AYM, DDK'nın açığa alma yetkisinin Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile düzenlenemeyeceğini belirterek, iptal kararı aldı. AYM'nin açıkladığı kararda, "DDK grup başkanına açığa alma yetkisi verilmesinin dernek kurma hakkına yönelik bir sınırlama niteliğindedir." denildi.
Anayasa Mahkemesi, Devlet Denetleme Kurulu'nun "açığa alma yetkisi"ni iptal etti. AYM, yetkinin Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'yle düzenlenemeyeceğine karar verdi. AYM kararda, "DDK grup başkanına açığa alma yetkisi verilmesinin dernek kurma hakkına yönelik bir sınırlama niteliğindedir" denildi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan imzasıyla 20 Ağustos 2021’de yayımlanan kararnameyle, Devlet Denetleme Kurulu’nun yetkileri genişletilmişti. Kamuya yararlı dernekler, vakıflar, kooperatifler ve birliklerin de DDK tarafından tarafından denetlenmesinin yolu açılmıştı. Kararname ile DDK’ya denetimi güçleştiren veya engelleyen ya da görevi başında kalmasında sakınca görülen kişiler hakkında görevden uzaklaştırma tedbiri uygulama yetkisi kullanabilme yetkisi de tanınmıştı.
CHP İPTALİNİ İSTEDİ
Bazı sivil toplum kuruluşlarından gelen tepkiler üzerine CHP, söz konusu Cumhurbaşkanlığı kararnamesini Anayasa Mahkemesi’ne taşıdı. Dava dilekçesinde; kararname hükümlerinin Anayasa’ya aykırı olduğu belirtilerek, iptaline karar verilmesi istendi.
İPTALİNE OYBİRLİĞİ İLE KARAR VERİLDİ
CHP’nin talebini değerlendiren Anayasa Mahkemesi Genel Kurulu, kararnamenin birçok hükmünü oyçokluğu ya da oybirliği ile Anayasa’ya aykırı bulmayarak, iptal etmedi. Ancak kritik bir fıkranın iptaline oybirliği ile karar verildi. DDK grup başkanının denetlemeler sırasında görevden uzaklaştırma tedbiri uygulayabileceğine dair hüküm iptal edildi.
'ÖRGÜTLENME ÖZGÜRLÜĞÜNE' VURGU
Örgütlenme özgürlüğüne vurgu yapılan iptal gerekçesinde; DDK grup başkanına açığa alma yetkisi verilmesinin dernek kurma hakkına yönelik bir sınırlama niteliğinde olduğu belirtildi. Bu yetkinin Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenemeyecek yasak alan içerisinde kaldığı kaydedildi.
İŞTE GEREKÇE
Kararın gerekçesinde şu tespitlere yer verildi:
“Örgütlenme özgürlüğünün bir şekli veya özel bir yönü olan dernek hakkı; kişi açısından, dernek kurma özgürlüğünün yanı sıra derneğe üye olma, derneğin etkinliklerine katılma ve mensuplarının menfaatlerini korumak üzere faaliyetlerde bulunma gibi hakları da içermektedir. Dernekler ise belirli bir amacın gerçekleştirilmesi ya da izlenmesi için kişilerin bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirdikleri, örgütlenmiş ve tüzel kişilikle donatılmış kişi topluluklarıdır. Anayasa'nın 33. maddesi temel olarak dernek hakkının kullanılması sırasında kamu makamlarının keyfî müdahalelerine karşı korunmayı amaçlamaktadır. Anayasa’nın 108. maddesi gereğince DDK tarafından derneklerde yapılacak denetlemeler sırasında grup başkanının maddede yer alan koşulların varlığı hâlinde görevliler hakkında uygulayabileceği görevden uzaklaştırma tedbirinin Anayasa’nın 33. maddesinde yer alan dernek kurma hakkına yönelik bir sınırlama niteliğinde olduğu açıktır. Bu bağlamda kural, kapsamı itibarıyla Anayasa’nın “İkinci Kısım İkinci Bölüm”ünde yer alan kişi hakları ve ödevleri ile ilgili düzenlemeler içermektedir. Bu itibarla kural, Anayasa’nın 104. maddesinin on yedinci fıkrasının ikinci fıkrası uyarınca CBK ile düzenlenemeyecek yasak alan içerisinde kalmaktadır. Anayasa Mahkemesi açıklanan nedenlerle kuralın konu bakımından yetki yönünden Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline karar vermiştir.”
