Türkiye’de son beş yılda faiz oranlarında yaşanan dalgalanmalar, bireylerin ve şirketlerin finansal tercihlerinde önemli değişimlere yol açtı. Merkez Bankası’nın aylık para ve banka istatistikleri incelendiğinde, kredi ve mevduat piyasalarındaki eğilimler dikkat çekici bir dönüşüm gösterdi.
Özellikle katılım bankalarının kredi pastasındaki payı artarken, mevduat tarafında ise geleneksel banka yapısına yönelimin ağır bastığı görüldü. Faiz oranlarının yükseldiği dönemlerde şirketler ve bireyler, daha cazip getiriler sunan mevduat bankalarına yönelirken, düşük faiz ortamında katılım bankalarının kredi piyasasındaki büyümesi dikkat çekti.
KREDİ TERCİHLERİNDE KATILIM BANKALARININ PAYI ARTTI
Ekonomim'de yer alan habere göre; son beş yılda faiz oranlarındaki değişimlerin en belirgin etkilerinden biri kredi kullanımında katılım bankalarının payının artması oldu. Ocak 2020’den Ocak 2025’e kadar mali olmayan şirketlerin kredi kullanımları incelendiğinde, mevduat bankalarındaki kredi hacmi yüzde 481 artarken, katılım bankalarındaki kredi artışı yüzde 814’e ulaştı.
Bu süreçte katılım bankalarının kredilerdeki payı yüzde 6,88’den yüzde 10,40’a yükseldi. Öte yandan, mevduat bankalarının kredi pazarındaki hakimiyeti yüzde 93,12’den yüzde 89,60’a geriledi.
Uzmanlara göre, faizlerin düşük olduğu dönemlerde katılım bankalarının sunduğu finansman modelleri daha cazip hale geliyor. Ayrıca, şirketlerin faizsiz finansman alternatiflerini değerlendirme isteği de bu büyümede etkili oldu.
FAİZ ARTIŞLARI, ŞİRKETLERİN MEVDUAT TERCİHLERİNİ DEĞİŞTİRDİ
Mali olmayan şirketlerin mevduatları, 2021’de uygulanan faiz indirimleri ve sonrasında devreye alınan Kur Korumalı Mevduat (KKM) sisteminin etkisiyle katılım bankalarına yöneldi. Ancak, 2023’te faiz oranlarının yeniden yükselmesiyle şirketler geleneksel mevduat bankalarına dönüş yaptı.
Beş yıllık dönemde mevduatlarda mevduat bankalarında yüzde 1023, katılım bankalarında ise yüzde 1097’lik bir artış yaşandı.
Şirketlerin mevduat bankalarındaki toplam mevduat içindeki payı yüzde 93,36’dan yüzde 92,96’ya gerilerken, katılım bankalarındaki payı yüzde 6,64’ten yüzde 7,04’e yükseldi.
Bu veriler, katılım bankalarının mevduat pazarındaki büyüme hızının, kredi pazarındaki kadar güçlü olmadığını gösteriyor. Faizlerin yüksek olduğu dönemlerde şirketlerin ağırlıklı olarak mevduat bankalarına yönelmesi, faiz getirisi arayışının finansal kararları doğrudan etkilediğini ortaya koyuyor.
HANEHALKI KREDİ KULLANIMINDA MEVDUAT BANKALARINA YÖNELDİ
Pandemi sürecinde bireylerin kredi kullanım alışkanlıklarında da önemli değişimler yaşandı. 2020-2025 döneminde hanehalkının katılım bankalarından kullandığı krediler yüzde 463 artarken, mevduat bankalarından alınan krediler yüzde 568 arttı.
Buna bağlı olarak mevduat bankalarının hanehalkı kredilerindeki payı yüzde 96,91’den yüzde 97,38’e yükselirken, katılım bankalarının payı yüzde 3,09’dan yüzde 2,62’ye düştü.
Bu değişim, ekonomide rasyonel politikalara geçişle birlikte faiz oranlarının cazibesinin yeniden arttığını gösteriyor. Düşük faiz dönemlerinde katılım bankalarının daha fazla tercih edilmesi, bireylerin finansman maliyetine duyarlı hareket ettiğini gösteriyor.
MEVDUAT TERCİHLERİNDE FAİZ AĞIR BASTI
Hanehalkının mevduat tercihlerinde de faiz getirisi ön planda yer aldı. 2021’deki faiz indirimleri döneminde katılım bankalarında mevduatlarını artıran bireyler, 2023’ün ikinci yarısından itibaren faizlerin yükselmesiyle geleneksel mevduat bankalarına yöneldi.
Beş yıllık süreçte hanehalkının mevduatları mevduat bankalarında yüzde 840, katılım bankalarında ise yüzde 501 oranında büyüdü.
Bu eğilim, katılım bankalarının mevduat piyasasında, kredi piyasasına kıyasla daha zayıf bir büyüme gösterdiğini ortaya koyuyor.
Hanehalkının mevduat bankalarındaki toplam mevduat içindeki payı yüzde 92,10’dan yüzde 94,80’e yükselirken, katılım bankalarındaki pay yüzde 7,90’dan yüzde 5,20’ye geriledi.
EKONOMİK DALGALANMALAR FİNANSAL TERCİHLERİ ŞEKİLLENDİRİYOR
Türkiye’de son beş yılda faiz politikalarında yaşanan değişimler, bireylerin ve şirketlerin finansal kararlarını doğrudan etkiledi.
- Faiz oranlarının düştüğü dönemlerde katılım bankalarının kredilerdeki payı arttı, ancak mevduatta geleneksel bankalar daha cazip hale geldi.
- Faizlerin yükseldiği dönemlerde bireyler ve şirketler, mevduat bankalarına yöneldi ve faiz getirisi yüksek alternatifleri tercih etti.
- Katılım bankalarının kredi piyasasındaki büyümesi güçlü olsa da, mevduat tarafında aynı ivmeyi yakalayamadığı görüldü.
