"Yetkiyi verin faizle nasıl uğraşılır görün" denilerek geçilen Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nde faiz lobisinin elini ovuşturduğu bir düzen oluştu: Türkiye yüzde 19’la Avrupa'nın zirvesine yerleşti. Faiz harcamaları iki kattan fazla arttı. Yüksek faize rağmen yabancı sermaye girişi beş kat azaldı.
Gece yarısı imzalarıyla kırılganlığı test edilen Türk ekonomisi kur, faiz ve enflasyon sarmalında bir çıkmaza girdi. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nden sonra faizciyi 'bayram' ettiren düzen daha da kemikleşti. Türkiye "Yetkiyi verin faizle nasıl uğraşılır görün" denilerek geçilen başkanlıkta faiz liginde OECD ve Avrupa lideri oldu. Dünyada ise Kongo, Haiti, İran gibi ülkelerin üzerinde yedinci sırada yer aldı.
MEVDUAT FAİZLERİ DE SON 20 AYIN ZİRVESİNDE
Sistem değişikliğiyle faiz harcamaları da fırladı. 2016’da 50, 2018’de 74 milyar olan harcamaların bu yıl 180 milyar TL olacağı öngörüldü. Mevduat faizleri de 18.5 ile 20 ayın zirvesinde. Yüksek faize karşın son beş yılda yabancı sermaye girişinin beş kat azalması Türkiye’ye güvenin azaldığını ortaya koydu. Aynı grupta olduğumuz Brezilya, Rusya ve Güney Afrika’nın risk pirimi de yıllar içinde düşerken Türkiye’nin CDS oranı 465 puanı buldu.
BAŞKANLIK SİSTEMİYLE BİRLİKTE FAİZ DE UÇUŞA GEÇTİ
Yıllardır faiz lobisiyle mücadele eden Türkiye başkanlık sistemiyle birlikte uçuşa geçti. Faiz liginde OECD ve Avrupa lideri olan ülke yüksek faizde dünyada da 7’nci sırada. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçtikten sonra Türkiye'nin faiz harcamaları da arttı. 2018’de 74 milyar TL olan faiz harcamaları 2021 yılı itibarıyla 180 milyar TL’ye ulaştı.
Türkiye faiz ekonomisinde Avrupa'da bir numaraya oturdu. Yıllarca yüksek faizden yakınan hükümet, başkanlık sistemiyle birlikte ligde en üst sıraya yerleşti. Bir taraftan da enflasyon baskısı tam gaz devam ederken, kur, faiz ve enflasyon üçlüsüyle ekonomide zorlu bir dönem çoktan başladı. Kasım 2020'de gerçekleşen ekonomi yönetimindeki değişiklikten sonra Merkez Bankası hızlı bir faiz artışı sürecine girmiş, kısa süreli de olsa TL değer kazanmaya başlamıştı. Şimdi ise Merkez Bankası başkanının yeniden görevden alınmasıyla birlikte kur yeniden patlamış böylece yapılan faiz artışlarıyla boşa kürek çekilmiş oldu. Başkanlık sistemiyle birlikte hükümet faiz ve enflasyonla daha istikrarlı olacağını o dönemde paylaşırken, 2017 yılından sonra ülke ekonomisi rakamsal oranda bir daha toparlanamadı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 2018’de "Türkiye’nin kaderi üzerinde ekonomik saldırılar döviz gibi makro dengeler üzerinden yapılıyor. 24’ünde siz bu kardeşinize yetkiyi verin faizle nasıl uğraşılır göreceksiniz. Yüksek faiz ile biz ülkemizi ayağa kaldıramayız. Düşük faiz ile bu adımı atmamız gerek" demişti.
Öte yandan Deva Partisi Başkanı Ali Babacan’ın ekonomi bakanlığı görevinin sona erdiği dönemde, TCMB tarafından açıklanan bir haftalık repo ve gecelik faiz oranlarını incelediğimizde, Temmuz 2011’de Merkez Bankası’nın bankalara uyguladığı bir haftalık repo faizi yüzde 6,25 iken bankalara gecelik borç verme faiz oranı ise yüzde 9 idi. Ağustos 2015’te ise haftalık repo faizi yüzde 7,5 iken gecelik faiz yüzde 10,75 olarak gerçekleşmişti. Özellikle 2018 yılının ikinci yarısında döviz kurunda ve enflasyon oranlarındaki artışla birlikte yüzde 24’e kadar çıkan haftalık repo faizi 12 Eylül 2019 itibarıyla yüzde 16,5’e kadar geriledi.
Gelecek Partisi’nin paylaştığı rapora göre, 2017 yılında itibaren enflasyon rakamları da tek hanenin altına düşmedi. Türkiye’nin Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçtiği 2018 yılında enflasyon rekor kırarak yüzde 20 oldu. Türkiye, dünya genelinde en yüksek enflasyona sahip 16’ncı ülke. Enflasyonun son
yıllarda tek hanenin altına düşmediğini hatırlatan Gelecek Partisi Hazine ve Maliye Politikaları Başkanı Tuncay Dinç "Türkiye, hem Avrupa ülkeleri arasında hem de OECD ülkeleri arasında en çok faiz veren ülke. Türkiye, Avrupa’da birinci en yüksek faizde. Dünyada yedinci sıradayız. Bir zamanlar faiz lobisi diye etrafındakini suçlayanlar bu tablodan memnunlar mı?" diye konuştu.
Türkiye yüzde 19 faizle şu an OECD’de ve AB’de birinci sırada. OECD’de Türkiye’ye en yakın ülke yüzde 4 faizle ile Meksika olurken, AB’de de Türkiye’yi yüzde 1,25 ile Romanya takip ediyor. Türkiye tüm bu ülkelere oranla açık ara farkla lider konumunda.
"MEMLEKET LOBİYE KURBAN GİTTİ"
Gelecek Partisi Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu "Ülke doğru yönetilseydi hiçbir şeye ihtiyaç hissetmezdik" diyerek ekonomi yönetimini eleştirdi. Davutoğlu "Pandemi döneminde bastıkları 200 milyar lira Atatürk Havalimanı’nın pistini kırıp hastane yapmaya gitti, 3-5 rantçıya gitti, faiz lobisine gitti. Faiz lobisi diye diye memleketi faiz lobisine kurban etti bunlar. Dünyada faiz yüzde 0,1 düzeyinde, Türkiye’de yüzde 19. Avrupa’da Türkiye’de faiz yüzde 19, ikinci Romanya’da ise yüzde 1,5 geri kalan 0,1. Bu şartlarda bile para çekemiyorlar. Çünkü kimse bunlara güvenmiyor. Faizi bu kadar yükselten bir hükümet daha olmamıştır" dedi.
KAMU BORCU DA KATLANIYOR
Gelecek Partisi Genel Başkan Yardımcısı Kerim Rota "Düşük büyümeye rağmen yüksek cari açık vermeye başladık" dedi. 2018 yılından itibaren kamu borçları da düzenli olarak katlandı. Kamu borçlarının Berat Albayrak döneminde arttığını vurgulayan Kerim Rota “AK Parti’nin yönetimi ele aldığı 2002 yılından 2011 yılına kadar 99 ayda iki katına çıkan kamu borcu, 2011 ile 2018 arasında 89 ayda iki katına çıkıyor. Berat Albayrak’ın görev aldığı 2018 Haziran ile 2020 Kasım arasındaki sürede de 28 ayda iki katına çıkıyor" diye konuştu.
CDS KASIM 2020’DEN SONRA EN YÜKSEK SEVİYEDE
İç siyasetteki karmaşa ve ataması kasım ayında yapılan Merkez Bankası Başkanı Naci Ağbal’ın faiz artırımı nedeniyle hafta sonu apar topar görevden alınmasının faturası ağır oldu. Günün ilk yarısında TL, dolar karşısında yüzde 10 değer kaybederken, borsadaki erime yüzde 9’u buldu. Bu gelişmeler, Türkiye’nin risk primine de yansıdı. 5 yıllık kredi temerrüt takası (Credit Default Swap/CDS) 156 baz puan yükselerek, Kasım 2020’den sonraki en yüksek seviye olan 466 baz puana çıktı.
HARCAMALAR 10 YILDA 180 MİLYAR TL'YE ÇIKTI
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçtikten sonra Türkiye’nin faiz harcamaları da arttı. 2018’de 74 milyar TL olan faiz harcamaları 2021 yılı itibarıyla 180 milyar TL oldu. 2011 yılında 42 milyar TL olan faiz harcamaları 2016 yılına kadar 50 milyar TL seviyelerinde seyretse de 2019’da 100 milyar TL’yi aşan faiz harcamaları 2021 ile birlikte 180 milyar TL’ye ulaştı. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçilmesi ile birlikte Türkiye’nin risk primi de yükseldi. Risk primlerinin yıllara göre arttığını belirten Tuncay Dinç "Yeni sisteme geçilmekle beraber risk primimiz katlandı. Bu gösteriyor ki; Yurt dışından Türkiye’ye bakanlar, Türkiye’ye zerre kadar güvenmiyor" ifadelerini kullandı.
MEVDUATLAR 20 AYIN ZİRVESİNDE
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) son toplantısında beklentileri aşan 2 puanlık faiz artışının ardından ilk haftada ortalama mevduat faizleri 20 ayın en yüksek seviyesine çıktı. TCMB verilerine göre 3 aya kadar vadeli Türk Lirası mevduatlarında faiz oranı yüzde 18,5 olarak kaydedildi. Böylelikle 3 aya kadar vadeli mevduatlarda faiz oranı Ağustos 2019’dan bu yana en yüksek seviyeyi gördü. Ortalama mevduat faizlerinde değişim de hızlı oldu. Verilere göre 26 Mart haftasında mevduatlarda bir önceki haftaya göre ortalama faizler yaklaşık 1 puan artış kaydetti. Bir önceki hafta ortalama mevduat faizleri yüzde 17,43 olmuştu. Mart toplantısında TCMB politika faizini 2 puan artışla yüzde 19 seviyesine çıkarmıştı.
SİSTEM DEĞİŞİKLİĞİ YABANCIYI KAÇIRDI
Yüksek faize rağmen 2015 ile birlikte Türkiye’ye yabacı sermaye girişi de azaldı. 2015 yılından itibaren Türkiye’ye yabancı sermaye girişi kademeli olarak hızla azaldı. 2015’te ülkeye giren yabancı sermaye girişi yüzde 15 iken, bu rakam 2020’de yüzde 3,4’e düştü. Yeni sistem değişikliği ile birlikte yabancı mevduat oranı da azaldı.
