Sağlık sektöründe görev yapan çalışanların fiili hizmet süresi zammı (FHSZ), yani bilinen adıyla yıpranma payı, uzun yıllardır uygulanan önemli bir hak olarak öne çıkıyor.
Bu hak, sağlık meslek mensuplarının mesleğin getirdiği zorlu koşullar karşısında yıpranmalarını telafi etmeyi amaçlar.
Yeni düzenlemelerle birlikte bu hak, 2025 yılında daha geniş bir kapsamda ele alınıyor ve uygulama esaslarında önemli yenilikler getiriliyor.
YIPRANMA PAYI KİMLERİ KAPSIYOR?
İş ve sosyal güvenlik hukuku uzmanı Okan Karagülle'nin Independent Türkçe'deki yazısına göre, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 40. maddesinin ikinci fıkrasına eklenen (20) sıra numarası ile yeni bir dönem başlıyor.
Bu madde kapsamında, 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San'atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun, 6283 sayılı Hemşirelik Kanunu ve 6197 sayılı Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanun uyarınca sağlık meslek mensubu olarak kabul edilenler fiili hizmet zammı kapsamına dahil edildi.
Buna göre, insan sağlığına yönelik koruyucu, teşhis, tedavi ve rehabilite edici hizmetlerde fiilen çalışan tüm sağlık çalışanları bu haktan yararlanabilecek.
Bu genişleme, daha önce kapsam dışı kalan birçok sağlık profesyonelini de içine alıyor.
Yıpranma Payı (FHSZ) tablosu
YIPRANMA PAYI NASIL HESAPLANIYOR?
Fiili hizmet süresi zammı, prim günlerine ek süre ve emeklilik yaşından indirim olmak üzere iki ana fayda sağlar.
3 Ağustos 2018 tarihinden sonra insan sağlığına ilişkin işlerde 5510 sayılı Kanun'un 4/a kapsamında çalışan sigortalılar, bu kapsamda geçen her 360 günlük süre için 60 gün fiili hizmet süresi zammı kazanır.
Bu ek süre, toplam prim ödeme gün sayısına eklenir ve 5 yılı geçemez.
Ayrıca, yıpranma payı hakkından yararlanmak için en az 3 bin 600 gün bu işlerde çalışılması gerekmektedir.
Bu şartı sağlayanlar için, prim günlerine eklenen yıpranma payının yarısı, emeklilik yaş haddinden düşülür.
Örneğin, 10 yıl (3600 gün) çalışan bir sağlık çalışanı, 600 gün ek prim kazanırken, emeklilik yaşından da yaklaşık 8 ay indirim kazanmış olur.
YENİ DÜZENLEME: MESLEK KODU VE BELGE ZORUNLULUĞU
2025 Nisan-Mayıs itibarıyla SGK, fiili hizmet süresi zammı uygulamasında önemli bir güncelleme yaptı.
Artık bu haktan yararlanabilmek için belirli şartların yerine getirilmesi zorunlu hale geldi.
Buna göre, yalnızca fiilen yüksek riskli işlerde çalışanlar bu haktan otomatik olarak faydalanabilecek.
İşverenlerin, çalışanlarının fiili hizmet zammı kapsamında olduğunu gösteren belgeleri SGK'ya bildirmesi ve çalışanların meslek kodlarının doğru şekilde tanımlanması gerekiyor.
Eksik veya yanlış kod bildirimi durumunda SGK, özel değerlendirme yapma yetkisine sahip.
2025 SGK uygulama özeti
HANGİ DURUMLARDA YIPRANMA PAYI HAKKI KAYBEDİLİR?
Yıpranma payı hakkı, işin risklerine doğrudan maruz kalmaya bağlı olduğu için, idari görevlerde bulunan veya doğrudan hasta bakımında yer almayan sağlık profesyonelleri bu haktan yararlanamaz.
Bu kapsamda, işin denetim veya yönetimini üstlenen yöneticiler ile fiilen insan sağlığına yönelik hizmetlerde çalışmayan sağlık mensupları bu haktan faydalanamaz.
Ayrıca, yıllık izin, ücretsiz izin, ücretli izin, sıhhi izin, ulusal bayram ve genel tatiller gibi fiilen çalışılmayan süreler de yıpranma payı hesabına dahil edilmez.
Bu kural, yıpranma payının, mesleğin riskli koşullarına doğrudan maruz kalınan süreler için geçerli olduğunu vurgular.
KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMALARDA DURUM NE OLACAK?
Kısmi süreli çalışan sigortalılar için prim ödeme gün sayısı, toplam çalışma süresinin haftalık çalışma saatine bölünmesiyle hesaplanır.
İşveren ile sigortalı arasında yazılı olarak yapılan kısmi süreli hizmet akdi, bu hesaplamada temel alınır.
Eğer 'çağrı üzerine çalışma' esasına dayalı bir sözleşme varsa ve çalışma süresi belirlenmemişse, sigortalının prim gün sayısı haftalık çalışma süresi en az yirmi saat olarak kabul edilerek hesaplanır.
Bu durum, kısmi süreli çalışanların da fiili hizmet süresi zammından yararlanabilme koşullarını netleştiriyor.
Yeni düzenlemelerle birlikte, sağlık çalışanları için yıpranma payı hakkı daha belirgin ve kurallara bağlı bir hale geldi.
Hem prim günlerine ek süre kazanma hem de emeklilik yaşında indirim imkanı sunan bu hak, mesleğin zorluklarını hafifletmeyi amaçlıyor.
Ancak, bu haktan faydalanabilmek için, riskli işlerde fiilen çalışmak, işverenin gerekli belgeleri SGK'ya sunması ve meslek kodunun doğru bildirilmesi gibi şartların yerine getirilmesi büyük önem taşıyor.
Sağlık çalışanlarının bu yeni kurallara dikkat ederek emeklilik planlarını yapmaları tavsiye ediliyor.
