Bebeklerine aşı yaptırmayanların sayısı artarken bilim insanları bu durumun çok tehlikeli olduğunu, bebeklik aşılarını olmayan bireylerin yetişkinliğinde çeşitli hastalıklarla karşı karşıya kalacağı uyarısında bulunuyor. İşte detaylar...
Ailesi tarafından aşılanmayan çocuklara günbegün yenileri ekleniyor. Türk Tabipleri Birliği (TBB) Aile Hekimliği Kolu, sadece İstanbul'da her ay 15 binin üzerinde ailenin çocuklarına aşı yaptırmadığına dikkati çekiyor. Sair illerdeki aşısız bırakılan çocukları da düşününce sorunun kontrolden çıkmak üzere olduğunu tahmin etmek güç değil.
Sağlık Bakanlığı'nda ülkedeki aşı reddi yapan aile ve çocukların toplam sayısı var. Çünkü, aile sağlığı merkezlerinde (ASM) bunlar için formlar doldurulup, müdürlüklere gönderiliyor. İlçe müdürlükleri aileleri arayarak 'ikna' etmeye çalışıyor. Bakanlık aşı karşıtlığına ait sayıyı 'sır' gibi saklıyor, açıklamıyor.
AŞI KARŞITLIĞI EN BÜYÜK SAĞLIK TEHDİTLERİNDEN
Diken'den Mesude Demir'in haberine göre, küresel aşı programları son 50 yılda 154 milyon insanın hayatını kurtardı. Yaşama tutundurulan bu insanların 101 milyonu bir yaşından küçük bebekler. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), aşı karşıtlığını en büyük 10 sağlık tehdidi arasında sayıyor.
Sanılanın aksine aşı yaptırmayanların içindeki aşı karşıtlığının oranı, aşı kararsızlığı oranından oldukça az. Aşı yaptırmayanların çoğunluğunu aşı kararsızları oluşturuyor.
Aşılamayla çocuk felci, kızamık, difteri, boğmaca, tüberküloz gibi ölüm oranları yüksek hastalıkların azalması, bu hastalıkları görmeyen, vahim olabilecek etkilerini bilmeyen anne babaları çocuklarını aşılamaktan alıkoyan faktörlerden biri.
"ÇOCUKLARININ SAĞLIKLI GELECEĞİ ELLERİNDEN ALINIYOR"
Karşıtlı ve kararsızlıkta, aşıyla ilgili dünyada da yayılan komplo teorilerine inanmak, bilim dışı kaynaklardan beslenmek önemli etkenler arasında yer alıyor. Hızla geliştirilmeleriyle aslında milyonlarca hayatı kurtaran koronavirüs (kovid-19) aşılarıyla birlikte karşıtlık daha hızlandı.
Adının önünde 'prof.', 'dr.' yazanlar arasında da aşı karşıtları var. Üretilen akıl almaz senaryolara 'büyük oyun'u görenler inanıyor. Aşıların insanları maymuna-domuza dönüştürme projesi olduğu, içinde çip, domuz kanı, insan fetüsü vs. bulunduğuna inananlar, 'doğal' bağışıklık (hastalanarak) kazanmasını isteyenler çocuklarının ellerinden sağlıklı geleceklerini alıyor.
TOPLUM SAĞLIĞINA DA ZARAR
Bireysel bağışıklık çok önemli. Ama toplumsal bağışıklık da öyle. Zararları sadece kendi çocuklarına değil. Toplum sağlığına da zarar veriyorlar. Hasta yapma gücü daha yüksek olan 'vahşi virüs'ün dolaşmaması için aşılama oranının yüzde 95'in altına düşmemesi gerekiyor. Diğer çocukların yanı sıra örneğin bağışıklık sistemi zayıf olanlar ile gebelerin bu vahşi virüslerle karşılaşması ölümlerine (bebeklerinde ciddi sekellere) dahi yol açabiliyor.
İstanbul Tabip Odası Yönetim Kurulu Üyesi Dr. Emrah Kırımlı, İstanbul'da yapılmayan aylık aşı dozunun 15 bin ile 17 bin arasında değiştiğini söyledi. 2016'da yaklaşık 40 bin aşı reddi yapıldığını belirten Dr. Emrah Kırımlı, şöyle devam etti: "Şimdi bu sayıyı iki-üç ayda geçiriyoruz. Elimizde altı aylık veri var: 120 bin doz aşıyı yapamıyoruz. Bu, 100 binden fazla aile (Türkiye çapında) çocuklarına aşı yaptırmıyor demek. Yılda yaklaşık bir milyon çocuğun doğduğunu düşünürsek bu yüksek bir oran. Çocuğun yaşıyla beraber yaptırmayanların sayısı artıyor."
"BAKANLIK TEK MADDE DEĞİŞİKLİĞİYLE ÇÖZEBİLİRDİ AMA YAPMADI"
Anayasa Mahkemesi'nin (AYM), 2015'te bebeklik-çocukluk dönemi aşılarını yaptırmak istemeyen ebeveynlerin bireysel başvurusu üzerine aldığı karar, büyük bir kırılma yarattı. Mahkeme, ebeveynin rızası olmaksızın sağlık tedbiri yoluyla çocuğa aşı yapılmasının, Anayasanın 17. maddesine aykırı olduğuna hükmetmişti.
Aslında hemen birkaç ay sonra Sağlık Bakanlığı'nın kanun teklifi paketinde yer alan Umumi Hıfzıssıhha Kanunu'nun 89. maddesinde yapılan değişiklik sorunu çözecekti. Yapılmayan aşıların toplumun veya topluluğun sağlığını tehdit edeceğinden hareketle bakanlıkça belirlenen aşılarda, çocuğun velisi veya vasisinin rızası aranmayacaktı. Ancak bu değişiklik hâlâ yapılmadı.
"ELLERİNDE MATBU KAĞITLA GELİYORLAR"
Ailelerin ellerinde söz konusu AYM kararının da ekli olduğu matbu bir kağıtla geldiklerini belirten Dr. Emrah Kırımlı, "Doğumhaneye girerken de doktorlara ‘biz istemiyoruz’ diyerek bu kağıtları veriyorlar. Aralarında organizeler" dedi.
Sağlık Bakanlığı'nın aşı reddiyle ilgili hiçbir tedbir almadığını söyleyen Dr. Emrah Kırımlı, şöyle devam etti: "Muhtemelen onların içinde de aşı tereddüdü yaşayanlar var. Bakanlık aşı tereddüdünü gidermediği gibi, bunun için uğraşan çalışanları da desteklemiyor. 'Aşı yok' diyen hekimler hakkında soruşturma açıyor."
"BU İŞLE UĞRAŞMAK İSTEMİYORLAR"
Ekonomik krizle birlikte bakanlığın aşı temini ve ASM'lere dağıtımında zaman zaman sorunlar yaşanıyor. Aile hekimi Dr. Emrah Kırımlı, "Öyle rezil bir duruma geldik ki, aşı retçilerini ikna için çok uğraşmıyoruz. Çünkü elimizde olmak isteyenlere yetecek kadar aşı var. Diğer yandan bizim de başımıza bir sürü şey yıktılar. Buna kimsenin vakit ayıracak takati kalmadı" diye devam etti.
Belediyelerle konuştuklarını ancak yol alamadıklarını anlatan Dr. Emrah Kırımlı, "Belediyeler konuyla ilgili pankart dahi asmaktan korkuyor. Onlar da aşı karşıtlarının gürültüsünden çekiniyor. Konu sahipsiz kaldı" dedi.
"AŞI KARŞITLARI, BAKANLIĞIN VERMEDİĞİ BİLGİLERDEN BESLENİYOR"
Türk Tabipleri Birliği (TTB) Aşı Çalışma Grubu’ndan Halk Sağlığı Uzmanı Prof. Dr. Muzaffer Eskiocak, aşıyla önlenebilir hastalıkların sağlığı tehdit etmeye devam ettiğini hatırlattı. Prof. Dr. Muzaffer Eskiocak, aşı kararsızlığını yaratan etkenlerle mücadele etmenin önemli olduğunu söyledi:
"Bunun taraflarından biri Sağlık Bakanlığı. Bakanlık çok etkin bir mücadele yürütmeliydi. Aşı karşıtlarının bir kısmı bakanlığın vermediği bilgilerle besleniyor. Oysa insanları bilgilendirmeli, 'iyi ki aşılandık' duygusunu perçinlemeli. Bakanlık aşı üretmeli ya da tedarik etmeli, bilgi paylaşmalı, güven sağlamalı, hizmetlerini geliştirmeli.
Aşı lojistiğinde aksamaya son vermeli. Sürveyans (hastalık takip) verilerini paylaşmalı. Çalışanlarına yönelik eğitimi etkinleştirmeli ve onların memnuniyetini sağlamalı. Topluma dayalı hizmete göre yapılanmalı. Sadece ASM'ler değil, sağlık kurumlarının her basamağında aşı hizmeti sunulmalı."
AŞILAMA KESİLİNCE HASTALIKLAR HORTLUYOR
Türkiye'de aşıyla önlenebilir hastalıklar (dünyada olduğu gibi) bir tehdit. Mücadelenin zayıflaması halinde görülmeyen hastalıklar yeniden hasta etmeye başlıyor. Yakın zamanda kızamık ve boğmaca vakalarında yaşadığımız gibi.
Örneğin, Türkiye'de çocuk felci en son 1998'de görüldü. Suriye'de son vaka 1999'da kayda geçti. Ülkede savaş çıkınca bağışıklama hizmetleri bozuldu, çocuklar aşılanmaz oldu. Çevre sağlığı, sağlık hizmetleri çöktü. 2013-2014'te Suriye'de, ardında Irak'ta çocuk felci salgını patladı. Sovyetler Birliği (SSCB) dağıldığında binlerce difteri vakası görülmüştü. Prof. Dr. Muzaffer Eskiocak, "Bu örneklerden de anlaşılabileceği gibi normalde görmediğimiz hastalıkları, aşılamayı kestiğimizde görmeye başlıyoruz" dedi.
Prof. Dr. Muzaffer Eskiocak aşıların her yaş ve toplum için gerektiği olduğunun sağlık eğitimi yoluyla sürekli anlatılması gerektiğini belirtti:
"Türkiye'de 'sağlık hizmetlerinde dönüşüm' dendi aile hekimliğine geçildi. Evlere götürülen hizmet, gelinirse alınır hale geldi. Sağlık değil, hastalık öncelendi. İnsanlar sağlık hizmetini tedavi hizmeti olarak görüyor. Tüm bu politikalar aşı kararsızlığı için zemin oluşturdu. Oysa ki sağlığı korumak, tedaviden çok ucuz. Aşı da çok ucuz ve insana daha çok yaraşır."
BİLGİ BOŞLUĞU SOSYAL MEDYA DOLDURUYOR
Aşılanma sonrası istenmeyen etkiler genellikle zararsız, kalıcı hasar oluşturmuyor. Bunlarla ilgili yeterince bilgi verilmemesinden doğan boşluğu, sosyal medyada dolaşan yalan yanlış bilgiler doldurdu. Prof. Dr. Muzaffer Eskiocak, "Kime ne kadar güveneceklerini şaşırdılar. İnsanlar aşılanmak için, aşıyla önlenebilir hastalıkların kendileri, aileleri, gelecekleri için bir sorun ve tehdit olduğunu hissetmeli" dedi.
Prof. Dr. Muzaffer Eskiocak, sağlık personelinin yaklaşımının da önemli olduğunu söyledi. Sağlık çalışanları, özellikle toplumla etkileşimi olanlar, en güvenilen danışman ve aşılanma kararını etkileyenler. DSÖ'nün bağışıklamaya yönelik oluşturduğu çalışma grubuna (SAGE) göre, eğer sağlık çalışanları tereddüt ediyorsa toplum da bundan etkileniyor.
HEKİMLER ANLATMAK İÇİN YETERLİ ZAMAN BULAMIYOR
Aşıya karşı veya kararsız ailelerin tıbbi hizmet aldıkları hekimler ve sağlık çalışanlarının vereceği bilgilerle davranış değişikliğine gidebileceklerini düşünen Prof. Dr. Muzaffer Eskiocak, "Ancak mevcut koşullarda hekimler bunları duyuracak zaman bulamıyor. Hekimlerin meseleye ilgisi de bir miktar zayıfladı" dedi.
Aşılanmayanlar her türlü hastalığa ve tabii aşıyla önlenebilir hastalıklara (bazı kanserler dahil) ve ölüme açık oluyorlar. Aşıyla önlenebilir hastalıklar vücudu zayıf düşürdüğü için diğer hastalıklara da zemin hazırlıyor. Aşıyla önlenebilir hastalıkların komplikasyonları ağır olabiliyor, ölüme götürüyor.
Ortamın kazananları var. Bunlar infodemi yani yanlış bilgiyi yayanlar. Dertleri halk sağlığı değil, kendi adlarını taşıyan ticari ürünleri daha çok satabilmek. 'Farklı' şeyler söyleyerek, 'şan, şöhret' sahibi olmak. Prof. Dr. Muzaffer Eskiocak, "En mağdur olanlar aşılanmayanlar" dedi.
"AŞI, ANNE SÜTÜ KADAR ÇOCUĞUN HAKKI"
Türk Pediatri Kurumu Derneği Başkanı Prof. Dr. Özgür Kasapçopur, aşının anne sütü kadar çocuk hakkı olduğunu söyledi.
Aşılar sayesinde birçok hastalığın yok edildiğini veya baş edilebilir olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Özgür Kasapçopur, şunları söyledi: "Aşı olmak her çocuğun en doğal hakkı. Çocukları bu haktan mahrum bırakmak insan haklarına da aykırı. Aşılatmayarak hastalıklara açık hale getirmek çocuklar için de büyük bir sorun."
Türkiye'de bulunan 7 bine yakın pediatrist olarak kendilerini çocukların 'avukat'ları saydıklarını belirten Prof. Dr. Özgür Kasapçopur, "Her aşının mutlaka yapılmasını, her çocuğun da aşıyla buluşturulmasını bir hak olarak görüyoruz. Çocuklar bize, ailelere ve hekimlere, büyüklere verilmiş bir emanet. Bu emanetleri çok güzel bir şekilde erişkinliğe ulaştırmamız gerekiyor" dedi.
