İsrail ile İran arasında dört gündür süren çatışmalar, yalnızca askeri değil, derin bir ekonomik kriz dalgasını da tetikliyor. Tel Aviv’in merkezinde hayat adeta durma noktasına gelirken, marketlerdeki raflar boşaldı, Ben-Gurion Havalimanı kapılarını kapattı. Ancak tüm bu belirsizlik ve gerginliğe rağmen Tel Aviv Borsası’nda yükseliş sürüyor. Bu tablo, savaşın ekonomik yönüne dair çarpıcı bir çelişkiyi gözler önüne seriyor.
Motorine zam geldi: Litre fiyatı 50 TL’yi aştı
MALİYET GÜNLÜK 300 MİLYON DOLARI BULUYOR
The Economist’e konuşan ve İsrail hükümetine danışmanlık yapan bir iktisatçının aktardığına göre, İsrail’in İran’a yönelik başlattığı yeni cephede yalnızca mühimmat ve jet yakıtı harcamaları günde 300 milyon doları buluyor. Ekim 2023’ten bu yana yürütülen askeri operasyonların toplam maliyetinin 85 milyar doları aştığı tahmin ediliyor.
Hükümetin ise bu bedeli göze aldığı ve ülkenin rezervlerini tüketme, hatta gelecek nesilleri borçlandırma pahasına savaşı sürdürmekte kararlı olduğu belirtiliyor.
İran’ın misillemesinde ağır hasar almıştı: İsrail Hayfa petrol rafinerisini kapattı
ASKERİ HEDEFLER TARTIŞMALI, EKONOMİK BASKI GERÇEK
SolHaber'e göre İsrail’in kamuoyuna açıkladığı hedef, İran’ın nükleer altyapısını ortadan kaldırmak. Ancak şimdiye kadar yalnızca Natanz ve İsfahan’daki tesisler hedef alınabildi. Nükleer zenginleştirme açısından kritik önemdeki Fordo tesisinde ise sınırlı hasar oluştu. Uzmanlar, İsrail’in bu tesisleri tümüyle yok edecek mühimmat kapasitesine sahip olup olmadığını dahi tartışıyor.
Öte yandan, savaş ülkenin ekonomik merkez üssü Tel Aviv’e sıçradı. İsrail Maliye Bakanı Bezalel Smotrich, ekonominin dayanıklı olduğunu öne sürse de 2025 bütçesinde İran’a yönelik savaş için herhangi bir kalem ayrılmış değil. Mevcut bütçe açığının yüzde 5'e yaklaşması, çatışmaların uzaması halinde ek vergi artışları ve kemer sıkma önlemlerini kaçınılmaz kılabilir.
İsrail-İran gerilimi Türkiye’yi de sarstı: Risk primi 300 puanı aştı
KREDİ NOTU TEHLİKEDE, ENFLASYON BASKISI ARTIYOR
Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşları da İsrail’in ekonomik risklerine dikkat çekiyor. S&P, savaşın büyümeyi ve bütçe disiplinini zayıflatması durumunda ülkenin kredi notunun yeniden düşürülebileceği uyarısında bulundu.
İran cephesinde ise durum daha da zorlayıcı. ABD yaptırımlarıyla uzun süredir baskı altında olan İran ekonomisi, savaşla birlikte yeni bir darbe aldı. IMF’ye göre ülke bu yıl sadece yüzde 0,3 büyüyebilecek. Enflasyon yüzde 33’e ulaştı, riyalin dolar karşısındaki değer kaybı hızlandı. İsrail’in hedef aldığı yakıt altyapısı da İran’ın iç tedarik zincirinde ciddi sorunlara yol açabilir.
İran-İsrail çatışmaları altını vurdu: Gramda yeni rekor geldi
Altın fiyatları İsrail-İran gerilimiyle zirvede kaldı
KÜRESEL PİYASALARA YAYILAN ETKİ
Çatışmanın Körfez ülkelerine sıçrama riski de petrol piyasalarını tedirgin etti. İran’ın Hürmüz Boğazı’nı kapatması ya da Suudi Arabistan tesislerini hedef alması durumunda fiyatların çok daha yüksek seviyelere ulaşabileceği belirtiliyor. Savaşın başladığı ilk gün Brent petrol fiyatı yüzde 7 artarak 73 dolara yükseldi. JPMorgan’a göre bu fiyat 120 dolara kadar tırmanabilir. Böyle bir senaryo, küresel ölçekte enflasyonu tetikleyecek, büyümeyi yavaşlatacak ve özellikle gelişmekte olan ülkelerde yoksulluğu derinleştirecek.
SERMAYE SAVAŞTAN KAZANÇ SAĞLIYOR
Buna karşın Tel Aviv Borsası’ndaki yükseliş dikkat çekici. İlk gün yaşanan düşüşün ardından endeksler yeniden yükselişe geçti. Uzmanlara göre bu tablo, bazı yatırımcıların çatışmaları “alım fırsatı” olarak değerlendirdiğini gösteriyor. Borsa yükselirken halk, bombalar altında sığınak arıyor.
