER: ABO VE GELİŞME HIZI NEDEN ÖNEMLİ?
Karakaş, teknik detaya girerek düşüşün ana nedenlerini şöyle sıraladı:
Aylık Bağlama Oranı (ABO) Düştü: Emekli maaşının hesaplanmasındaki en önemli faktörlerden biri olan ABO, yıllar içinde ciddi şekilde düşürüldü.
Örnek (20 Yıl Çalışma):
2000 öncesi: ABO %69 idi, ancak alt sınır uygulamasıyla fiilen en az %70'ten maaş bağlanıyordu.
2000-2008 arası: Aynı 20 yıl için ABO %55'e düştü (%14 kayıp).
2008 sonrası: Aynı 20 yıl için ABO %40'a kadar geriledi (2000 öncesine göre %29'luk devasa bir düşüş!).
Alt Sınır Aylığı Uygulaması Zayıfladı: Eskiden maaşın belirli bir seviyenin altına düşmesini engelleyen "alt sınır aylığı" uygulaması da reformlarla zayıflatıldı veya oranı düşürüldü. 2000 öncesi %70 olan alt sınır, 2000-2008 arası %35'e, 2008 sonrasında ise daha da farklılaşarak uygulandı.
Gelişme Hızının Etkisi Azaltıldı: Milli gelirden alınan payı ifade eden "gelişme hızı"nın maaş hesaplamasındaki etkisi de düşürüldü. 2008 öncesi büyümenin %100'ü yansıtılırken, 2008 sonrası sadece %30'u dikkate alınmaya başlandı.
ÇALIŞMA YILI ARTTIKÇA MAAŞ ORTALAMASI DÜŞEBİLİYOR!
Karakaş'ın açıklamalarına göre, özellikle 2008 sonrası çalışmaların aylık bağlama oranının ve diğer katsayıların düşük olması nedeniyle, çalışma hayatı uzadıkça ve 2008 sonrası prim gün sayısı arttıkça, toplamda hesaplanan ortalama emekli maaşı, daha önceki sistemlere göre emekli olanlara kıyasla daha düşük kalıyor. Bu durum, "çalıştıkça maaşım düşüyor" algısının temelini oluşturuyor.
Uzman, sistemin bu karmaşık yapısı nedeniyle vatandaşların haklarını tam olarak bilemediğini ve doğru bilgiye ulaşmanın önemini vurguladı. Karakaş, SSK'lılar için durumu özetlerken, memurların durumunun daha da farklı ve potansiyel olarak daha vahim olabileceğini belirterek bu konuda ayrı bir değerlendirme yapacağını da ekledi.
